Η «ανταρσία» του Φατίχ Τερίμ

Οι Ολλανδοί το έκαναν τόσο καλά, που το ποδόσφαιρό τους ονομάστηκε ολοκληρωτικό. Το 1987 κάποιος που τους μελέτησε, ο Αρίγκο Σάκι, αποφάνθηκε ότι οι μέσοι δεν πρέπει να χωρίζονται σε δημιουργικούς και ανασταλτικούς, αλλά πρέπει να ξέρουν να κάνουν όλες τις δουλειές: η Μίλαν του, παίζοντας χωρίς «δεκάρι» (ο Ρουντ Γκούλιτ ήταν ένας ελεύθερος επιθετικός), κατέκτησε δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών και άλλαξε τη σκέψη πολλών προπονητών. Φέτος στην Ελβετία ο Φατίχ Τερίμ έδειξε ότι όπως υπάρχουν μέσοι για όλες τις δουλειές και αμυντικοί που μπορούν να παίξουν επίθεση, υπάρχουν και επιθετικοί που μπορούν να τα κάνουν όλα χωρίς απαραίτητα να είναι σέντερ φορ ή εξτρέμ.

Απορία

Η ερώτηση πόσοι επιθετικοί χωράνε σε μια ομάδα ήταν πάντα μια γοητευτική ποδοσφαιρική απορία. Ο κόσμος θέλει πάντα πολλούς τέτοιους, αλλά το ίδιο το παιγνίδι δεν σηκώνει περισσότερους από τρεις. Το θέαμα από την εποχή της μεγάλης Ολλανδίας, αλλά και της Βραζιλίας του '70 των πολλών μεσοκυνηγών, το προσφέρουν πάντα οι ομάδες που έχουν παίκτες που βγαίνουν από τις δεύτερες γραμμές. Οι ομάδες που συνηθίζουμε να αποκαλούμε επιθετικές είναι αυτές που έχουν ένα σχέδιο ανάπτυξης και πολύ κουράγιο να βγάλουν στην επίθεση τους μέσους χωρίς να φοβούνται ότι, αν θα χαθεί η μπάλα, θα γίνει το έλα να δεις. Η Ρωσία του Χίντινκ, που τόσο άρεσε στο ματς με τους Ολλανδούς, έπαιξε με ένα φουνταριστό (τον Παβλιουτσένκο) κι ένα μεσοεπιθετικό (τον Αρσάβιν), αλλά το θέαμα ήταν οι αρμονικές κινήσεις του Ζιριάνοφ και του Σαένκο (που δεν ξεκινούσαν ως επιθετικοί) και οι ασταμάτητες προωθήσεις του Ζιρκόφ και του Ανιούκοφ, που μόνο στα χαρτιά ήταν ακραίοι μπακ. Το έχουμε καταλάβει όλοι ότι παίζω επιθετικά δεν σημαίνει παίζω απαραίτητα με πολλούς κυνηγούς. Ολοι εκτός από τον Τερίμ.

Πολλοί

Είδα την Τουρκία στα δύο πιο επιθετικά της ματς, δηλαδή με την Ελβετία και την Τσεχία. Και στα δύο τελείωσε το παιγνίδι με πέντε επιθετικούς, που όμως δεν είναι ούτε φορ, ούτε εξτρέμ! Ο Σάκι όταν στήριζε τη Μίλαν του στον Αντσελότι, τον Εβάνι, τον Ράικαρντ, τον Ντοναντόνι, τον Κολόμπο, μιλούσε για μέσους «πολυλειτουργικούς», εννοώντας ότι είναι παίκτες που ξέρουν μέσα στο γήπεδο να κάνουν τα πάντα. Αυτή η «πολυλειτουργικότητα» (έννοια αυθαίρετη, αλλά στο γήπεδο υπαρκτή) χαρακτηρίζει και τους επιθετικούς του Τερίμ. Ο Τουντσάι παίζει δεξιά, αριστερά, πίσω από τους επιθετικούς κι αν χρειαστεί και σέντερ φορ. Δεν κάνει τίποτε άριστα, όμως δεν κάνει και τίποτα λάθος. Στη μέρα του θα σε διαλύσει, αλλά κι όταν δεν είναι καλός, έτσι όπως αλλάζει θέσεις και ρόλους είναι «πονοκέφαλος». Ο Νιχάτ επίσης δεν έχει θέση -βρίσκεται όπου παίζεται η μπάλα. Ο Αρντά Τουράν (αδυναμία μου στη διοργάνωση) αλλάζει πλευρά με μια φυσικότητα που θα ζήλευε κι ο Στιβ Κόπελ. Ο Καζίμ Καζίμ νομίζεις ότι παίζει φορ ενώ περιφέρεται κι αυτός μακριά από την αντίπαλη εστία για να εφορμήσει. Ο ίδιος ο Σεντούρκ Σεμίχ, ο πιο σέντερ φορ από όλους, σε πείθει ότι, αν είχε δίπλα του ένα βαρύ φορ, θα ήταν καλύτερος! Ελεύθεροι επιθετικοί είναι και ο Μετίν και ο Καραντενίζ, απλώς μπορούν να παίζουν και ως επιθετικά χαφ.

