Παρέα με το ποδοσφαιρικό Euro 2004, η κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ 1987 σημάδεψε ανεξίτηλα τον ελληνικό αθλητισμό και τις ζωές μας. Τότε που η μάλλον ανυπόληπτη μπασκετικά Ελλάδα όχι απλώς κοίταξε στα μάτια τα μεγαθήρια του αθλήματος, αλλά κατάφερε να τα κερδίσει και να πείσει έναν ολόκληρο λαό πως τίποτα δεν είναι αδύνατο.
Πέρασαν 35 χρόνια από τη μαγική βραδιά της 14ης Ιουνίου του 1987, στην οποία όσοι ζούσαν θυμούνται ακόμη πού ήταν και τι έκαναν, όπως συμβαίνει σε σημαδιακές στιγμές της ζωής μας. Το sport-fm.gr γυρίζει το χρόνο πίσω και θυμίζει 35 λεπτομέρειες που δεν θυμάστε ή δεν γνωρίζατε από το έπος.
*Ο τελικός έγινε στην αρχή του φονικού καύσωνα του 1987. Η θερμοκρασία εκείνες τις μέρες έφτασε μέχρι και τους 44 βαθμούς, οι νεκροί ξεπέρασαν τους 1.300 και με το νέφος στην Αθήνα να κάνει την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Στα εκδοτήρια για την αγορά εισιτηρίων του τελικού ο συνδυασμός απίστευτου συνωστισμού και υψηλών θερμοκρασιών οδήγησαν σε πολλά λιποθυμικά επεισόδια, ενώ οι άνθρωποι του ΣΕΦ κατέβρεχαν το πλήθος με κουβάδες νερό για να το δροσίσουν.
*Οι τιμές των εισιτηρίων του τελικού ποικίλαν, από 800 και 1.500, μέχρι 2.000 δραχμές, αλλά η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη που έφτασαν να πωλούνται στη μαύρη αγορά από 10.000 μέχρι και 30.000 δραχμές! Ενδεικτικά, ο βασικός μισθός στην Ελλάδα εκείνη την εποχή ήταν 36.000 δραχμές!
*Ο τελευταίος παίκτης που κόπηκε από τη 12άδα της ομάδας του 1987 ήταν ο «γιατρός» Δημήτρης Παπαδόπουλος, που αγωνιζόταν στον Ηρακλή. Νωρίτερα, είχαν «κοπεί» οι Αργύρης Πεδουλάκης, Κώστας Παταβούκας και Νίκος Τσαγκόπουλος.
*Ο παίκτης με τη μικρότερη συμμετοχή στο Ευρωμπάσκετ για την ελληνική ομάδα ήταν ο Παναγιώτης Καρατζάς, που αγωνίστηκε μόνο στο παιχνίδι της πρεμιέρας απέναντι στη Ρουμανία. Μαζί με τον Νίκο Λινάρδο και τον Νίκο Σταυρόπουλο ήταν οι τρεις παίκτες που δεν χρησιμοποιήθηκαν στον τελικό από τους 12 του Κώστα Πολίτη.
*Στην ελληνική αποστολή, από το ξενοδοχείο μέχρι και τον πάγκο στους αγώνες αλλά χωρίς δικαίωμα συμμετοχής, ήταν ο… Ρόνι Σεϊκέλι. Ο Αμερικανολιβανέζος σέντερ, που έκανε πολύ καλή καριέρα για 11 χρόνια στο ΝΒΑ κυρίως με τους Χιτ, είχε ρίζες από την Ελλάδα, είχε καταθέσει τα χαρτιά του για να παίξει στην Εθνική, αλλά δεν συνέβη ποτέ και τελικά το 1986 έπαιξε με τις ΗΠΑ στο Παγκόσμιο της Ισπανίας κατακτώντας το χρυσό.
*Από τις λεπτομέρειες που άλλαξαν την ιστορία: Μια εβδομάδα πριν το τζάμπολ του Ευρωμπάσκετ έγινε γνωστό πως ο Άρβιντας Σαμπόνις τίθεται νοκ άουτ λόγω τραυματισμού. Έναν χρόνο νωρίτερα, μόλις στα 22 του, είχε οδηγήσει τη Σοβιετική Ένωση στη δεύτερη θέση του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος με 15,3 πόντους ανά αγώνα.
