Βασικός όρος: τα δικαστήρια να κάτσουν στ’ αυγά τους!

Α, πολύ τροφαντός βγαίνει ο λογαριασμός. Δύο τρισεκατομμύρια κρατικά δολάρια θα κοστίσει στο σύνολό της η επιχείρηση σωτηρίας του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Για να ολοκληρωθεί η αποθέωση της «ελεύθερης οικονομίας», ιδού και ένας... δικτάτορας: ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Πόλσον. Ο υπουργός «εμπράκτως γίνεται δικτάτορας για λίγους μήνες, χωρίς την επιτήρηση του Κογκρέσου», σχολίασε ο αναλυτής της Wall Street Τζον Στιλ Γκόρντον.

Ο Γκόρντον αναφερόταν, βεβαίως, στις υπερεξουσίες και την πλήρη ελευθερία κινήσεων που ζητά ο Πόλσον, ο οποίος θα ενημερώσει το Κογκρέσο στους πρώτους τρεις μήνες και κατόπιν θα το κάνει δύο φορές κάθε χρόνο. Ελα όμως που το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του Πόλσον προβλέπει κάτι για το… διηνεκές: ότι καμία απόφασή του δεν θα κριθεί σε δικαστήριο! Σκεφθείτε πόση μπόχα βασιλεύει και πόσο απαραίτητο θεωρεί ο άνθρωπος να «γίνει ένα» με αυτήν, για να καταφέρει κάτι.

Από την άλλη πλευρά, πλάκα έχει αυτό που κάνουν οι ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ: χρόνια τώρα πασχίζουν να επιβάλλουν στις κοινωνίες τους σημαντικά στοιχεία του αμερικανικού μοντέλου, όπως είναι π.χ. οι λεγόμενες ελαστικές μορφές απασχόλησης, αλλά όταν τους δοθεί η ευκαιρία ειρωνεύονται τον ακραίο οικονομικό νεοφιλελευθερισμό των ΗΠΑ. «Επιτέλους, οι Αμερικανοί ανακαλύπτουν όχι χρειάζονται οι κρατικές παρεμβάσεις», δήλωσε πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου.

Τα πράγματα βεβαίως δεν είναι ακριβώς έτσι. Ναι μεν... βγάζει μάτια ό,τι συμβαίνει σήμερα στις ΗΠΑ, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έως τώρα εξέλιπαν νευραλγικές κρατικές παρεμβάσεις στον τομέα της οικονομίας. Κάθε άλλο. Παράδειγμα: μπορεί οι αμερικανικές κυβερνήσεις των τελευταίων είκοσι χρόνων να αξίωναν πλήρη απελευθέρωση του εμπορίου και κατάργηση κάθε μορφής κρατικού προστατευτισμού, όλα αυτά όμως αφορούσαν τους... άλλους.

Οταν τελείωναν οι συσκέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, από το βήμα του οποίου οι Αμερικανοί εκπρόσωποι ξελαρυγγιάζονταν ζητώντας τα προαναφερθέντα, να 'σου κάτι καμαρωτοί δασμοί μέχρι και 30% στις εισαγωγές προϊόντων χάλυβα στις ΗΠΑ. Να 'σου και επιδοτήσεις, ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, σε ορισμένες κατηγορίες Αμερικανών αγροτών. Κατηγορίες ήδη προνομιούχες, αν πιστέψουμε άλλους συμπατριώτες τους αγρότες που διαμαρτύρονταν. Αυτό όμως είναι διαφορετικό θέμα. Αφορά τη σχέση του νεοφιλελευθερισμού με τον «κοινωνικό δαρβινισμό», δηλαδή (σε αδρές γραμμές) την ιδέα ότι είναι περίπου νομοτελειακό να γίνονται οι φτωχοί φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι.

Μία από τις απλοϊκές αντιλήψεις που αρμενίζουν με το σκάφος της παγκοσμιοποίησης, την οποία καθένας προσδιορίζει όπως του κατέβει, είναι η εξής: «Στην εποχή των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών, τα κράτη δεν βρίσκονται στο επίκεντρο των οικονομικών εξελίξεων, διότι ουδείς τα χρειάζεται». Αρλούμπα ολκής. Οποιος νομίζει ότι η Microsoft και η Siemens δεν χρειάστηκαν ή δεν χρειάζονται την αρωγή του αμερικανικού και γερμανικού κράτους αντιστοίχως για να επεκταθούν σε νέες αγορές, ας επανεξετάσει προσεκτικότερα τα πράγματα. Κι ας μη συγχέει τις σχέσεις αυτού του είδους με την οικονομική ισχύ επιχειρηματικών κολοσσών που παρουσιάζουν κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από το ΑΕΠ πολλών κρατών. Ετερον εκάτερον. Η General Motors διαθέτει το οικονομικό μέγεθος της Ινδονησίας, χώρας 234 εκατομμυρίων κατοίκων. Ο κύκλος εργασιών της πετρελαϊκής εταιρείας ΕΧΧΟΝ προσεγγίζει το ΑΕΠ της Σαουδικής Αραβίας. Ε, δείξτε μας έναν άνθρωπο που πιστεύει ότι η General Motors και η EXXON δεν επηρέασαν ποτέ αποφάσεις που ελήφθησαν στην Ουάσιγκτον -ή πως δεν ευνοήθηκαν από αυτές- και θα σας δείξουμε ένα ανεκδιήγητο «UFO».

