«Ελεύθερος Τύπος»: αυτοτελής ιστορία, αλλά και σύμπτωμα

Tο άστρο της μεσουράνησε πλάι στη λάμψη και την γκλαμουριά των απερίγραπτα δαπανηρών Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Πλάι στη λάμψη των πυροτεχνημάτων (θυμάστε, αλήθεια;) που λίγο έλειψε να κάψουν τμήμα του Αττικού Αλσους. Σήμερα αυτό που «καίγεται» είναι το ίδιο το χαρτί «Γιάννα Αγγελοπούλου». Η πάλαι ποτέ «πάπισσα Ιωάννα», «Σιδηρά Κυρία της Ελλάδας» και παρ’ ολίγον θηλυκός Νέρωνας της Φιλοθέης χρεώνεται το πικρό τέλος του «Ελεύθερου Τύπου». Βαρύ στίγμα. Μοιραίο κατά πάσα βεβαιότητα για το όνομα και το μελλοντικό ειδικό βάρος της Γιάννας Αγγελοπούλου σε αυτό που ονομάζεται «δημόσιος βίος».

Εύστοχες επισημάνσεις για τις καταστρεπτικές κινήσεις της στον «Ελεύθερο Τύπο» έχει κάνει στη στήλη του στη «SportDay» ο Βασίλης Κουφόπουλος. Η υπόθεση αυτή, όμως, όσο κι αν έχει την αυτοτέλειά της, δεν παύει να είναι και σύμπτωμα. Να λειτουργεί και ως υπενθύμιση: η κρίση των εφημερίδων είναι πια παγκόσμιο φαινόμενο. Θα δυσκολευόμουν να φανταστώ ότι έχουν επιβαρύνει τους «New York Times» κραυγαλέες αστοχίες τύπου Γιάννας. Κι όμως, χρειάστηκε μια «αιμοδοσία» 250 εκατομμυρίων δολαρίων εκ μέρους του Μεξικανού μεγιστάνα Κάρλος Σλιμ για να σωθεί (προσωρινώς;) η εφημερίδα -ναυαρχίδα του αμερικανικού Τύπου.

Προσφάτως -για να παραμείνουμε στις ΗΠΑ- αποφάσισε να καταργήσει την καθημερινή της έκδοση η «Christian Science Monitor», εφημερίδα με ιστορία άνω των εκατό ετών και φημισμένο διεθνές ρεπορτάζ. Παραπαίουν από οικονομικής πλευράς εφημερίδες με μεγάλη παράδοση και κύρος, όπως οι «Chicago Tribune» και «Los Angeles Times», η οποία μάλιστα μείωσε τον αριθμό των δημοσιογράφων της κατά… 46%.

Ακόμη κι εκεί που τα οικονομικά δεν έχουν φθάσει στο «αμήν», στην ημερήσια διάταξη βρίσκονται οι απολύσεις και τα... μη. Οι περικοπές εξόδων, οι οποίες βεβαίως επιδρούν δυσμενώς στην ποιότητα της ενημέρωσης. Γιατί; Διότι με τη λογική του «κόβουμε ό,τι απορροφά πολύ χρήμα και χρόνο», τα πρώτα θύματα του... Προκρούστη της κρίσης είναι η πρωτόλεια δημοσιογραφική έρευνα και η καλή κάλυψη διεθνών γεγονότων.

Τι φταίει για την κρίση των εφημερίδων ανά τον κόσμο; «Η γενικότερη οικονομική κρίση αυτής της περιόδου», είναι μία από τις απαντήσεις που δίνονται. Μόνο που η κρίση στον έντυπο Τύπο προϋπήρχε. Ηταν εμφανέστατη εδώ και λίγα χρόνια. Η σημερινή πτώση των διαφημιστικών εσόδων -λόγω οικονομικής κρίσης- ασφαλώς επέτεινε το πρόβλημα, δεν ήταν όμως αυτή που το γέννησε. «Το Διαδίκτυο και τα blogs», είναι μια άλλη απάντηση. Το Διαδίκτυο, όμως, δεν κυριαρχεί στη ζωή μας μόνο τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια, η δε «μπλογκόσφαιρα» στις (συντριπτικά) περισσότερες περιπτώσεις βασίζεται σε προϊόντα δημοσιογραφικής εργασίας που έχουν ήδη «βγει στον αέρα» ή συνηθέστερα έχουν ήδη τυπωθεί στο χαρτί κάποιας εφημερίδας.

Μπορεί ο σύγχρονος ρυθμός ζωής να αποθαρρύνει τη συστηματική επαφή με το διάβασμα και να ωθεί -για τα πάντα- στην TV και το «σερφάρισμα» στο Διαδίκτυο, αλλά αυτό είναι μόνο το σημείο εκκίνησης του κακού για τις εφημερίδες. Στη συνέχεια τη σκυτάλη παρέλαβε το εξής φαινόμενο-γενική τάση: ο έντυπος Τύπος, αντί να προσπαθήσει συστηματικά να διαμορφώσει αντισώματα και να σταθεροποιήσει τους δεσμούς του με το απαιτητικότερο τμήμα του κοινού που επιζητεί ενημέρωση, παρασύρθηκε στο γήπεδο των επικίνδυνων ανταγωνιστών του. Προέταξε το εύκολο, το γρήγορο. Αυτά, όμως, τα δίνει η TV και μάλιστα 24 ώρες νωρίτερα.

Ετσι, οι εφημερίδες έπαθαν αυτό που είχε πει κάποτε αριστουργηματικά ο Αμερικανός ποιητής Ελιοτ, αναφερόμενος στην εποχή της μαζικής εκπαίδευσης: «Χάνουμε τη σοφία μέσα στη γνώση και τη γνώση μέσα στην πληροφορία». Ε, αν ζούσε σήμερα ο Ελιοτ και σχολίαζε τα των εφημερίδων, πιθανότατα θα συμπλήρωνε: «Ασε που χάνουν και την πληροφορία μέσα στο άγχος να γίνουν καλά χάρτινα περιτυλίγματα προσφορών…».