*Ατυχίες είχε όμως και η Ελλάδα. Ο Νίκος Φιλίππου, που προοριζόταν για βασικός, υπέστη διάστρεμμα στο δεύτερο ματς της διοργάνωσης, απέναντι στη Γιουγκοσλαβία, και έχασε τα τέσσερα από τα οκτώ παιχνίδια του Ευρωμπάσκετ, ενώ και σε όσα αγωνίστηκε δεν ήταν σε θέση να προσφέρει αυτά που μπορούσε, εμφανώς επηρεασμένος. Ταλαιπωρημένοι από τραυματισμούς έφτασαν στα τελικά και οι Φάνης Χριστοδούλου και Μέμος Ιωάννου.
*Το Final Countdown των Europe, που έγινε το… soundtrack εκείνης της μυθικής πορείας και ακούγεται μέχρι και σήμερα, αποτέλεσε επιλογή του γυμναστή της Εθνικής ομάδας, Νίκου Σισμανίδη, που ήθελε μια… πωρωτική μουσική για να «ντοπάρει» τους παίκτες. Και παρότι είχε κυκλοφορήσει αρχικά το 1986, η διάδοσή του την περίοδο του Ευρωμπάσκετ το επανέφερε για αρκετό καιρό στις κορυφαίες θέσεις των charts, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά.
*Ο τελικός δεν μεταδόθηκε μόνο από την ΕΡΤ1, αλλά και από την ΕΡΤ2, καθώς σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας υπήρχε πρόβλημα στο σήμα του πρώτου καναλιού από τους αναμεταδότες και υπήρχε τεράστιο ενδιαφέρον από όλη την επικράτεια για να τον μεγάλο αγώνα. Η τηλεθέαση, με τα… πενιχρά μέσα μέτρησης της εποχής, λέγεται πως έφτασε στο 87%!
*Στα επίσημα του ΣΕΦ για τον τελικό κάθονταν ιστορικές μορφές της μεταπολίτευσης στην Ελλάδα: κατά σειρά η Μελίνα Μερκούρη, τότε υφυπουργός Αθλητισμού, ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης και ο τότε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Κανείς τους δεν είναι πλέον εν ζωή.
*Οι κερκίδες του ΣΕΦ είχαν δεκάδες πανό, από όλες τις μεριές της Ελλάδας. Ανάμεσά τους υπήρχε κι ένα για την προώθηση της υποψηφιότητας της Αθήνας για να διοργανώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1996 (που τελικά ανατέθηκαν στην Ατλάντα). Το πιο παράξενο πανό ήταν αυτό από μια ψησταριά, που συνδύαζε την υποστήριξη στην Εθνική με… «γκρίζα» διαφήμιση.
*Τα συνθήματα που δονούσαν την ατμόσφαιρα στο ΣΕΦ ήταν «Τίποτα, τίποτα δεν μας σταματά, το Κύπελλο θα πάρουμε με τον τσαμπουκά», «Νάτοι οι πρώτοι, σε όλη την Ευρώπη», «Ελλαδάρα-Ομαδάρα», ενώ όταν τα σφυρίγματα των διαιτητών δεν άρεσαν, ακουγόταν το «Εδώ θα γίνει ο τάφος σας».
*Ο αείμνηστος Φίλιππος Συρίγος έδωσε το στίγμα για το πόσο δύσκολη ήταν η αποστολή της Εθνικής ομάδας με την εξής ατάκα πριν την έναρξη του αγώνα: «Ουσιαστικά αντιμέτωποι βρίσκονται τα 9 εκατομμύρια των Ελλήνων απέναντι στα 251 εκατομμύρια των Σοβιετικών και οι 100.000 αθλητές του μπάσκετ στην Ελλάδα με τα 3 εκατομμύρια της Σοβιετικής Ένωσης. Και μόνο τα νούμερα αυτά αρκούν για να καταλάβει κανείς πως είναι ένας αγώνας ανάμεσα στον Δαβίδ και τον Γολιάθ».
