Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι -μεταξύ άλλων- και ρεκόρ. Και στον «κόσμο» των ολυμπιακών ρεκόρ, σχεδόν κάθε ερώτηση, και η πιο ασήμαντη, έχει μια απάντηση.
Ωστόσο, ένα φαινομενικά ακόμη πιο απλό ερώτημα παραμένει αναπάντητο: Ποιος είναι ο νεότερος Ολυμπιονίκης;
Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία της ΔΟΕ, αυτός είναι ο 10χρονος Δημήτρης Λούνδρας, από τους Αγώνες του 1896.
Είναι όμως;
Γράφει ο Νίκος Ράλλης
«Αυτό είναι το μεγάλο μυστήριο της ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων», είχε δηλώσει πριν από μερικά χρόνια ο Ντέιβιντ Βαλετσίνσκι, συγγραφέας ενός εξαιρετικού βιβλίου για την κορυφαία διοργάνωση του πλανήτη και πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Ιστορικών των Ολυμπιακών Αγώνων, όταν ρωτήθηκε για το ποιος είναι, τελικά, ο νεότερος Ολυμπιονίκης. Άλλοι έχουν διαφορετική άποψη, θεωρώντας πως η υπόθεση έχει κλείσει, ήδη από τη δεκαετία του 1960.
Αλλά αρκεί το να κοιτάξεις μία και μόνο φωτογραφία, για να λυθεί ένα μυστήριο 122 ετών αισίως;
Πάμε πίσω. Πολύ πίσω, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, το 1900, μόλις τους δεύτερους της σύγχρονης εποχής. Εκεί, η κωπηλασία πρόσφερε, σύμφωνα με τις αναφορές, ίσως τον πιο συγκλονιστικό τελικό της διοργάνωσης, στη δίκοπο με πηδαλιούχο. Ένας αγώνας, που μέχρι σήμερα, πέρα από τη δραματική του εξέλιξη, κρύβει ακριβώς αυτό το μεγάλο μυστήριο, που παραμένει άλυτο. Και μεγαλώνει.
Στον τελικό μετείχαν συνολικά επτά σκάφη, από τρεις χώρες, με τους διοργανωτές Γάλλους να διαθέτουν στην κούρσα πέντε από αυτά. Φαβορί, ωστόσο, ήταν Ολλανδοί Φρανσουά Μπραντ, Ούλουφ Κλέιν και Ερμάνους Μπρούκμαν, που ανήκαν στον σύλλογο «Μινέρβα» του Άμστερνταμ. Αρκετά υπερόπτες, οι τρεις Ολλανδοί μπήκαν στα προκριματικά με το μυαλό τους στραμμένο στον τελικό της 26ης Αυγούστου, αφού θεωρούσαν ότι δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα, όχι για την πρόκριση, αλλά για την πρώτη θέση του βάθρου. Τους έφαγε η υπεροψία.
Η ολλανδική δίκοπος ηττήθηκε κατά κράτος, με μεγάλη διαφορά (8,6 δευτερόλεπτα), από τους Γάλλους Μαρτινέ και Βάλεφ, που είχαν στο πηδάλιό τους έναν νεαρό και πολύ ελαφρύ σε σωματικό βάρος, πηδαλιούχο, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Οι Ολλανδοί τα έχασαν, αντιλήφθηκαν, ωστόσο, αμέσως ότι, υπό αυτές τις συνθήκες, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να κερδίσουν. Διαπίστωσαν, δε και κάτι ακόμα: Όλα τα γαλλική σκάφη χρησιμοποιούσαν πιτσιρικάδες αδύνατους! Τότε πήραν την απόφαση, που άλλαξε την ιστορία και γέννησε το μεγαλύτερο μυστήριο των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η απόφαση ήταν η εξής απλή: Εκτός σκάφους θα έμενε ο Μπρούκμαν, που ζύγιζε 60 κιλά και στη θέση του θα καθόταν ένας αρκετά ελαφρύτερος. Ως αντικαταστάτης του, λοιπόν, ορίστηκε ένας νεαρός Γάλλος, που έτυχε να βρίσκεται εκεί, μόλις 33 κιλά. Κανένας δεν τον είχε χρησιμοποιήσει στο σκάφος του και ο πιτσιρικάς στεκόταν απλά στο σημείο εκείνο του Σηκουάνα, όπου διεξάγονταν οι αγώνες, παρακολουθώντας αμέριμνος. Δέχθηκε με χαρά την πρόταση των Ολλανδών, και μετά άρχισε το θρίλερ.
