Η σκληρή αλήθεια είναι πώς πάντα θα υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα σε τραγωδίες.
Τραγωδίες, σαν εκείνη του Μονάχου, από την οποία συμπληρώνονται σήμερα 64 ολόκληρα χρόνια.
Το ημερολόγιο έδειχνε 6 Φεβρουαρίου 1958, όταν το αεροπλάνο, που μετέφερε πίσω στην Αγγλία την αποστολή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, συνετρίβη κατά την απογείωσή του από το αεροδρόμιο Ριμ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 23 από τους 43 επιβαίνοντες.
Ανάμεσα τους και οκτώ μέλη των θρυλικών «μπέμπηδων». Και ανάμεσα σε αυτούς ο Ντάνκαν Έντουαρτς. Το μεγαλύτερο αναπάντητο ερώτημα στην ιστορία του ποδοσφαίρου.
Γράφει ο Νίκος Ράλλης
Ο Ντάνκαν Έντουαρντς ήταν ο ένας από τους οκτώ, που άντεξε για 15 ημέρες. Μετά τη συντριβή του αεροπλάνου, ο 21χρονος νοσηλεύτηκε για δύο εβδομάδες στο νοσοκομείο, αλλά δεν τα κατάφερε. Προστέθηκε, λοιπόν, στους επτά συμπαίκτες του, που βρήκαν τραγικό θάνατο εκείνη την αποφράδα ημέρα. Και το ποδόσφαιρο, χάνοντάς τον, έμεινε με την απορία: Θα γινόταν ο Ντάνκαν Έντουαρτς αυτό, το οποίο πρόλαβε μέχρι τα 21 του να δείξει ότι μπορεί να γίνει; Δηλαδή ένας από τους σπουδαιότερους παίκτες όλων των εποχών;
Κανείς από εμάς δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Και κανείς σίγουρα δεν θα μάθει ποτέ αν ο Έντουαρντς, οκτώ χρόνια μετά, το 1966, θα σήκωνε αυτός το τρόπαιο του Ζιλ Ριμέ αντί για τον Μπόμπι Μουρ. Για πολύ κόσμο στην Αγγλία, ωστόσο, ιστορικούς του ποδοσφαίρου, όσους τον είδαν εν δράσει και με βάση τα ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες από τη δεκαετία του 1950, δεν χωράει καμία αμφιβολία: Το μοναδικό Παγκόσμιο Κύπελλο των «τριών λιονταριών» θα το έπαιρνε… σπίτι του ο Ντάνκαν Έντουαρντς! Παρότι υπάρχουν ελάχιστα ασπρόμαυρα πλάνα του Έντουαρντς με την μπάλα στα πόδια και η συντριπτική πλειοψηφία βασίζεται στις μαρτυρίες, όπως είπαμε, των ανθρώπων, που είδαν αυτήν τη δύναμη της φύσης από κοντά.
Ο Σερ Μπόμπι Τσάρλτον, για παράδειγμα, μιλώντας πριν από μερικά χρόνια για τον Ντάνκαν, δεν μπορούσε να κρύψει το δέος στη φωνή του, στις δικές του αναμνήσεις, λέγοντας πως ήταν ο καλύτερος ποδοσφαιριστής, που είδε ποτέ! Και δεν είναι απλά ένας μεμονωμένος μάρτυρας. Η λίστα είναι τεράστια.
Ο Έντουαρντς έκανε το ντεμπούτο του στην Αγγλία σε ηλικία 18 ετών και 183 ημερών. Μέσα στο γήπεδο μεταμορφωνόταν από ένα αμούστακο πιτσιρίκι σε έναν δυνατό άντρα, που μπορούσε να κουβαλήσει στις φαρδιές του πλάτες όλη την ομάδα. Στα 21 του είχε ήδη 17 συμμετοχές με την εθνική, προτού η ζωή του συντομεύσει τραγικά στο νοσοκομείο Rechts der Isar, 15 ημέρες μετά την πτώση του μοιραίου αεροπλάνου της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Ο Τσάρλτον, επιζών της πτήσης 609, που βρισκόταν μεταξύ των δικών του ανθρώπων στα βορειοανατολικά, άκουσε τις τέσσερις λέξεις, που φοβόταν να ακούσει περισσότερο: Η μητέρα του, η Σίσι, έβαλε το χέρι της στον ώμο του και ψιθύρισε: «Ο μεγάλος Ντάνκαν έφυγε».