*Για του λόγου το αληθές, η Σοβιετική Ένωση μετρούσε τότε ήδη 14 χρυσά σε Ευρωμπάσκετ, ενώ προερχόταν από την κατάκτηση του 1985, το ασημένιο στο Παγκόσμιο του 1986 στην Ισπανία και έναν χρόνο μετά, το 1988, πήρε το χρυσό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ. Παράλληλα είχε φτάσει στον τελικό της Αθήνας έχοντας επτά νίκες σε ισάριθμους αγώνες με 103,4 πόντους ανά αγώνα (έναντι 85,8 της Ελλάδας), ενώ μετρούσε 12 νίκες σε ισάριθμες αναμετρήσεις απέναντι στην ελληνική ομάδα.
*Παρά την απουσία του Άρβιντας Σαμπόνις, η Σοβιετική Ένωση είχε να παρατάξει μια πανύψηλη ομάδα με μέσο όρο ύψους 2,02μ. Ψηλότεροι οι Τσατσένκο (2,20μ.), Πανκράσκιν (2,15μ.), Γκομπόροφ (2,10μ.), Μπαμπένκο (2,08μ.), Τιχονένκο και Βολκόφ (2,06μ.). Κοντύτεροι οι Χομίτσους (1,90μ.) και Μαρτσουλιόνις (1,93μ.). Πάντως και η ελληνική ομάδα ήταν αρκετά ψηλή, με μέσο όρο 1,99μ. Ψηλότεροι οι Φασούλας (2,13μ.), Καμπούρης (2,05μ.), Καρατζάς (2,03μ.), Φιλίππου, Ανδρίτσος και Χριστοδούλου (2,02μ.). Κοντύτεροι οι Γκάλης (1,83μ.) και Ιωάννου (1,90μ.).
*Τις πρώτες πεντάδες του τελικού αποτέλεσαν για την Ελλάδα οι Γιαννάκης, Γκάλης, Χριστοδούλου, Καμπούρης και Φασούλας και για τη Σοβιετική Ένωση Χομίτσους, Μαρτσουλιόνις, Τιχονένκο, Βολκόφ και Τσατσένκο.
*Διαιτητές του αγώνα ήταν ο Ισπανός Σαντσίς και ο Καναδός Στιβς. Ο πρώτος ήταν εξ αρχής στο στόχαστρο του Φίλιππου Συρίγου. Το «… ο Ισπανός διαιτητής μού φαίνεται πως διευθύνει με κόκκινα γυαλιά» είναι μια από τις ατάκες του που έμειναν στην ιστορία.
*Ούτε ο Γκάλης, ούτε ο Μαρτσουλιόνις, ούτε ο Γιαννάκης, ούτε ο Βάλτερς. Ο παίκτης που πέτυχε τους πρώτους πόντους του τελικού δεν ήταν κανένα από τα υπερόπλα των δύο ομάδων, αλλά ο ύψους 2,20μ. Βλάντιμιρ Τσατσένκο. Και το πιο παράδοξο; Άνοιξε το σκορ με σουτ από τα 4,5 μέτρα. Ο αγαθός γίγαντας (που κανονικά ονομάζεται Τκατσένκο) είχε 13 πόντους και 18 ριμπάουντ στον τελικό.
*Αντίστοιχα, το πρώτο ελληνικό καλάθι πέτυχε ο Παναγιώτης Φασούλας (2-4). Ο Νίκος Γκάλης, που σταμάτησε στους 40 πόντους στον τελικό, άρχισε με 0/3 σουτ και πέτυχε το πρώτο του καλάθι διαμορφώνοντας το 9-8.
*Ο Σεργκέι Γιοβάισα, άνθρωπος που έκανε μεγάλη ζημιά στην Εθνική ομάδα με 17 πόντους, αλλά αστόχησε και στο τελευταίο σουτ, αποκαλείτο από τον Φίλιππο Συρίγο στη διάρκεια της τηλεοπτικής μετάδοσης «γερο-Γιοβάισα», αν και ήταν μόλις 32,5 ετών.
*Στο ξεκίνημα του δευτέρου ημιχρόνου ο κομισάριος του αγώνα, ονόματι Τάρνερ, λιποθύμησε στη γραμματεία και το παιχνίδι διακόπηκε για κάποια λεπτά μέχρι να συνέλθει.