Σέντρες

Ολοι αυτοί μπορούν άνετα να αγωνίζονται μαζί, όχι γιατί καταλαμβάνουν μέσα στο γήπεδο διαφορετικές θέσεις, αλλά επειδή δεν έχουν θέση! Η πολυλειτουργικότητα εν προκειμένω τους βοηθά να στέκονται στον αγωνιστικό χώρο διαβάζοντας την ανάγκη της στιγμής. Με την Τσεχία όταν κατάλαβαν ότι αριστερά στην άμυνα του Μπρούκνερ υπήρχε πεδίο δόξης λαμπρόν έπαιξαν από εκεί τρεις παίκτες (ο Καζίμ Καζίμ, ο Αρντά και ο Σάμπρι) σεντράροντας μέσα στη βροχή τόσες πολλές φορές ώστε στο τέλος ο Τσεχ έκανε το μοιραίο λάθος. Οι τύποι παίζουν με την μπάλα από λίγο ο καθένας. Ο πιο δεξιοτέχνης ή ο πιο φορμαρισμένος την κρατάει πιο πολύ.

Σχέδιο

Υπάρχει σε αυτό κάποιο σχέδιο; Ειλικρινά δεν ξέρω. Τις προάλλες είχα θυμηθεί μια παλιά ρήση του Τερίμ («πιστεύω σε ένα ποδόσφαιρο που είναι ένα οργανωμένο χάος») βλέποντας το ματς των Τούρκων με την Ελβετία. Μου δημιούργησε μια μεγάλη χαρά ότι την ίδια διαπίστωση διάβασα στη «Gazzetta dello Sport» μετά το ματς της Τουρκίας με την Κροατία: η αναρχία του Τερίμ βασίζεται σε μια προφανή θέληση, απόλυτα κατανοητή από τον θεατή του ματς. Για να το πω απλά, ο τύπος αυτά τα κάνει με σχέδιο, μόνο που δεν ξέρω κατά πόσο αυτού του τύπου το ποδόσφαιρο μπορεί να γίνει μόδα ή τάση, όπως το κατενάτσιο, ή το ποδόσφαιρο των Ολλανδών, ή αυτό του Σάκι, που στάθηκε αιτία να υποφέρουν για χρόνια τα «δεκάρια». Εν ολίγοις, δεν πιστεύω ότι ζούμε μια τακτική επανάσταση ιδεολογικά εμπνευσμένη από τον Τερίμ, αλλά το Πανευρωπαϊκό της Τουρκίας ήταν σίγουρα μια μικρή ανταρσία που δύσκολα θα βρει μιμητές. Αν ψάχνουμε για «πειρατικό», αυτή τη φορά ήταν τουρκικό.

Απόψε

Απόψε οι Τούρκοι θα ηττηθούν από τους Γερμανούς. Ο ορθολογισμός του Λεβ θα επικρατήσει. Χωρίς τον Τουντσάι και τον Νιχάτ, ο Τερίμ θα προσπαθήσει να φτιάξει μια ενδεκάδα ικανή να κρατήσει το 0-0, όπως έκανε με τους Κροάτες. Στα απλά δεν είναι καλός, δεν του πάνε. Οι στασιαστές συχνά, όταν επικρατεί ο νόμος, κρεμιούνται από το κατάρτι.