Ειδική τακτική
Το πρωί της 26ης Αυγούστου και ενώ όλα ήταν έτοιμα για τον μεγάλο τελικό, ο Μπρούκμαν, τρέχοντας, πλησιάζει τους συμπατριώτες του και τους λέει πως άκουσε κάπου ότι οι Γάλλοι ετοιμάζουν ειδική τακτική, για να πάρουν τη νίκη. Δύο γαλλικά σκάφη θα εμπόδιζαν τους Ολλανδούς προς όφελος των Μαρτινέ και Βάλεφ, κλείνοντάς τους τον δρόμο, κάποια στιγμή, στην πορεία. Οι Μπραντ και Κλέιν αγρίεψαν και αποφάσισαν να κωπηλατήσουν μανιασμένα από την αρχή, ώστε να πάρουν προβάδισμα και να μην αφήσουν το παραμικρό περιθώριο για την… ειδική τακτική των Γάλλων.
Η ολλανδική δίκοπος, με τον πιτσιρικά Γάλλο στο πηδάλιο, ξεκίνησε ταχύτατα και μόνο οι Μαρτινέ και Βάλεφ μπόρεσαν να ακολουθήσουν σε απόσταση αναπνοής. Τα άλλα γαλλικά σκάφη έμειναν πολύ πίσω, οπότε το -όποιο- σχέδιο πήγε περίπατο. Οι Ολλανδοί πήραν τη νίκη, έστω και με απόσταση ενός μέτρου από τους Γάλλους και πανηγύρισαν έξαλλα. Τότε είναι, που αρχίζει το μυστήριο.
Ποιος ήταν εκείνος ο μικρός Γάλλος, ο οποίος χάρισε, ουσιαστικά, το χρυσό μετάλλιο στους Ολλανδούς σε βάρος, μάλιστα, των συμπατριωτών του; Ουδείς ξέρει μέχρι και σήμερα! Κανένα στοιχείο για την ταυτότητά του δεν έχει αποκαλυφθεί, παρά την έρευνα κατά καιρούς διαφόρων ιστορικών των Ολυμπιακών Αγώνων. Τα επίσημα στοιχεία της διοργάνωσης δεν αναφέρουν το παραμικρό για αυτόν, αλλά ούτε και τα αρχεία της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Είναι, λοιπόν, ο νεότερος Ολυμπιονίκης;
Η φωτογραφία
Για πάρα πολλά χρόνια η απάντηση ήταν «ναι». Αλλά το 1960, ένας Ολλανδός ιστορικός, ο Άντονι Μπέκερκ, ανακάλυψε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του νεαρού από εκείνον τον αγώνα, 60 χρόνια πριν. Δείχνει τους Ολλανδούς κωπηλάτες να πλαισιώνουν ένα παιδί με ύψος 1,5 μέτρο περίπου, που φοράει ένα παλτό.
Αυτή είναι η μόνη γνωστή φωτογραφία του και δείχνει -σύμφωνα με τον Μπέκερκ- ότι ο Γάλλος πηδαλιούχος είναι μεγαλύτερος από 10 χρονών, κάπου ανάμεσα στα 12 με 14, και άρα κατά τι μεγαλύτερος από τον Έλληνα Δημήτρη Λούνδρα, που πήρε την 3η θέση στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το 1896, στο αγώνισμα του ομαδικού δίζυγου, σε ηλικία 10 χρονών και 218 ημερών ακριβώς. Αρκεί, όμως, η ανάλυση μίας και μόνο φωτογραφίας, για να λυθεί το μεγαλύτερο μυστήριο στην ιστορία της κορυφαίας διοργάνωσης στον κόσμο;
Οι Αγώνες του 1900, να σημειώσουμε, δεν είχαν έντυπα συμμετοχής. Για την ακρίβεια, ήταν ένα τεράστιο φιάσκο! Διήρκεσαν πέντε μήνες, παράλληλα με την Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού, γνωστή ως Exposition Universelle και πολλοί αθλητές δεν γνώριζαν ότι συμμετείχαν καν σε μία διοργάνωση, που ονομάζεται Ολυμπιακοί Αγώνες -στην οποία, δε, αντί για χρυσά μετάλλια, οι διοργανωτές απένειμαν… αγάλματα!
