Ο «Τρισούλης», η «Χαρούλα» και της τσέπης μας η νούλα...

Χαράς ευαγγέλια, λοιπόν. Αναθάρρησαν τα χρηματιστήρια. Ο καρπός του ξαφνικού (;) έρωτα που ένωσε τον «κρατισμό» με τον σύγχρονο καπιταλισμό ήταν δίδυμος. Ενα αγοράκι, ένα κοριτσάκι. Το πρώτο το λένε «Τρισούλη». Οχι εκ του Τρισέ, του επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά εκ του τρισεκατομμυρίου. Του 1,3 τρισ. ευρώ που αποσπούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από τις τσέπες μας. Το κοριτσάκι ασφαλώς ονομάζεται «Χαρούλα». Χαμογέλασε ήδη στα χρηματιστήρια που εμφανώς ανακουφίστηκαν.

Γιατί όχι; Τα ζόρια άλλοι θα τα επωμιστούν. Αλλα φυσικά πρόσωπα, άλλοι τομείς -λιγότερες δαπάνες για Υγεία, Παιδεία, κοινωνική Πρόνοια. Η κρατική «θαλπωρή» είναι σαν την τραμπάλα: όταν ο ένας πόλος της στρέφεται προς τα πάνω (για το χατίρι και την τσέπη των «πάνω»), ο άλλος αγγίζει χώμα. Θέλετε εγχώριο παράδειγμα; Δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά στο προσχέδιο προϋπολογισμού που έδωσε στη δημοσιότητα ο Γ. Αλογοσκούφης: πάρτε μια φορολογική επιδρομή 7,4 δισεκατομμυρίων ευρώ για το 2009 και παίξτε το παιχνίδι «μάντεψε ποιοι θα πληρώσουν». Πάρτε και μια περικοπή 950 εκατομμυρίων ευρώ στις δημόσιες δαπάνες για να πορευθείτε ορθώς -one more for the road, που λένε και οι Αμερικανοί. Τώρα, πώς στην ευχή συμπλέει η περικοπή των δημόσιων δαπανών με τους κώδωνες κινδύνου περί ύφεσης, αφήστε το καλύτερα. Γενικώς, όλα όσα μεθοδευτούν στο όνομα της «κρισιμότητας των στιγμών» είναι πολύ πιθανόν να αποδειχθούν πολύ πιο επικίνδυνα από τις ίδιες τις «κρίσιμες στιγμές»... Θέλετε άλλο εγχώριο παράδειγμα; Η επιχείρηση «βάλτε τους εργαζόμενους στα καταστήματα να δουλεύουν όλη μέρα» αναθερμάνθηκε εν μέσω παιάνων για την... αντιμετώπιση των συνεπειών της διεθνούς κρίσης. Μέχρι χθες οι πάντες -στην αγορά, στα ΜΜΕ- φώναζαν πως ο κόσμος δεν έχει λεφτά για να καταναλώσει. Ξαφνικά ανακαλύφθηκε ότι το πρόβλημα είναι η έλλειψη χρόνου του καταναλωτή. Αλλο θαύμα αυτό.
Ετοιμαστείτε, λοιπόν, να πληρώσετε για τον «Τρισούλη» και τη «Χαρούλα» που γεννήθηκαν μόλις ο «κρατισμός» έκανε σεξ με την... ελεύθερη οικονομία... Αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν να έρχονται τόσο γρήγορα στον κόσμο οι καρποί ενός έρωτα; Είναι απλό: ο σύγχρονος καπιταλισμός ανατρέπει ακόμη και τους νόμους της αναπαραγωγής. «Το χρήμα στην εποχή μας είναι το μόνο είδος που αναπαράγεται κάνοντας έρωτα με τον εαυτό του!». Χωρίς, δηλαδή, να ενώνεται απαραιτήτως με κάποια παραγωγική διαδικασία ή να απορρέει από αυτήν. Εκπληκτικά σοφός και 100% προφητικός ορισμός της πεμπτουσίας του σύγχρονου κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Μη νομίσετε ότι η πατρότητα της ρήσης ανήκει σε κάποιον ειδικό ή τεχνοκράτη. Την έγραψε προ δεκαετίας ένας ανοιχτόμυαλος άνθρωπος που λατρεύει το ποδόσφαιρο, όσο και τα απανταχού ανήσυχα, ουδόλως εύπιστα πνεύματα: ο Ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο.
Αυτό που έγραφε ο Εντουάρντο παραπέμπει στον διογκούμενο παρασιτισμό και τις «τοξικές φούσκες» του καπιταλισμού-καζίνο. Η παράμετρος αυτή εν πολλοίς εξηγεί και τη σημερινή κρίση. Οταν το έγραφε (1998) ο Γκαλεάνο, οι χρηματοπιστωτικές συναλλαγές είχαν ήδη εκτοξευθεί στα ουράνια: το 1985 ο συνολικός όγκος των αγοραπωλησιών χρήματος που γίνονταν παγκοσμίως κάθε μέρα ήταν κάτι λιγότερο από 200 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 1998, όμως, είχαν φθάσει το 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια, ποσό που ισοδυναμούσε με το 110% της βρετανικής παραγωγής για έναν ολόκληρο χρόνο. Με άλλα λόγια, μέσα σε 13 χρόνια ο όγκος της παγκόσμιας χρηματαγοράς οκταπλασιάστηκε.
Στα επόμενα δέκα χρόνια (1998-2007), η χρηματοοικονομική αγορά ανέβηκε στο... διάστημα. Τα στοιχεία που δημοσίευσε προσφάτως το γερμανικό περιοδικό «Spiegel» φανερώνουν απίστευτη -κατ' ουσίαν τραγική- αναντιστοιχία μεγεθών ανάμεσα στον χρηματοοικονομικό τομέα και την παραγωγή πραγματικού προϊόντος: το 2007 το ΑΕΠ ολόκληρου του πλανήτη ήταν 54,3 τρισεκατομμύρια δολάρια, αλλά στο τέλος του έτους η συνολική αξία των συμβολαίων χρηματοοικονομικών παραγώγων -ο τζόγος, όπως θα λέγαμε σχηματικά- καταμετρήθηκε στα... 596 τρισεκατομμύρια δολάρια! Η αξία των παραγώγων εξαπλασιάστηκε από το 2000 έως το 2007.

