Ενα βιβλίο, μία «εκκωφαντική σιωπή» ενός προέδρου...

Συζητάς με τον Πανούτσο για μία αποβολή παίκτη της εθνικής Ουρουγουάης στο Μουντιάλ του 1986. Η μνήμη σου και η μνήμη του δεν ανασύρουν την ίδια απάντηση στο ερώτημα «ποιος ακριβώς αγώνας ήταν;». Δεν βρίσκεται κοντά ο Χρ. Σωτηρακόπουλος για να λύσει τη διαφορά. Τι κάνεις; Ρωτάς τον Ευάνθη Γκόγκουλη. Τον πολύτιμο αρωγό οποιουδήποτε συντάκτη της «SportDay» χρειάζεται κάποια ποδοσφαιρική πληροφορία αρχείου και δεν διαθέτει τον χρόνο ή την υπομονή να ερευνήσει. Επτά φορές στις δέκα ο Ευάνθης σού απαντά, ακόμα και αν τον ρωτάς για κάτι που συνέβη προτού εκείνος γεννηθεί. Κατόπιν σου λέει ένα «μισό λεπτό να το τσεκάρω» και σε λίγα δευτερόλεπτα στην οθόνη του υπολογιστή του εμφανίζεται η αμετάκλητη απάντηση. Εννέα φορές στις δέκα ταυτίζεται με εκείνη που έδωσε νωρίτερα ο Ευάνθης, προφορικώς.

Αν ο νεαρός (εν συγκρίσει με τον γράφοντα) Ευάνθης μπορεί να χαρακτηριστεί άρχοντας του αρχείου, ο Χρ. Χαραλαμπόπουλος είναι ο αδιαφιλονίκητος πρύτανης του βιβλίου. Μπορεί να επικοινωνήσεις με τον Χρίστο για οποιονδήποτε λόγο, αλλά το βέβαιο είναι ότι πριν κατεβάσεις το ακουστικό, θα έχεις προλάβει να μάθεις ποιο εξαιρετικό ποδοσφαιρικού περιεχομένου βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε στην Αγγλία, ποια καλά αστυνομικά μυθιστορήματα έπονται -και πάει λέγοντας. Σκέφτεσαι πότε θα βρεις χρόνο να τα διαβάσεις. Ενίοτε, βεβαίως, ο Χαραλαμπόπουλος φροντίζει να εξοικονομεί -για λογαριασμό σου- τον χρόνο που αντιστοιχεί στην επίσκεψη σε κάποιο κεντρικό βιβλιοπωλείο. Σου δωρίζει βιβλία.

Για λόγους που αναφέρονται στη συνέχεια του κειμένου, τις ημέρες αυτές θυμήθηκα ένα από τα δώρα του Χρίστου. Ο τίτλος του είναι «Εξομολόγηση Ενός Οικονομικού Δολοφόνου» (εκδόσεις «Αιώρα»). Ο συγγραφέας Τζον Πέρκινς εργάστηκε από το 1971 έως το 1981 στην πολυεθνική εταιρεία συμβούλων Chas. T. Main, αρχικώς ως οικονομολόγος και εν συνεχεία από το «πόστο» του οικονομικού διευθυντή. Οπως εξηγεί όμως ο ίδιος, αυτή ήταν μόνο η μία, η «αθώα» ιδιότητά του. Ανήκε στους Οικονομικούς Εκτελεστές (επί λέξει, Economic Hit Men), όπως αποκαλούσαν οι «μυημένοι» το επιτελείο των υψηλόβαθμων επαγγελματιών-τεχνοκρατών, οι οποίοι είχαν μια άκρως σημαντική αποστολή: διοχετεύοντας κατά το δοκούν χρήματα της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) διασφάλιζαν τα συμφέροντα μεγάλων αμερικανικών εταιρειών σε άλλες χώρες -αναπτυσσόμενες. Τα μέσα, ποικίλα. Ηπιότερο και συνηθέστερο ήταν η σύνταξη εκθέσεων με πλασματικά στοιχεία. Οποτε χρειαζόταν, ακολουθούσε η εξαγορά ή ο εκβιασμός. Εάν κι εφόσον οι... ιεροί σχεδιασμοί προσέκρουαν στη «δυστροπία» των κατά τόπους κυβερνώντων, τη σκυτάλη παραλάμβαναν από τους Economic άλλοι... Hit Men. Κάπως έτσι εγκατέλειψαν τον μάταιο τούτο κόσμο ο Χάιμε Ρόλντος και ο Ομάρ Τορίχος, κάποτε πρόεδροι του Εκουαδόρ και του Παναμά αντιστοίχως...

