Το ποδόσφαιρο του «όπιου» και της απεξάρτησης (SportDay / Χρίστος Χαραλαμόπουλος)

Αρκετές φορές, όταν κάποιοι θέλουν να απαξιώσουν το ποδόσφαιρο το χαρακτηρίζουν «όπιο του λαού», αποδίδοντάς του ανάλογες ιδιότητες με αυτές που απέδωσε ο Μαρξ στη θρησκεία όταν θέλησε να απαντήσει στον Προυντόν. Η κοινωνιολογική αυτή άποψη που θεωρεί τα αθλητικά θεάματα -και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο- μέσο που έχει σκοπό να αποτρέψει τον κόσμο από την ενασχόλησή του με τα μεγάλα και σοβαρά προβλήματα της ζωής είναι πολύ διαδεδομένη και στις μέρες μας. Και υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα που την υποστηρίζουν.

Ο Εκο είχε γράψει ότι «η κοινωνία ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μιλάνε για τα σπορ, αρκεί να μην μιλάνε για κάτι άλλο». Πάνω στο ποδόσφαιρο και συγκεκριμένα γύρω από μία ομάδα, πόλεις ολόκληρες έχουν χτίσει ένα φαντασιακό στίβο διακρίσεων για να αναπληρώσουν τις δυσκολίες ή τις ανεπάρκειες της πραγματικότητας. Μπορώ να θυμηθώ δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις.

Η πρώτη αφορά την ομάδα της Νάπολι, την οποία ο Ντιέγκο Μαραντόνα οδήγησε στο πρωτάθλημα Ιταλίας, επιτρέποντας στον φτωχό ιταλικό νότο να ζει την ψευδαίσθηση της επικράτησης πάνω στον πλούσιο, βιομηχανικό βορρά. Η άλλη αφορά την ποδοσφαιρική ομάδα της Πάρμα, που ήταν το καμάρι, η πασαρέλα που οδηγούσε στο κέντρο του κόσμου μία μικρή ιταλική πόλη 150 χιλιάδων κατοίκων. Η κατάρρευση της πολυεθνικής εταιρείας Parmalat, της οικογένειας Τάντζι, που είχε στην κατοχή της και την ομάδα, μετέτρεψε τη λαμπρή ποδοσφαιρική ομάδα σε ένα θλιβερό αποτσίγαρο ψευδαισθήσεων. Αν κάποιος γυρίσει ακόμα πιο πίσω στην ιστορία, θα διαπιστώσει ότι οι επιτυχίες της εθνικής Ιταλίας στα Παγκόσμια Κύπελλα του 1934 και του 1938 παρουσιάστηκαν σαν απόδειξη της ανωτερότητας του φασισμού απέναντι στις δημοκρατικές χώρες.

Τη δημοφιλία του ποδοσφαίρου εκμεταλλεύτηκαν -και συνεχίζουν να το κάνουν- πολλοί βιομήχανοι για να πετύχουν τη δημιουργία ενός φιλολαϊκού προφίλ, για να παρουσιάσουν κάποιες δικές τους αντιλήψεις για την οργάνωση της κοινωνίας -όπως έκαναν στη Γαλλία οι Πεζό με την ομάδα της Σοσό- ή ακόμα για να συνδέσουν τις επιτυχίες των ομάδων με την επιχειρηματική δραστηριότητά τους.

Κάθε εποχή και κάθε περιοχή είχε τα δικά της πρότυπα. Κάποτε ήταν πρότυπο η διασύνδεση της οικογένειας Ανιέλλι με τη Γιουβέντους ή ακόμα παλιότερα του Ιταλού εφοπλιστή Ακίλε Λάουρο που διετέλεσε πρόεδρος της Νάπολι από το 1936 μέχρι το 1967. Τώρα τα πρότυπα είναι διαφορετικά αφού και η διαπλοκή οικονομίας και πολιτικής είναι βαθύτατη και επιτρέπει τη διττή χρησιμοποίηση του ποδοσφαίρου. Αλλες φορές σαν δόρυ και άλλες σαν ασπίδα σε σχέση με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών... Μπερλουσκόνι, Αμπράμοβιτς ή στα καθ’ ημάς, Κόκκαλης και Βαρδινογιάννης.

Βέβαια, όσες φορές το ποδόσφαιρο παρουσιάζεται σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης των ισχυρών άλλες τόσες δείχνει το άλλο του πρόσωπο. Το 1958 το Εθνικό Αλγερινό Απελευθερωτικό Μέτωπο δημιούργησε μία ποδοσφαιρική ομάδα από διάσημους ποδοσφαιριστές που αγωνίζονταν στο γαλλικό πρωτάθλημα, η οποία περιόδευε τον κόσμο, προαναγγέλλοντας την αλγερινή ανεξαρτησία.

