Ο ηρωισμός και τα όριά του

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο αμερικανικός στρατός ανακάλυψε πως οι στρατιώτες δεν στέκονται για να σκοτωθούν ούτε για την πατρίδα τους, ούτε για τον στρατό της, ούτε για την ταξιαρχία και το σύνταγμα που ανήκουν, αλλά για τη διμοιρία και τον διπλανό τους. Οτι ο στρατιώτης δεν θέλει να ξεφτιλιστεί δείχνοντας δειλία στα μάτια του φίλου του που βρίσκεται στο ίδιο χαράκωμα.

Αν υπάρχει τρόπος να εξηγήσει κάποιος τι γίνεται στον φετινό Ολυμπιακό είναι η θεωρία του «Ρlatoon», που πάνω της βασίστηκε ο αμερικανικός στρατός. Δεκατρία, δεκατέσσερα άτομα που μαζεύτηκαν από τις τέσσερις γωνίες της γης σε μια χώρα και μια ομάδα που οι περισσότεροι δεν ήξεραν, για να σχηματίσουν ένα γκρουπ που πάνω από εγωισμούς, κούραση και τραυματισμούς παλεύει για να επιζήσει ενωμένο. Από την εποχή της δεκαετίας του '50, μια εποχή που τα ματς ήταν τα μισά από τα σημερινά, ποτέ τόσο λίγοι δεν έδωσαν τόσα πολλά σε μια ομάδα.

Και η κερκίδα το αναγνωρίζει. Σε κάποια στιγμή του δεύτερου ημιχρόνου ο λιγότερο χαρισματικός παίκτης του Ολυμπιακού, ο Οσκαρ Γκονζάλες, πούλησε την μπάλα. Για δέκατα του δευτερολέπτου από την κερκίδα ακούστηκε το χαρακτηριστικό «ααα...» ανάμεσα στην απογοήτευση και την αποδοκιμασία.

Το «ααα...» έσβησε λες και η κερκίδα ντρεπόταν να αποδοκιμάσει κάποιον που ανήκε στο φετινό γκρουπ. Αντίθετα, το να σηκωθεί το μισό γήπεδο στη διάρκεια του αγώνα για να επευφημήσει παίκτη είναι σπάνιο, όταν ο παίκτης δεν γίνεται αλλαγή. Είναι πρωτόγνωρο όταν γίνεται για αμυντικό, όπως έγινε για τον Μέλμπεργκ σε ένα υπεράνθρωπο κόψιμο παίκτη της Αρσεναλ κοντά στη γραμμή του πλάγιου άουτ.

Τη μοναδικότητα, όμως, μια ομάδας που παίζει σχεδόν χωρίς αναπληρωματικούς και χωρίς ούτε ένα δημιουργικό χαφ αναγνωρίζει και ο Ζίκο. Το ότι πάει να κάνει σχεδόν πρακτική να μην αλλάζει παίκτες, είναι μια αποδοχή της πραγματικότητας «αυτούς έχω, με αυτούς θα πορεύομαι και αυτούς θα τιμώ, αφήνοντάς τους να παίζουν και τα 90 λεπτά».

Ο ηρωισμός, όμως, έχει ένα όριο. Μπορεί να τιμάμε τον Λεωνίδα και τις Θερμοπύλες και τον Παπαφλέσσα και το Μανιάκι σαν πράξεις ηρωικές, αλλά, κοιτάζοντας και τα δύο πραγματιστικά, ήταν ήττες. Οπως και η χθεσινή εμφάνιση του Ολυμπιακού με την Αρσεναλ ήταν ηρωική, αλλά αν σε αυτή την ομάδα δεν υπάρξει ενίσχυση, κάποια στιγμή θα έρθει η ήττα και αν είναι συντριβή, θα σβήσει κάθε καλή εντύπωση. Η διοίκηση του Ολυμπιακού είχε αφήσει να εννοηθεί ότι αν η ομάδα προχωρήσει στην Ευρώπη, θα γίνουν μεταγραφές. Χθες οι παίκτες έκαναν το καθήκον τους. Απομένει να φανεί αν και η διοίκηση θα είναι συνεπής στις υποσχέσεις της.