Και μόνο το γεγονός ότι, στην κωπηλασία εν προκειμένω, τα περισσότερα πληρώματα βασίζονταν σε τυχαία παιδιά, που ήταν επιφορτισμένα με την πλοήγηση του σκάφους, λέει πολλά για την… ανοργάνωτη διοργάνωση και σημαίνει, τελικά, ότι οι εκτιμήσεις για την ηλικία του μικρού Γάλλου είναι μόνο αυτό: Εκτιμήσεις!
Από Γάλλος… Γεωργιανός!
Ο Μπιλ Μάλον, ο επίσημος ιστορικός της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ και πρώην πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Ιστορικών των Ολυμπιακών Αγώνων, έχει βρει γαλλικά και γερμανικά περιοδικά κωπηλασίας από το 1900, που τεκμηριώνουν διεξοδικά τους συμμετέχοντες σε αυτόν τον αγώνα. Κανένα δεν αναφέρει τους νεαρούς πηδαλιούχους, που χρησιμοποιούσαν τα σκάφη. Στη δεκαετία του 1980, μάλιστα, ο Μάλον πήρε συνέντευξη από μία από τις ηλικιωμένες κόρες των Ολλανδών κωπηλατών στη Φλόριντα. Είπε, λοιπόν, ότι ο πατέρας της δεν είχε ποτέ αναφέρει το παιδί.
Ιστορικοί όπως ο Μάλον και ο Βαλετσίνσκι προσπάθησαν να κυκλοφορήσουν τη φωτογραφία όσο το δυνατόν ευρύτερα, ελπίζοντας ότι κάποιος θα μπορούσε να αναγνωρίσει έναν πρόγονό του στο πρόσωπο του μικρού Γάλλου, αλλά κανείς δεν εμφανίστηκε. Το καλοκαίρι του 2016 φάνηκε να υπάρχει μια σημαντική ανακάλυψη. Η Διεθνούς Εταιρείας Ιστορικών των Ολυμπιακών Αγώνων έλαβε ένα έγγραφο 26 σελίδων με 41 υποσημειώσεις από έναν Γεωργιανό ιστορικό και δημοσιογράφο, ονόματι Πάατα Νατσβλισβίλι. «Λύθηκε το παλαιότερο μυστήριο της ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων», ούρλιαζε στη σελίδα τέσσερα. «Το άγνωστο αγόρι από τη Γαλλία δεν είναι πια άγνωστο! Ο άγνωστος Γάλλος για την ακρίβεια δεν είναι καθόλου Γάλλος».
Το αγόρι, σύμφωνα με τον Νατσβλισβίλι, που ονομαζόταν Γκιόργκι Νικολάτζε, ήταν στην πραγματικότητα Γεωργιανός από μια επιφανή οικογένεια, η οποία έκανε περιοδεία στην Ευρώπη την εποχή των Αγώνων. Και όχι μόνο βοήθησε την Ολλανδία να πάρει την πρώτη θέση με το να βρεθεί στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή, αλλά ο νεαρός Γκιόργκι συνέχισε να κάνει μια εξαιρετική ζωή.