Λίγο μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο της Αργεντινής, το 1978, στα γήπεδα της χώρας γίνονταν μαζικές διαδηλώσεις με σύνθημα «Se va acabar, se va acabar la dictatura military», (θα πέσει, θα πέσει η στρατιωτική δικτατορία), κάτι ανάλογο με αυτό που έκαναν οι ποδοσφαιριστές της Κορίνθιανς του Σόκρατες, όταν στις φανέλες τους έγραφαν τη λέξη «δημοκρατία» και στήριζαν τις πρώτες ελεύθερες εκλογές που απομάκρυναν το δικτατορικό καθεστώς.

Υπάρχουν δεκάδες ακόμα παραδείγματα που μπορεί να ανακαλέσει κάποιος, που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση, από τον πανηγυρισμό του Φάουλερ με το σύνθημα στην μπλούζα του υπέρ των απεργών στο λιμάνι του Λίβερπουλ μέχρι τις σχέσεις της Ιντερ με τους Ζαπατίστας του υποδιοικητή Μάρκος και το ταξίδι της ΑΕΚ στο Βελιγράδι. Ισως να μην χρειάζεται να γραφτεί κάτι περισσότερο για να γίνει φανερό ότι το ποδόσφαιρο είναι κάτι πολύ μεγάλο για να εγκλωβιστεί στην κατηγορία ότι αποτελεί το «όπιο του λαού».

Το θαύμα των προαστίων

Aν κάποιος κοιτάξει από ψηλά το προάστιο του Χετάφε, θα δει ότι μοιάζει με ένα πιάτο σπαγγέτι λόγω των πολλών και διασταυρούμενων αυτοκινητοδρόμων, ενδιάμεσα των οποίων υπάρχουν πολλές και μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Είναι ένα προάστιο της εργατικής τάξης, που αύριο θα βρεθεί στο «Σαντιάγκο Μπερναμπέου» για να χειροκροτήσει την ομάδα του, η οποία για πρώτη φορά στην ιστορία της βρίσκεται στον τελικό του ισπανικού Κυπέλλου, στον οποίο θα αντιμετωπίσει τη Σεβίλλη.

Η συμμετοχή των Αζουλόνες στον τελικό είναι το επιστέγασμα μιας προσπάθειας που ξεκίνησε το 2002 όταν η ομάδα βρισκόταν στην τρίτη εθνική και κινδύνευε με διάλυση. Η Χετάφε δεύτερη χρονιά στην πρώτη κατηγορία τερματίζει στην ένατη θέση και παράλληλα κερδίζει και ένα εισιτήριο για μία θέση στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ. Πολύ μακρύ ταξίδι για μία τόσο «ταπεινή» ομάδα σε ένα τόσο πλούσιο και δύσκολο πρωτάθλημα. Και γι’ αυτό το ταξίδι υπεύθυνος είναι ένας ντόπιος βιομήχανος, ο ηλικίας 55 χρόνων Ανχελ Τόρρες, που έκανε την περιουσία του με τις κατασκευές και τις αγοραπωλησίες γης.

Ο Τόρρες, που ξεκίνησε να δουλεύει από 12 χρόνων σε μηχανουργεία, έγινε αργότερα συνδικαλιστής και εντάχθηκε στο ισπανικό κομμουνιστικό κόμμα. Για την πολιτική δράση του κυνηγήθηκε από το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο κι έπρεπε να καταφύγει στην Πάλμα ντε Μαγιόρκα, όπου δούλεψε ακόμα και λαντζέρης πριν μπορέσει να γυρίσει και πάλι στο Χετάφε. Ο Τόρρες είναι ο καπετάνιος που έχει χαράξει την πορεία της ομάδας με πολύ σταθερό χέρι παρά το γεγονός ότι πολλές από τις επιλογές του θεωρήθηκαν παρακινδυνευμένες. Οπως την πρώτη σεζόν που ανέβηκε στην πρώτη κατηγορία που διάλεξε για τον πάγκο της ομάδας τον άπειρο Κίκε Σάντσεθ Φλόρες.

Το ρίσκο απέδωσε με τον καλύτερο τρόπο. Και όταν ο Φλόρες στο τέλος της σεζόν έφυγε για τη Βαλένθια, τον αντικατέστησε ο Μπερντ Σούστερ. Αλλη μία παρακινδυνευμένη επιλογή, που κι αυτή «βγήκε» με τόση επιτυχία αναγκάζοντας τη Ρεάλ Μαδρίτης να βλέπει τον Γερμανό ως ιδανικό διάδοχο του Καπέλο. Αύριο, στο «Μπερναμπέου», οι φίλοι της Χετάφε δεν θα χρειαστεί να περιμένουν το αποτέλεσμα του παιχνιδιού για να χειροκροτήσουν. Ξέρουν ότι έχουν κερδίσει πολύ περισσότερα από ένα Κύπελλο.