Aλλο η ιστορία των ομάδων και άλλο τι είναι σήμερα. Βρίσκω ότι είναι υποκριτικό να μιλάμε για προσφυγικές και ομάδες του λιμανιού, με την έννοια του ταπεινού και λαϊκού, ομάδες που για να αγοράσεις διαμέρισμα των 100 τετραγωνικών στις «προσφυγικές» και λιμανίσιες περιοχές τους θέλεις μισό εκατομμύριο ευρώ.

Τι ήτανε πριν από 30, 50 και 80 χρόνια είναι ένα κομμάτι της ιστορίας τους, αλλά να το επικαλείσαι ως σημερινή πραγματικότητα είναι αντίστοιχο με αυτά που έλεγε ο Ντέμης, ότι οι πρόσφυγες δεν έχουν σπίτια, για να δικαιολογήσει το εμπορικό κέντρο με γήπεδο της ΑΕΚ στην Αμυγδαλέζα.

Επίσης, το «πρόσφυγες» στο θέμα του ελληνισμού της Τουρκίας σηκώνει πολλή κουβέντα και στον χρόνο και στην ταξική του προέλευση σε σχέση με τον χώρο απ' όπου ο κόσμος είχε έρθει. Γιατί από τη Σμύρνη έφυγαν με βάρκες για να μην τους σφάξουν οι Τσέτες, αλλά όχι και από την Κωνσταντινούπολη, απ' όπου η αποχώρηση ενός μέρους του ελληνικού πληθυσμού έγινε ομαλότερα μ' ένα άλλο να μένει και να φεύγει στη δεκαετία του '50, όπως για παράδειγμα ο Αντώνης Καφετζόπουλος.

Αλλοι έμειναν στην Τουρκία, πήραν υπηκοότητα και δεν είχαν καμία διάθεση να επιστρέψουν στην Ελλάδα, όπως ο «Λευτεράκης», διεθνής ποδοσφαιριστής με την εθνική Τουρκίας, όπου είναι γνωστός σαν Κιουτσούκ Λεφτέρ. Ο οποίος ήρθε τη δεκαετία του '60 στην Ελλάδα, έπαιξε ένα-δύο ματς με την ΑΕΚ και επέστρεψε στη χώρα που θεωρούσε πατρίδα του, την Τουρκία. Ο Κιουτσούκ Λεφτέρ, που λατρεύεται στην Τουρκία ως κομμάτι της ιστορίας του τουρκικού ποδοσφαίρου, είχε μάλιστα πάει μαζί με την ομάδα της ΑΕΚ στο Πατριαρχείο στην προτελευταία επίσκεψη της ομάδας στην Κωνσταντινούπολη.

Σημαντικό είναι και το ταξικό θέμα. Οπως στην Ελλάδα του '50 υπήρχε άβυσσος ανάμεσα στον Ελληνα από τα Κράβαρα και αυτόν από το Κολωνάκι, το ίδιο ίσχυε με τον ελληνισμό στην τουρκική επικράτεια. Η διαφορά ανάμεσα στον Ελληνα του Ικονίου και τον Ελληνα της Κωνσταντινούπολης ήταν αντίστοιχη με του Ελληνα πρωτευουσιάνου και τον ορεσίβιου. Τη διαφορά την καταλάβαιναν οι ίδιοι οι πρόσφυγες περισσότερο και από τους Ελλαδίτες. Οχι ότι χρειαζόταν να ξέρεις Ιστορία για να την καταλάβεις.

Τριάντα πέντε χρόνια μετά τον ξεριζωμό του ελληνισμού, στα τέλη της δεκαετίας του '50 η διαφορά ανάμεσα στη Νέα Φιλαδέλφεια και τη Νέα Σμύρνη ήταν αβυσσαλέα. Η μεν πρώτη, ιδιαίτερα στην κάτω πλευρά της, έκανε μπαμ ότι είχε κατοικηθεί από αστούς, ενώ στη Νέα Φιλαδέλφεια έβλεπες τα κλασικά προσφυγικά που είχε και η Κοκκινιά, με ένα –ο Θεός να το κάνει– ρέμα να μεταφέρει τα απόβλητα των κλωστοϋφαντουργείων. Απλώς ο χρόνος λειαίνει τις μνήμες και σήμερα όλοι οι πρόσφυγες μοιάζουν ίδιοι, κάτι ανάμεσα στο «Ρεμπέτικο» και την «Πολίτικη Κουζίνα».