Για τον λαό

Στο μεταξύ, οι Ελβετοί αντιμετωπίζουν τη συνάντηση της Γερμανίας με την Τουρκία με ένα μυστήριο συναίσθημα: ένα παράξενο κοκτέιλ φόβου και αποστροφής. Οι Αυστριακοί απόψε θα κατέβαζαν 7.000 αστυνομικούς όπως έκαναν στη Βιέννη πριν από τον αγώνα της Τουρκίας με την Κροατία και θα κήρυτταν στην πόλη στρατιωτικό νόμο. Οι Ελβετοί δεν είναι τέτοιοι. Πιστεύοντας στην τάξη και στην ανοχή, οι Ελβετοί αντιμετωπίζουν το Euro σαν μια εθνική συμφορά που σήμερα ολοκληρώνεται: η χώρα τους θα γυρίσει στον ρυθμό της με αναστεναγμούς ανακούφισης, αλλά πρέπει για άλλη μια φορά να αντιμετωπίσει τους Τούρκους.

Οι Ελβετοί, αν και καλόβολοι με τους τουρίστες, δεν είδαν ποτέ τη διοργάνωση με ενθουσιασμό. Στη Ζυρίχη, στη Γενεύη και στη Βασιλεία δημιουργήθηκαν ειδικοί χώροι για τον εισαγόμενο ποδοσφαιρικό πληθυσμό. Ξένοι και ντόπιοι, στη συντριπτική πλειονότητά τους νεαροί, συναντιούνται τις νύχτες δίπλα στα ποτάμια και τις λίμνες, ξεδίνουν, τραγουδάνε, διασκεδάζουν, παραμένοντας «μαντρωμένοι»: το κέντρο της πόλης δεν είναι γι’ αυτούς.

Οι μόνοι που δεν παίρνουν μέρος σε αυτού του τύπου τα οργανωμένα χάπενινγκ είναι οι Τούρκοι, που κινούνται αυτόνομα, σαν ένα είδος στρατού που δεν σταματάει πουθενά. Καταλαμβάνουν τους σταθμούς των τρένων και γλεντάνε μεταξύ τους, δεν καταναλώνουν παρά ελάχιστα, δεν γεμίζουν τα εστιατόρια, δεν αγοράζουν τα επίσημα προϊόντα της διοργάνωσης, μπαίνουν στα τραμ και χοροπηδάνε, αν βρουν ένα αυτοκίνητο μπαίνουν μέσα έξι έξι και γυρνάνε στο κέντρο κορνάροντας και φωνάζοντας, ανάβουν καπνογόνα στους δρόμους -κυρίως αρνούνται να καταλάβουν ότι οι ντόπιοι αγαπάνε την ησυχία και τους κανόνες. Οι Ελβετοί πανικοβάλλονται και τους συλλαμβάνουν ακόμα και επειδή κατουράνε στα σοκάκια πίσω από τους σταθμούς και οι ίδιοι οι Τούρκοι, που χαίρονται για τον πανικό που δημιουργούν, κάνουν ακόμα πιο μεγάλη φασαρία για να δείξουν ότι για τους κανόνες του ελβετικού life style αδιαφορούν. Στη συντριπτική πλειονότητά τους μετανάστες από τη Γερμανία, γκασταρμπάιντερς, νιώθουν μόνοι εναντίον όλων και ίσως να είναι η συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας αυτό που τους δίνει το πείσμα και τη θέληση να κάνουν τις ανατροπές και τα μεγάλα ματς που έκαναν στη διοργάνωση: η ομάδα του Τερίμ παίζει για τον λαό της όσο καμία άλλη στο τουρνουά.

Ολζνταγκς

Οι Γερμανοί πάντως κρατάνε χαμηλούς τόνους. Εδώ και τρεις μέρες στη γερμανική τηλεόραση παίζεται ένα σποτ, στο οποίο παίκτες της εθνικής Γερμανίας, όπως ο Μπάλακ κι ο Ποντόλσκι, παίζουν ποδοσφαιράκι με τον Αλτιντόπ και τον Χακάν Μπαλτά, που είναι γεννημένοι στη Γερμανία: το νόημα είναι ότι το αποψινό ματς γίνεται μεταξύ φίλων. Ο Ολιβερ Μπίρχοφ, με την ιδιότητα του μάνατζερ της «νασιοναλμάνσαφτ», δήλωσε μάλιστα ότι πέρυσι η μεγαλύτερη τηλεοπτική επιτυχία στη Γερμανία ήταν «οι περιπέτειες της οικογένειας Ολζνταγκς», ένα ριάλιτι στο οποίο ο κόσμος παρακολουθούσε την καθημερινότητα μιας τουρκικής φαμίλιας στην Κολωνία. «Μας αρέσουν οι Τούρκοι», είπε «κι αποδείξαμε ότι γουστάρουμε να τους παρακολουθούμε ανελλιπώς...».