*Το +8, 21-13 και 27-19, ήταν η μεγαλύτερη διαφορά με την οποία προηγήθηκε η Εθνική ομάδα στον τελικό. Οι Σοβιετικοί προηγήθηκαν με 82-74 στα 4:25 πριν το τέλος, αλλά τα μεγάλα τρίποντα από Γκάλη και Ιωάννου κράτησαν όρθια την Εθνική ομάδα.
*Παναγιώτης Φασούλας και Παναγιώτης Γιαννάκης αποβλήθηκαν, με διαφορά λίγων δευτερολέπτων, περίπου δυόμισι λεπτά πριν το τέλος της κανονικής διάρκειας του αγώνα, με το σκορ 80-84 και στο 83-86 αντίστοιχα. Λίγο νωρίτερα είχε αποβληθεί με πέντε φάουλ ο Μαρτσουλιόνις (στο 68-75).
*Μετά την αποβολή των δύο βασικότατων παικτών της Εθνικής ομάδας, ο Γκάλης μειώνει στο καλάθι, 85-87 στο 1:35 και 87-89 στα 59’’ πριν το τέλος του δευτέρου ημιχρόνου. Ο Ιωάννου έκλεψε από τον Χομίτσους και ο Ανδρίτσος στα 36’’ με δύο βολές από το πέμπτο φάουλ του Τσατσένκο ισοφαρίζει, 89-89. Το βιαστικό και άστοχο τρίποντο του Βάλτερς έδωσε μια επίθεση 16 δευτερολέπτων στην Εθνική ομάδα, αλλά ο Ιωάννου αστόχησε στο λέι απ υπό πίεση και οι Σοβιετικοί μάς έκοψαν την ανάσα. Ο Βάλτερς πάσαρε στον Γιοβάισα (όπως και στο φινάλε της παράτασης), που σκόραρε με λέι απ αλλά ευτυχώς (ξεκάθαρα) εκπρόθεσμα. Και παρά τις έντονες διαμαρτυρίες του Αλεξάντερ Γκομέλσκι, το ματς οδηγήθηκε στην παράταση.
*Το δεύτερο μεγάλο καλάθι του Γκάλη με πολλαπλό σπάσιμο στον αέρα έφερε την Ελλάδα στο 101-98 με σχεδόν 50 δευτερόλεπτα να απομένουν για το τέλος της παράτασης. Παρά τις… παραινέσεις του Φίλιππου Συρίγου «όχι τρίποντο, ας τους αφήσουν να βάλουν καλάθι», ο Γιοβάισα ισοφάρισε από μακριά σε 101-101 στα 36’’. Ο Ιωάννου αστόχησε σε δύσκολο σουτ και ο Καμπούρης με το επιθετικό ριμπάουντ και το φάουλ του Γκομπόροφ στα 4’’ κέρδισε το φάουλ.
*Ο τίμιος γίγαντας είχε 0/1 βολή ως τότε στο ματς και συνολικά μόλις 11/20 στη διοργάνωση, μέχρι να κληθεί να εκτελέσει τις κρισιμότερες βολές στην ιστορία του ελληνικού μπάσκετ. Και με χέρι-αλφάδι έγραψε το 103-101, που έμελλε να είναι το τελικό σκορ. Βάλτερς και Γιοβάισα συνεργάστηκαν όπως και στο τέλος της κανονικής διάρκειας του αγώνα, αυτή τη φορά το σουτ ήταν εντός χρόνου, αλλά βρήκε… δοκάρι και η ελληνική ομάδα στέφθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης.
*Οι Σοβιετικοί δεν «χώνεψαν» την ήττα τους. «Υπό τέτοιες συνθήκες, θα μπορούσε να νικήσει και η... Μαυριτανία στον τελικό», είχε δηλώσει πικρόχολα ο προπονητής τους, Αλεξάντερ Γκομέλσκι, μετά τον τελικό.
*Ο Γκάλης, πέρα από πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης με 296 (δεύτερος ήταν ο Ισραηλινός Ντορόν Τζάμσι με 223) αναδείχθηκε καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης με διαφορά. Συγκέντρωσε 81 ψήφους αφήνοντας δεύτερο τον Μαρτσουλιόνις με 44. Ο ηγέτης της ελληνικής ομάδας ήταν φυσικά και μέλος της καλύτερης πεντάδας με 138 ψήφους, ακολούθησε ο Μαρτσουλιόνις με 132, τρίτος ήταν ο Φασούλας με 60, ο Ισπανός Αντρές Χιμένεθ τέταρτος με 50 και ο Βολκόφ πέμπτος με 43.