Ο Πέρκινς κάποια στιγμή σιχάθηκε τη δουλειά του και κινδύνεψε να σιχαθεί και τον εαυτό του. «Ξόρκισε» την εν λόγω απειλή με αυτό το βιβλίο. Ενα βιβλίο αποκαλυπτικό αλλά και «ταξιδιάρικο», μια και ο ίδιος δραστηριοποιήθηκε σε Λατινική Αμερική, Αφρική, Μέση Ανατολή, ΝΑ Ασία. Ενθουσιώδη κριτική του επιφύλαξαν οι «Independent», «Guardian», «Bookseller». Οι μεγάλες αμερικανικές εφημερίδες, αντιθέτως, εξοργίστηκαν. Ασχολήθηκαν με το βιβλίο το 2006, δύο χρόνια αφότου αυτό εκδόθηκε και έγινε -χάρη στο Διαδίκτυο- best seller. Υπογράφοντας την εισαγωγή της ελληνικής έκδοσης, ο γνωστός δημοσιογράφος Στέλιος Κούλογλου παρατήρησε ότι οι δυσμενείς κριτικές δημοσιεύθηκαν απανωτές, τον Φεβρουάριο του 2006. Το έναυσμα έδωσε η επίσημη θέση του υπουργείου Εξωτερικών. Ακολούθησαν οι «NY Times» κι αμέσως μετά η «W. Post». Αμφότερες διέγνωσαν με αξιοθαύμαστη βεβαιότητα: «Φαντασιώσεις». Ο Σ. Κούλογλου σχολίασε: «Αν αυτός ο διαδοχικός βομβαρδισμός αποτελεί απλή σύμπτωση, τότε πράγματι το βιβλίο αυτό δεν αναμασά παρά μια θεωρία συνωμοσίας».

Πώς θυμήθηκα, όμως, τώρα ένα βιβλίο που διάβασα το καλοκαίρι; Αναζητήστε τη... μισή αιτία σε κάποια επί μέρους σημεία των όσων εξιστορεί ο Πέρκινς: αναφέρει περιπτώσεις κατά τις οποίες τα χρέη χωρών προς αμερικανικά πιστωτικά ιδρύματα είχαν διογκωθεί τόσο πολύ ένεκα των προαναφερθέντων... «ευεργετικών» οικονομικών πλάνων, ώστε οι κυβερνήσεις τους πρόθυμα αντάλλασσαν τη μερική παραγραφή των οφειλών με παροχή «φιλικών» προς τις ΗΠΑ πολιτικών θέσεων. Είτε επρόκειτο για περιφερειακές διενέξεις είτε για ψηφοφορίες στον ΟΗΕ είτε, είτε, είτε...

Η άλλη μισή αιτία της ετεροχρονισμένης αναφοράς μου στο βιβλίο αφορά τις ημέρες μας. Κυρίες και κύριοι, τα πράγματα τώρα μπορούν -ω του θαύματος- να αντιστρέφονται: να προσαρμόζουν οι ΗΠΑ τον επίσημο πολιτικό τους λόγο, με το μυαλό «καρφωμένο» στο άφθονο χρήμα που προσδοκούν οι αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες από χώρες «εξωτικές» -πλην όμως ουδόλως φτωχές.