«Ναι, γνωρίζω τους σπουδαίους παίκτες -τον Πελέ, τον Μαραντόνα, τον Μπεστ, τον Λο, τον Γκριβς και τον αγαπημένο μου όλων, τον Αλφρέντο ντι Στέφανο- αλλά ο Ντάνκαν ήταν καλύτερος από κάθε άποψη»
Και πάλι, μπορούμε μόνο να μαντέψουμε πόσες διεθνείς συμμετοχές θα είχε «γράψει», πού θα είχε φτάσει. Σκεφτείτε μόνο αυτό: Ήδη μέχρι τα 21 του είχε προλάβει να παίξει σε 151 παιχνίδια με τη Γιουνάιτεντ, σημειώνοντας και 20 γκολ. Και όλα αυτά από το 1953, όταν ήταν ακόμη 17 ετών, μέχρι να «σβήσει για πάντα, πέντε χρόνια αργότερα.
Η περιγραφή του Τσάρλτον είναι συγκλονιστική. «Ο Ντάνκαν είχε τα πάντα», είχε πει στην 50ή επέτειο της αεροπορικής τραγωδίας του Μονάχου. «Είχε δύναμη και χαρακτήρα, που ξεχύνονταν από μέσα του στο γήπεδο. Είμαι απολύτως σίγουρος ότι αν η καριέρα του είχε μια αξιοπρεπή διάρκεια, θα είχε γίνει ο καλύτερος παίκτης, που είχαμε δει ποτέ. Ναι, γνωρίζω τους σπουδαίους παίκτες -τον Πελέ, τον Μαραντόνα, τον Μπεστ, τον Λο, τον Γκριβς και τον αγαπημένο μου όλων, τον Αλφρέντο ντι Στέφανο- αλλά ο Ντάνκαν ήταν καλύτερος από κάθε άποψη! Αν ρωτούσες παίκτες όπως ο Στάνλεϊ Μάθιους και ο Τομ Φίνεϊ για τον Ντάνκαν, οι απαντήσεις τους ήταν πάντα οι ίδιες: Δεν είχαν δει και δεν είδαν ποτέ κανέναν σαν αυτόν».
Ο Ντάνκαν Έντουαρντς ήταν, επίσης, το πρώτο παιδί-θαύμα. Ο πρώτος παίκτης, που δημιούργησε αυτό το «είδος» του απεριόριστου ενθουσιασμού -από την πλευρά των δημοσιογράφων και του κόσμου- για νέους παίκτες, που «απογείωσαν» αργότερα ως όρο ο Τζορτζ Μπεστ, ο Πολ Γκασκόιν, ο Ράιαν Γκιγκς και ο Γουέιν Ρούνεϊ. Ένα δημοσίευμα εφημερίδας, όμως, από την 1η Απριλίου 1953, λίγες ημέρες πριν ο Έντουαρντς κάνει το ντεμπούτο του στην πρώτη ομάδα της Γιουνάιτεντ, είναι συνταρακτικό. Οι αθλητικογράφοι εκείνης της γενιάς, και όχι μόνο στην Αγγλία, ήταν λιγότερο επιρρεπείς σε εξωφρενικές προβλέψεις από τον σύγχρονο δημοσιογράφο. Πιο φειδωλοί, με λιγότερες «σάλτσες» και υπερβολές. Ωστόσο, ο Τζορτζ Φόλοους, γράφοντας για την News Chronicle, φαίνεται πως ήταν πιο μπροστά από την εποχή του.
«Όπως ο πατέρας της πρώτης ατομικής βόμβας, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ περιμένει να συμβεί κάτι τρομερό. Αυτή η τεράστια ποδοσφαιρική δύναμη, που ανακάλυψαν, είναι ο Ντάνκαν Έντουαρντς, ο οποίος γίνεται ακριβώς 16,5 σήμερα το πρωί. Τι να περιμένετε να δείτε στον Έντουαρντς; Λοιπόν, το πρώτο σημαντικό πράγμα είναι ότι αυτό το αγόρι είναι ένας ψηλός άντρας, 1,80μ. Αυτό τού δίνει το πρώτο του μεγάλο πλεονέκτημα. Κάθε του κεφαλιά δεν είναι ένα απλό φλερτ με την τύχη, είναι τολμηρή και καθοριστική. Όταν κάνει τάκλιν, θυμίζει δάγκωμα από τον άνθρωπο-παγίδα, και όταν σουτάρει με οποιοδήποτε πόδι, ούτε ο Τζακ Ρόουλι -το καμάρι του «Ολντ Τράφορντ»- δεν σουτάρει πιο δυνατά. Αν και κανείς δεν μπορεί να πει τι ακριβώς θα συμβεί όταν ο Έντουαρντς συστηθεί στο ποδόσφαιρο της πρώτης κατηγορίας, ένα πράγμα είναι σίγουρο: Θα είναι θεαματικό».