*Το τελετουργικό της απονομής διέφερε από αυτό που έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. Οι τρεις πρώτες ομάδες εμφανίστηκαν και παρατάχθηκαν στο παρκέ κρατώντας κάποιες ταμπέλες με τα ονόματα των χωρών τους και πρώτα έγινε η απονομή του τίτλου και των μεταλλίων στην ελληνική ομάδα. Ο αρχηγός Παναγιώτης Γιαννάκης μάλιστα ήταν δαφνοστεφανωμένος. Οι άλλες δύο ομάδες του βάθρου ακολούθησαν.
*Οι παίκτες της Σοβιετικής Ένωσης χειροκροτήθηκαν θερμά και μάλιστα το ελληνικό κοινό στο ΣΕΦ αναφωνούσε «Όλε» σε κάθε όνομα που καλείτο να πάρει το μετάλλιό του. Ομοίως χειροκροτήθηκε και η χάλκινη ομάδα της Γιουγκοσλαβίας, με εξαίρεση τον Ντράζεν και τον Αλεξάνταρ Πέτροβιτς, που αποδοκιμάστηκαν έντονα όταν τα ονόματά τους ακούστηκαν από τα μεγάφωνα. Τα αδέρφια ήταν «κόκκινο πανί», ο μεν αείμνηστος Ντράζεν που είχε τη φήμη του κακού παιδιού, ο δε αδερφός του γιατί μετά τον χαμένο ημιτελικό είχε δηλώσει «εύχομαι να κατακτήσει το Ευρωμπάσκετ η Σοβιετική Ένωση».
*Μετά την απονομή, οι παίκτες πέρασαν για να χαιρετήσουν την πολιτική ηγεσία από τα επίσημα. Στην ιστορία έχει μείνει η φωτογραφία του Παναγιώτη Φασούλα να σηκώνει στα χέρια τη Μελίνα Μερκούρη.
*Η διαδρομή από το ΣΕΦ στο ξενοδοχείο «Τζονς» της Γλυφάδας, που ήταν το… ορμητήριο της Εθνικής ομάδας σε όλο το Ευρωμπάσκετ, διήρκεσε περίπου τρεις ώρες. Χιλιάδες κόσμου είχαν ξεχυθεί στους δρόμους κατά μήκους της παραλιακής για να αποθεώσουν τους πρωταθλητές Ευρώπης.
*Μετά τον αγώνα η ΕΡΤ έκανε έκτακτη εκπομπή για το θρίαμβο. Σε αυτή μίλησε ο πατέρας του Γκάλη από το Νιου Τζέρσεϊ. «Τον Νίκο τον είδαμε τώρα στο τελεβίζιον. Είναι πολύ καλός σε όλα. Αισθάνομαι very good», είπε με σπαστά ελληνικά.
*Το πριμ που μοιράστηκαν τα μέλη της Εθνικής ομάδας για την κατάκτηση του μπάσκετ λέγεται πως ανήλθε στα 200-220 εκατομμύρια δραχμές, ποσό που ήρθε τόσο από κρατικούς πόρους, όσο και από πολλές δωρεές ιδιωτών που ένιωθαν ευγνωμοσύνη για τη χαρά που εισέπραξαν. Ανάμεσά τους, ο Γιάννης Λάτσης που έδωσε 2 εκατομμύρια δολάρια σε κάθε Έλληνα διεθνή (είχε δώσει άλλες 500.000 μετά τη νίκη στον ημιτελικό), αλλά και η πιστή μπασκετόφιλη Μαρινέλλα.
*Οι πρωταγωνιστές του Ευρωμπάσκετ έγιναν εθνικοί ήρωες. Πρωταγωνίστησαν σε διαφημίσεις, όπως ο Γκάλης στο «Αγνό» ή ο Φάνης Χριστοδούλου στο σνακ «Ευρωμπάσκετ 1987», ενώ πολλά πολυτελή ξενοδοχεία σε όλη την Ελλάδα προσφέρθηκαν να τους φιλοξενήσουν.