Ακόμα και ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός, ας πούμε ο αμερικανικός, προσέφευγε και προσφεύγει στη ζεστή αγκαλιά του κράτους, όποτε το κρίνει απαραίτητο ή απλώς χρήσιμο. Ο «αντικρατισμός» του νεοφιλελευθερισμού είναι εν πολλοίς ψευδεπίγραφος. Η υστερία του για «λιγότερο κράτος» αφορά το κοινωνικό κράτος -με την ευρεία έννοια. Υγεία, εκπαίδευση, κοινωνική ασφάλιση, υποδομές, κ.λπ. Αντιθέτως, το... κράτος – χορηγός (οφείλει να) βρίσκεται ψηλά, στον άλλο πόλο της τραμπάλας. Δεν αποτελεί λοιπόν κάποια «πρεμιέρα κρατισμού» ό,τι συμβαίνει σήμερα στις ΗΠΑ, έστω κι αν απομυθοποιεί απολαυστικά όσα μας έλεγαν, εδώ, επί χρόνια οι κύριοι Ανδριανόπουλος και Μάνος. Αν κάτι κομίζουν οι εξελίξεις στις ΗΠΑ, αυτό είναι ένα συμπέρασμα: είχαν δίκιο όσοι προέβλεπαν ότι ο αυξανόμενος παρασιτισμός στις χρηματιστηριακές και πιστωτικές συναλλαγές θα καθιστούσε επιτυχημένο τον όρο «καπιταλισμός - καζίνο». Ε, δεν γίνεται να συναλλάσσεσαι συνεχώς με... αέρα κοπανιστό χωρίς να σε «πάρει και σε σηκώσει» κάποια στιγμή!

Κωμικοτραγικό ήταν το σύστημα των αμερικανικών επενδυτικών τραπεζών, αυτό που μόλις χρεοκόπησε: αφενός δάνειζαν και αφετέρου δανείζονταν παρέχοντας ως εγγυήσεις αυτά που... δεν εισέπρατταν. Επρόκειτο για τη λεγόμενη «τιτλοποίηση οφειλών» που, όταν επεκτάθηκε, έφτιαξε μια τεράστια φούσκα. Ηλίθιοι δεν ήσαν φυσικά οι ιθύνοντες των τραπεζών αυτών. Αντιλαμβάνονταν πολύ καλά το ρίσκο, προέβλεπαν όμως ότι την κρίσιμη στιγμή το κράτος θα βάφτιζε τους φορολογούμενους «καλούς Σαμαρείτες», με τη γλυκύτητα που χαρακτήριζε (στον «Αστερίξ») τον Ρωμαίο εκατόνταρχο όταν όριζε «εθελοντές». Καλού - κακού, πολλές από αυτές τις τράπεζες έκαναν τη λεγόμενη «αντασφάλιση» στο μεγαλύτερο ασφαλιστικό όμιλο των ΗΠΑ, την AIG (American International Group). Ομιλο που έχει, επίσης, ως πελάτες πολλά γνωστά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, διεθνώς.

Τι να κάνει η αμερικανική κυβέρνηση βλέποντας τη μετοχή της AIG να κατρακυλάει και γνωρίζοντας ότι η εν λόγω εταιρεία παρέχει ασφαλιστική κάλυψη (;) ύψους 441 δισεκατομμυρίων δολαρίων; Να την αφήσει να καταρρεύσει συμπαρασύροντας κόσμο και κοσμάκη; Αποφάσισε, λοιπόν, το αμερικανικό δημόσιο να γίνει κηδεμόνας της AIG, ελέγχοντας το 80% του μετοχικού κεφαλαίου της και δίνοντάς της ένα «χαρτζιλίκι» ύψους 85 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αλλη μια κρατικοποίηση, δηλαδή.

Σε άλλες εποχές, επενδυτικές τράπεζες που θα όφειλαν σε δανεισμό το 98,5% του ενεργητικού τους (Fannie Mae, Freddie Mac) θα είχαν βάλει λουκέτο πριν προλάβουν να διοχετεύσουν «τοξικές φούσκες» στα πέριξ. Αν μη τι άλλο θα είχαν ελεγχθεί και ίσως οι ιδιοκτήτες τους να αντιμετώπιζαν στα δικαστήρια την κατηγορία της απάτης. Σιγά μη γινόταν, όμως, αυτό στην εποχή του... παρανοϊκού νεοφιλελευθερισμού, όταν ακόμη κι η απάτη μπορεί να εκληφθεί ως αξιοσέβαστη επιχειρηματική δραστηριότητα. «Καπιταλισμός είναι η εκπληκτική δοξασία ότι οι πιο αχρείοι άνθρωποι θα κάνουν τα πιο αχρεία πράγματα για το καλό όλων μας», είχε πει κάποτε ο διάσημος Αγγλος οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς. Και να σκεφθείτε ότι πέθανε το 1946. Πού να 'χε προλάβει να δει κι άλλα…

ΥΓ.: Τα της Ελλάδας, από βδομάδα.