Για την εποχή (θυμίζουμε είμαστε στο 1953), όσα γράφει ο Ρόουλι προκαλούν τρομερό ενδιαφέρον. Σήμερα ίσως απορρίπταμε ένα τέτοιο κείμενο ως διαφημιστική εκστρατεία και από την ίδια την ομάδα θα τόνιζαν -και στον παίκτη- την ανάγκη να κρατήσει χαμηλά το κεφάλι και να δουλέψει. Ωστόσο, γρήγορα όλος ο κόσμος διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε τίποτα το υπερβολικό σε αυτές τις γραμμές. Ο Έντουαρντς καθιερώθηκε άμεσα ως ο απόλυτος-πλήρης ποδοσφαιριστής, ικανός να παίξει παντού στον αγωνιστικό χώρο, αν και, κυρίως, η θέση του ήταν στη μεσαία γραμμή και αριστερά.
«Πού στο διάολο τον βρήκαν; Έχουν κατασκευάσει θωρηκτά στο Κλάιντ που είναι μικρότερα και λιγότερο τρομερά»
Η πρώτη του εμφάνιση με την Αγγλία πραγματοποιήθηκε στις 2 Απριλίου 1955, στο ιστορικό 7-2 κόντρα στη Σκωτία, όταν ο Ντένις Γουίλσοου έγινε ο πρώτος παίκτης των Άγγλων με τέσσερα γκολ σε έναν αγώνα. Ο Έντουαρντς έκανε, επίσης, εξαιρετικό παιχνίδι και εμφανίστηκε και αυτός σε όλα τα πρωτοσέλιδα. Η ιστορία λέει ότι ο Σκωτσέζος φόργουορντ Λόρι Ράιλι γύρισε στον συμπαίκτη του, Τόμι Ντότσερτι, κατά τη διάρκεια του πρώτου ημιχρόνου και του φώναξε: «Πού στο διάολο τον βρήκαν; Έχουν κατασκευάσει θωρηκτά στο Κλάιντ που είναι μικρότερα και λιγότερο τρομερά»! Ο Έντουαρντς ήταν ο νεότερος μεταπολεμικά διεθνής της Αγγλίας, ένα ρεκόρ, που κράτησε μέχρι το ντεμπούτο του Μάικλ Όουεν το 1998. Η αύρα του ήταν τεράστια και όταν επέστρεψε στο Μάντσεστερ, δεν άργησαν οι αντίπαλοι της Γιουνάιτεντ να διαμαρτυρηθούν για τον τρόπο, με τον οποίο ο Ματ Μπάσμπι χρησιμοποιούσε έναν καθιερωμένο με την πρώτη ομάδα και πλέον διεθνή, σε αγώνες της ομάδων νέων.
Ο Έντουαρντς δεν είχε γίνει σπουδαίος ποδοσφαιριστής απλώς και μόνο λόγω της τακτικής της… μπουλντόζας! Ήταν ένας πραγματικό τέρας της φύσης, τρομερά δυνατός, αλλά είχε ωριμάσει πολύ για την ηλικία του και είχε διαμορφωθεί τόσο θαυμάσια το σώμα του, που οι αντίπαλοί του, της ίδιας ηλικίας, δεν μπορούσαν ούτε κατά διάνοια να τον σταματήσουν και να του πάρουν την μπάλα.