Η αφήγηση του Νατσβλισβίλι βασίζεται σε συνεντεύξεις της δεκαετίας του 1980 με την αδερφή του Νικολάτζε, η οποία τον θυμόταν να κερδίζει «έναν αγώνα σκαφών στη Γαλλία». Μετά από αυτό, ο Νατσβλισβίλι γράφει ότι ο Γκιόργκι έγινε «μαθηματικός, μεταλλουργός, πολιτικός, δημόσιο πρόσωπο και εξαιρετικός αθλητής και καθηγητής στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Τιφλίδας, ιδρυτής διαφόρων αθλητικών εταιρειών στη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Γεωργία και ένας από τους συγγραφείς της τεχνικής και αθλητικής ορολογίας στα γεωργιανά». Για ορισμένους ιστορικούς, η ανακάλυψη αυτή ήταν συναρπαστική. «Μερικοί από εμάς ζούμε μέσα από τέτοιες ιστορίες», είχε πει χαρακτηρστικά ο Βαλετσίνσκι. Ωστόσο, η αφήγηση του Νατσβλισβίλι έχει ένα ελάττωμα: Μπορεί να είναι λάθος!
Αρκετά από τα μέλη της Διεθνούς Εταιρείας Ιστορικών των Ολυμπιακών Αγώνω είπαν ότι εξέτασαν τα στοιχεία, αλλά απείχαν ακόμη πολύ από το να πειστούν. Θεώρησαν ότι τα στοιχεία ήταν σε μεγάλο βαθμό περιστασιακά και βασίστηκαν απλά και μόνο στη σύγκριση της φωτογραφίας του νεαρού Γάλλου με φωτογραφίες του Γκιόργκι. Αλλά μοιάζει με τον μυστηριώδες νεαρό Γάλλο;
«Μοιάζει λίγο», είχε δηλώσει ο Μάλον στην εφημερίδα ''The Wall Street Journal''. Αλλά κανείς δεν είναι 100% σίγουρος. Η ίδια εφημερίδα, μάλιστα, επιβεβαιώσε μετά από έρευνα ότι ο Γκιόργκι ήταν στο σωστό ηλικιακό εύρος και έτυχε να είναι στο Παρίσι με την οικογένειά του εκείνο το καλοκαίρι, ενώ μιλούσε γαλλικά και ήταν «εξοικειωμένος με το να κάθεται σε μια βάρκα». Ο Νατσβλισβίλι, όμως, δεν απάντησε ποτέ σε ηλεκτρονικά μηνύματα του γνωστού Μέσου, που του ζητούσε ένα σχόλιο.
Χάθηκε στο πλήθος
Μετά τον θρυλικό αγώνα, όλα συνηγορούν στο ότι οι κωπηλάτες έβγαλαν μια φωτογραφία νίκης και είπαν «αντίο», πριν το αγόρι εξαφανιστεί. Ένας προσωπικός απολογισμός εκείνης της ημέρας από το 1926, που δημοσιεύτηκε από έναν από τους κωπηλάτες, δεν έκανε καμία αναφορά στον μικρό Γάλλο πηδαλιούχο. «Το παιδί φαίνεται πως εξαφανίστηκε μέσα στο πλήθος και δεν εμφανίστηκε ποτέ ξανά», τονίζει ο Βαλετσίνσκι.
Μετά από 122 χρόνια, νεότερος Ολυμπιονίκης, επίσημα, παραμένει ο Δημήτρης Λούνδρας. Για την ιστορία, οι λεπτομέρειες για τη ζωή του είναι επίσης ελάχιστες. Τα μόνα που γνωρίζουμε είναι ότι διετέλεσε ναύαρχος του Πολεμικού ΝΑυτικού, με έντονη πολεμική δράση, διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Σκοπευτικής ομοσπονδίας, ενώ το 1964 τιμήθηκε από τη Γενική Γραμματεία αθλητισμού για την προσφορά του στον αθλητισμό με το παράσημο του Ανωτέρου ταξιάρχου του τάγματος Γεωργίου του Α'. Το 1936, εξάλλου, διορίστηκε νομάρχης Λέσβου, παραιτήθηκε, όμως, λίγους μήνες αργότερα. Απεβίωσε το 1970 και κηδεύτηκε στις 16 Φεβρουαρίου 1970.
Όσο για τον νεαρό Γάλλο -ή Γεωργιανό- και την τελική ετυμηγορία για το αν εκείνος είναι ο πιο μικρός, ο ίδιος ο Άντονι Μπέκερκ είχε πει: «Αυτό είναι ένα μυστήριο, και μυστήριο θα παραμείνει».