Οπως και ίδιοι πάνε να γίνουνε ο Ολυμπιακός με τον Παναθηναϊκό, με τον Νίκο Πατέρα να είναι σαφές ότι έχει ως πρότυπο τον Σωκράτη Κόκκαλη. Οχι επειδή έδιωξε τον προπονητή στο μέσον της σεζόν, αλλά για τον τρόπο με τον οποίο διοικεί τον Παναθηναϊκό. Οπως ο Κόκκαλης θέλει να το ξέρουν οι οπαδοί ότι το πρωτάθλημα το παίρνουν αυτός και οι παίκτες και ο εκάστοτε προπονητής υπάρχει λόγω ποδοσφαιρικής παράδοσης, έτσι και ο Πατέρας θέλει όλοι να καταλάβουν ότι αν πάρει ο Παναθηναϊκός το πρωτάθλημα, θα το πάρει επειδή υπήρχε αυτός.

Με το να μπει πρόεδρος στην ΕΠΟ για να κοιτάζει πώς έρχονται τα κόζα, με το να τσαμπουκαλεύεται με τον Κόκκαλη και καβάλα στο ατίθασο πούλμαν να οδηγεί την ομάδα στο Καραϊσκάκη και με το να αλλάζει αποφασιστικά προπονητή ακόμα και ύστερα από νίκη. Γιατί ο καπετάνιος στις φουρτούνες φαίνεται και άμα θες να σε φωνάζουν Καπετάν Νικόλα και να μην έχει φουρτούνα, τη δημιουργείς για να φανείς.

Οι ιστορίες που κάνει τώρα ο Πατέρας είναι «χάνει, βγαίνει». Του ενός ριξίματος. Κερδίζει το πρωτάθλημα και είναι ο πρώτος πρόεδρος του Παναθηναϊκού που το κάνει τα τελευταία 35 χρόνια και δεν λέγεται Βαρδινογιάννης. Το χάνει και λέει στον Θεολόγη να κόψει την κυκλοφορία στην Ακτή Μουτσοπούλου, στέκεται στη μέση του δρόμου και, με το που εμφανιστεί μεγάλη νταλίκα, φωνάζει «Θεολόγη, άσ' την να περάσει» και γίνεται η μεγαλύτερη πατημένη μαύρη γάτα στο Guinness.

Το άδικο, όμως, είναι να έχει εκτός από τον Σωκράτη και τον Παύλο να αντιμετωπίσει, που μάλλον θέλει αυτός να γίνει ο πρώτος πρόεδρος του Παναθηναϊκού που παίρνει πρωτάθλημα και δεν λέγεται Βαρδινογιάννης. Και όλα τα δίκια του κόσμου να έχει ο Παύλος, είναι δυνατόν να βοηθάει τον Παναθηναϊκό να παίρνει καινούργιο προπονητή και πριν φορέσει τη φόρμα ο Παύλος να τον έχει κάνει ολίγη από χόρτα; Δηλαδή και δίκιο να έχει, αν υπάρχει μια περίπτωση να πετύχουν ο Νιόπλιας με τον Βαζέχα, ο Παύλος πού έχει βοηθήσει; Αλλο τώρα ότι, γνωρίζοντας τους χαρακτήρες του Παύλου και του Γιάννη, ο Πατέρας έπρεπε να είχε πει ότι θα προσλάμβανε τον Νιόπλια να μη γίνεται το σύστριγγλο σήμερα.



Aυτό το «έπρεπε να πάρει τη γνώμη αυτών που τον έβαλαν στον Παναθηναϊκό», που είπε ο Παύλος για τον Πατέρα, εγώ τον Γιάννη θυμάμαι να είναι στην ΠΑΕ, μετά τον Βγενόπουλο να κάνει την ΠΕΚ και μετά να ακολουθούν οι υπόλοιποι. Γιατί σιγά σιγά θα αλλάξει η ιστορία και ο κόσμος θα πιστεύει ότι την ΠΑΕ είχαν ο Γιάννης και ο Παύλος και καλέσανε τον Ανδρέα και τον Νικόλα να γίνουν άνθρωποι. Εκτός δηλαδή ότι του πρώτου ο παππούς ήταν πρόεδρος της Πανάθας και του δεύτερου ο πατέρας έφορος στην πορεία προς το «Γουέμπλεϊ».