Και να ήταν μόνο αυτό... Ο πιο γρήγορος -εν προκειμένω, δραματικός- ρυθμός διόγκωσης παρουσιάστηκε στα πλέον επισφαλή παράγωγα, δηλαδή όσα αφορούν τις ασφαλίσεις δανείων: την τελευταία πενταετία αυξήθηκαν... τριάντα φορές φθάνοντας τα 55 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αν δυσκολεύεστε να βρείτε μέτρο σύγκρισης για το ποσό αυτό, θα σας βοηθήσουμε: περίπου είκοσι φορές το ΑΕΠ της Γερμανίας! Θέλετε να μάθετε, όμως, πιο είναι το κατ' εξοχήν κωμικοτραγικό φαινόμενο; Οτι οι τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων και όσων σώθηκαν αυτές τις ημέρες μόνο και μόνο χάρη στις κρατικές παρεμβάσεις, διαθέτουν ενεργητικό (πραγματικό ή «φούσκα») που υπερβαίνει κατά πολύ το ΑΕΠ των κρατών-σωτήρων!
Απίστευτο κι όμως... γνησίως νεοφιλελεύθερο: η Fortis, που σώθηκε χάρη στις κυβερνήσεις Βελγίου, Λουξεμβούργου και Ολλανδίας, παρουσίαζε ενεργητικό που αντιστοιχούσε στο... 254% του συνολικού ΑΕΠ των δύο πρώτων εκ των τριών προαναφερθέντων κρατών. Το ενεργητικό της Santander ισούται με το 132% του ΑΕΠ της Ισπανίας. Το ενεργητικό της UBS φθάνει το 484% του ΑΕΠ της Ελβετίας. Το ενεργητικό της ING αντιστοιχεί στο 207% του ολλανδικού ΑΕΠ. Α, να μην ξεχάσουμε: το ενεργητικό της Kaupthing ισούται με το... 622% του ΑΕΠ της Ισλανδίας. Με τέτοια ενεργητικά τραπεζών, φανταστείτε πόσοι κερδοσκόποι και πωλητές κοπανιστού αέρα επί χρόνια... ενεργούνται από τη χαρά τους. Αν το θέλετε διαφορετικά, ενεργήθηκαν... στο τάληρο, ή μάλλον στα δισεκατομμύρια. Η ελεύθερη αγορά στο μεγαλείο της, τα κόπρανα στο κεφάλι μας...

Οι σοβαροί εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ δεν ρισκάρουν τη σοβαρότητά τους. Δεν ισχυρίζονται πως όλα αυτά αποτελούν κάποια επί μέρους στρέβλωση του συστήματος. Στην επιεικέστερη -για την τιμή του σύγχρονου καπιταλισμού- εκδοχή, αναγνωρίζουν ότι υφίσταται καρκίνωμα. «Ζούμε έναν καπιταλισμό αγρίων θηρίων», έγραψε σε άρθρο του προσφάτως ο σοσιαλδημοκράτης πρώην καγκελάριος της (τότε) Δυτικής Γερμανίας, Χέλμουτ Σμιτ. «Τελείωσε η αγορά που έχει πάντα δίκιο, απέτυχε ο οικονομικός φιλελευθερισμός», ανέφερε ο Γάλλος πρωθυπουργός, Νικολά Σαρκοζί, σε ομιλία του στην Τουλόν. Και πρόσθεσε: «Αυτό το σύστημα δεν είναι οικονομία της αγοράς, δεν είναι καπιταλισμός». Σε ανάλογο μήκος κύματος κινήθηκε ο σοσιαλδημοκράτης Γερμανός υπουργός Οικονομίας, Πέερ Στάινμαγερ: «Οφείλουμε να εκπολιτίσουμε τις χρηματοοικονομικές αγορές, να τις απαλλάξουμε από την κερδοσκοπία». Γίνεται; Αρνητικά απαντά ο Τσαρλς Γουάιπλος, αρθρογράφος των «Financial Times»: «Αμφότεροι οι πολιτικοί (σ.σ.: Σαρκοζί και Στάινμαγερ) στηλιτεύουν την κερδοσκοπία, αλλά τα χρηματοοικονομικά ΕΙΝΑΙ κερδοσκοπία».

Αν μη τι άλλο, διεθνώς λέγονται και γράφονται ενδιαφέροντα πράγματα τούτη την περίοδο για την ουσία, τα αίτια, την έκταση και τις επιπτώσεις της παρούσας κρίσης. Εδώ, όμως, γράφονται και αλλόκοτα. Παράδειγμα: Ανδρέας Ανδριανόπουλος. Ο μόνος (ίσως) άνθρωπος στην υφήλιο που θα μπορούσε τούτη την περίοδο να υποστηρίξει ότι το πρόβλημα γεννήθηκε από τον... κρατισμό, δηλαδή από την αδυναμία του αμερικανικού κράτους να ελέγξει δύο (μόνο!) επενδυτικές τράπεζες. Περισσότερα επ' αυτού, αύριο.