Α, όλα κι όλα. Για πολλά μπορεί να κατηγορήσει κανείς τον σύγχρονο «καπιταλισμό α λα καζίνο», όχι όμως και να τον επικρίνει για έλλειψη «ανατροπών». Κάποτε ο Κλίντον επισκεπτόταν το Βιετνάμ και «μέσα σ' όλα» έλεγε και πέντε κουβέντες για την ανάγκη εκδημοκρατισμού της χώρας, για τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.λπ. Τι στην ευχή, αυτό δεν υποτίθεται ότι «πουλούν» παγκοσμίως οι ΗΠΑ; Αν ο Κλίντον τα έλεγε αυτά στο Ανόι, ο Μπους είχε πολλαπλάσιους λόγους να κάνει τις περί δημοκρατίας νουθεσίες «παντιέρα» της πρόσφατης επίσκεψής του στα Εμιράτα. Εστω και για λόγους εντυπώσεων. Τι διάολο, ελλείψει των «όπλων μαζικής καταστροφής», εκείνων που ως γνωστόν βρέθηκαν στο Ιράκ όσο εντοπίστηκε ο Τσουκαλάς στη «Θύρα 13», η συγκινητική υπέρ Δημοκρατίας ψύχωση απέμεινε ως μοναδικό πρόσχημα ενός ολόκληρου πολέμου. Μια χώρα κατεστραμμένη, μισό (και πλέον) εκατομμύριο Ιρακινοί νεκροί, ισλαμισμός σ' ένα κράτος στο οποίο νωρίτερα δεν υπήρχε -όλα αυτά για τον «εκδημοκρατισμό». Πόσο λογικό είναι να επισκέπτεται ο Αμερικανός πρόεδρος την -πλήρη απολυταρχικών καθεστώτων- «γειτονιά» του Ιράκ, τον Κόλπο, δίχως να λέει κάτι για τα μάτια και τα αυτιά του κόσμου;

Απολύτως λογικό -και το γνωρίζουν όσοι παρακολουθούν τα της τρέχουσας κρίσης του χρηματοπιστωτικού τομέα στις ΗΠΑ. Ας υποθέσουμε ότι η Τσέλσι αποκτά έναν παίκτη της Μάντσεστερ Σίτι. Φαντάζεστε τον Αμπράμοβιτς, εν αναμονή των υπογραφών της μεταγραφής, να λέει στο Σιναβάτρα δημοσίως «ρε τσουτσέκι, δεν διοικείς σωστά»; Πόσο πιθανό είναι να κακοκαρδίσει τους εμίρηδες ο Μπους, τώρα; Η Meryl Lynch, η οποία το 2006 είχε κέρδη 7,5 δισ. δολάρια και πέρυσι «μέτρησε» ζημίες ύψους 7,8 δισεκατομμυρίων, αναμένει από τον κρατικό επενδυτικό φορέα του Κουβέιτ το μεγαλύτερο τμήμα των 4 δισ. που εναγωνίως αναζητεί. Τρία δισ. δολάρια περιμένει η Citibank από το Κουβέιτ, μια και δεν της έφθασαν τα 7,5 που εισέπραξε τον Νοέμβριο από το Αμπού Ντάμπι. Α, μέχρι νεωτέρας «άμεμπτες» θα είναι και οι «Δημοκρατίες» της Απω Ανατολής. Η Citibank κανόνισε να πάρει 9 δισ. δολάρια από κρατική εταιρεία επενδύσεων της Κίνας. Από την ίδια πηγή η Morgan Stanley άντλησε προσφάτως πέντε και η Blackstone τρία δισ. δολάρια. Πριν από ένα μήνα η Meryl Lynch ανακοίνωσε ότι χάρη στα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια της Σιγκαπούρης κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος ενός ποσού 6,2 δισ. που επειγόταν να εισπράξει.

Τα εν λόγω ποσά δίνονται υπό τη μορφή της αγοράς μετοχών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι Αραβες ή οι Κινέζοι θα ελέγξουν ποτέ το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μπορεί να εξαγοραστεί από ξένες κρατικές επενδυτικές εταιρείες μόνο το 10% αμερικανικής τράπεζας. Για οτιδήποτε άνω αυτού το ορίου απαιτείται να συναινέσει η αρμόδια αρχή που αποφαίνεται με γνώμονα την «εθνική ασφάλεια». Τι ρωτάτε; Πώς συμβιβάζεται αυτό με την αλλεργία που παθαίνουν οι ημέτεροι, οι Ελληνες νεοφιλελεύθεροι, ακούγοντας τις λέξεις «κρατικός έλεγχος»; Α, δεν ξέρω. Ρωτήστε τους. Επ' ευκαιρία ρωτήστε τους τι σόι πετυχημένη παγκόσμια «οικονομία της αγοράς» είναι αυτή που, όταν ζορίζεται, εκλιπαρεί για κρατικά χρήματα απανταχού της Γης. Το πιθανότερο είναι να σας απαντήσουν τόσο καθαρά όσο μίλησε και ο Μπους για τα ανθρώπινα δικαιώματα στα Εμιράτα...