«Παίξαμε αγώνες, που τους κέρδιζε μόνος του», θυμάται ο Τσάρλτον στο βιβλίο ''The Boy Wonders'' του Κόλιν Μάλαμ. «Θυμάμαι, συγκεκριμένα, δύο αγώνες με την Τσέλσι, στα ημιτελικά του Κυπέλλου Νέων. Τους νικήσαμε 2-1, στην Τσέλσι, 2-1 εδώ στο «Ολντ Τράφορντ» και σκόραρε και τα τέσσερα γκολ. Και σας λέω, ήταν δύσκολα παιχνίδια, γιατί η Τσέλσι είχε φοβερούς παίκτες. Θυμάμαι ότι εκτέλεσα ένα κόρνερ και σκέφτηκα: ''Απλώς θα το εκτελέσω'', γιατί ήξερα ότι θα έφτανε εκεί. Φυσικά, σημείωσε το νικητήριο γκολ ανάμεσα σε 10 άτομα. Ήταν τεράστιος. Αν ο Ντάνκαν έπαιζε ενάντια στις σημερινές μαζικές άμυνες, απλά θα τις γκρέμιζε». Όπως είπε ο Μπάσμπι: «Ο Ντάνκαν δεν ήταν ποτέ αγόρι, ήταν άντρας ακόμα και όταν τον υπογράψαμε στα 16 του».
Από τις κορυφαίες στιγμές του Έντουαρντς με την εθνική Αγγλίας, ήταν όταν ταξίδεψε στο Βερολίνο, για να αντιμετωπίσει τη Δυτική Γερμανία, την παγκόσμια πρωταθλήτρια, στο Ολυμπιακό Στάδιο, το 1956. Πέτυχε ένα φανταστικό γκολ, για το 3-1 των «τριών λιονταριών». Ο αρχηγός εκείνης της ομάδας, Μπίλι Ράιτ, είχε πει: «Το όνομα του Ντάνκαν Έντουαρντς ήταν στα χείλη όλων όσων είδαν αυτόν τον αγώνα. Ήταν φανταστικός. Ο Ντάνκαν έκανε τάκλιν σαν λιοντάρι, έβγαινε στην επίθεση με κάθε ευκαιρία και ολοκλήρωσε το σόου του με αυτό το γκολ. Ήταν ακόμη μόλις 19 ετών, αλλά ήταν ήδη παίκτης παγκόσμιας κλάσης».
Ο Ντάνκαν Έντουαρντς (αριστερά) και ο Τζον Μπέρι στο νοσοκομείο
Στο Μόναχο, με επτά συμπαίκτες του να βρίσκονται ήδη ανάμεσα στους νεκρούς, οι γιατροί, που φρόντιζαν τον Έντουαρντς, έλεγαν ότι ήταν ένα θαύμα, που επέζησε για αυτές τις 15 ημέρες. Τα τραύματά του ήταν φριχτά: Κατεστραμμένα νεφρά, κατεστραμμένος πνεύμονας, σπασμένη λεκάνη, πολλαπλά κατάγματα του δεξιού μηρού, θρυμματισμένα πλευρά και μια δεκάδες εσωτερικοί τραυματισμοί.
Παρά την κατάστασή του, συνέβη το εξής συγκλονιστικό: Ρώτησε τον βοηθό προπονητή, Τζίμι Μέρφι, σε κατάσταση ημισυνείδησης, τι ώρα ήταν η σέντρα για τον αγώνα εναντίον της Γουλβς, το επόμενο Σάββατο. Αυτό, που δεν αναφέρεται τόσο πολύ, είναι ότι είπε, επίσης, στον Μέρφι ότι ήταν απελπισμένος, να μη χάσει το παιχνίδι. Η αρχική λίστα θυμάτων τον είχε περιγράψει ως «θανάσιμα τραυματία», αλλά η τελευταία του πνοή ήρθε 15 ημέρες αργότερα. Το πάλεψε μέχρι τέλους.
Έφυγε, αφήνοντας τόσα αναπάντητα ερωτήματα. Πώς θα τα κατάφερνε η Αγγλία στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958, αν ο Έντουαρντς ήταν εκεί; Πού θα βρισκόταν στο πάνθεον των μεγάλων του ποδοσφαίρου; Όμως οι μαρτυρίες αποτελούν έναν διαρκή φόρο τιμής. «Όταν άκουγα τον Μοχάμεντ Άλι να διακηρύσσει στον κόσμο ότι ήταν ο καλύτερος αθλητής, χαμογελούσα», είπε κάποτε ο Μέρφι. «Ο σπουδαιότερος από όλους ήταν ένας ποδοσφαιριστής ονόματι Ντάνκαν Έντουαρντς».
