Εδώ και έναν χρόνο, η UEFA χωρίζει τις ομάδες που μετέχουν στις διασυλλογικές της διοργανώσεις σε τρεις διαφορετικούς θεσμούς, με το Europa Conference League να έχει μπει για τα καλά στις ζωές μας – λίγους μήνες μετά και την σπουδαία πορεία του ΠΑΟΚ μέχρι τα προημιτελικά.
Ο νέος αυτός θεσμός ήρθε να μπει ως τρίτος στη σειρά με βάση τη σημασία, πίσω ασφαλώς από Champions και Europa League (το οποίο... αποσυμφορήθηκε και έχει λιγότερες ομάδες πλέον).
Και αν τους νεαρότερους είναι κάτι καινούργιο το να υπάρχουν τρεις ευρωπαϊκοί θεσμοί, οι παλαιότεροι θα θυμούνται πολύ καλά την εποχή που το Europa λεγόταν Κύπελλο UEFA και αποτελούσε την τρίτη τη τάξει διοργάνωση της UEFA.
Στο δεύτερο σκαλί συναντούσαμε, μέχρι το 1999, το Κύπελλο Κυπελλούχων, που σταμάτησε λίγο προτού κλείσει 40 χρόνια ύπαρξης αλλά έχει μπόλικες ιστορίες να πει...
Η UEFA δεν άργησε να ψηθεί...
Η πρώτη, πειραματική έκδοση συμπεριλάμβανε μόλις δέκα ομάδες και είχε διοργανωθεί το 1960 από την επιτροπή του Mitropa Cup, μιας διοργάνωσης όπου συμμετείχαν σύλλογοι από συγκεκριμένα κράτη της κεντρικής, της νότιας και της ανατολικής Ευρώπης.
Παρότι διεξήχθη δίχως την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας, η διοργάνωση πέτυχε, με τη Φιορεντίνα να κατακτά το τρόπαιο με δύο νίκες ενάντια στη Ρέιντζερς σε διπλούς τελικούς.
Κι αυτό παρότι είχε υπάρξει περιορισμένο ενδιαφέρον από πολλές χώρες, με μερικές να μην έχουν καν θεσμό Κυπέλλου ή να έχουν αλλά να τον θεωρούν μικρής σημασίας.
Εντέλει, η μεγάλη προσέλευση στους αγώνες... έψησε την UEFA, που αποφάσισε γρήγορα να εμπλακεί και την επόμενη χρονιά είχαμε το πρώτο επίσημο Κύπελλο Κυπελλούχων. Έναν θεσμό όπου έπαιζαν, όπως μαρτυρά το όνομα, οι νικητές στους εγχώριους θεσμούς του Κυπέλλου, με τον Ολυμπιακό να ντεμπουτάρει για λογαριασμό της Ελλάδας αλλά να αποκλείεται στον 1ο κιόλας γύρο από τη Ζίλινα.
Συνολικά συμμετείχαν 23 ομάδες, με την Ατλέτικο Μαδρίτης να νικά στον... επαναληπτικό τελικό την κάτοχο του τροπαίου, Φιορεντίνα. Βλέπετε, η αναμέτρηση στη Γλασκόβη στις 10 Μαΐου είχε λήξει ισόπαλη και είχε διοργανωθεί ρεβάνς τον Σεπτέμβριο, με τους «ροχιμπλάνκος» να επικρατούν 3-0 στην Στουτγκάρδη.
Όσο περνούσαν τα χρόνια, ο θεσμός γινόταν όλο και πιο δημοφιλής, με τις ομάδες να αυξάνονται. Μέχρι το 1968, όλες οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας είχαν πλέον Κύπελλο...
Το 1971, η Ελλάδα διοργάνωσε για πρώτη φορά ευρωπαϊκό τελικό, με το Στάδιο Καραϊσκάκη να φιλοξενεί Τσέλσι και Ρεάλ Μαδρίτης. Περίπου 45.000 άνθρωποι είδαν το τελικό 1-1, που έφερε ρεβάνς δύο ημέρες αργότερα – με τους «μπλε» να επικρατούν 2-1 μπροστά σε μόλις 19.000 οπαδούς...
Αξίζει να σημειωθεί, πως οι Λονδρέζοι είχαν ξεκινήσει την πορεία τους αποκλείοντας τον Άρη (5-1, 1-1), ενώ στα ημιτελικά είχαν ξεπεράσει το εμπόδιο της Μάντσεστερ Σίτι. Ήταν η πρώτη φορά στον θεσμό που δύο ομάδες από την ίδια χώρα τέθηκαν αντιμέτωπες, με τους «πολίτες» να μετέχουν ως κάτοχοι του θεσμού και την Τσέλσι ως νικήτρια του Κυπέλλου Αγγλίας.
Την ίδια χρονιά, είχε διεξαχθεί για πρώτη φορά το Κύπελλο UEFA, που είχε αντικαταστήσει ουσιαστικά το ανεπίσημο Κύπελλο Εκθέσεων. Ωστόσο, η Ομοσπονδία είχε καταστήσει σαφές ποια διοργάνωση είναι πιο σημαντική, προχωρώντας στη δημιουργία του ευρωπαϊκού Super Cup. Εκεί, θα κοντράρονταν ο νικητής του Κυπέλλου Πρωταθλητριών με εκείνον του Κυπελλούχων...
Όσο για τελικούς εν Ελλάδι; Το Κύπελλο Κυπελλούχων κρίθηκε άλλες δύο φορές στη χώρα μας, το 1973 (Καυταντζόγλειο Στάδιο, Μίλαν-Λιντς 1-0) και το 1987 (ΟΑΚΑ, Άγιαξ-Λοκομοτίβ Λειψίας 1-0).
Ομάδες για όλα τα γούστα
Κάθε χρόνο, 32 κυπελλούχοι ξεκινούσαν ορεγόμενοι τον τίτλο και, παρότι πολλά μεγάλα ονόματα συμμετείχαν και συχνά κατακτούσαν το τρόπαιο, στη λίστα των κατόχων θα βρούμε και ομάδες που δεν θα παίρναμε και όρκο ότι έχουν ευρωπαϊκή κούπα.
Το 1969 είχε γίνει η αρχή με τη Σλόβαν Μπρατισλάβας, ενώ σύλλογοι όπως η ΜΤΚ, η Μόναχο 1860 και η Γκόρνικ είχαν φτάσει ως τον τελικό δίχως να χαμογελάσουν.
Το 1974, το Μαγδεμβούργο έγινε η πρώτη και τελευταία εκπρόσωπος της Ανατολικής Γερμανίας που έφτασε σε μια τέτοια διάκριση, επικρατώντας 2-0 της Μίλαν, ενώ την επόμενη χρονιά την κούπα σήκωσε η Ντινάμο Κιέβου.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1981, έγινε ίσως ο πιο αντι-εμπορικός τελικός στην ιστορία των ευρωπαϊκών διοργανώσεων, με την Ντινάμο Τιφλίδας να λυγίζει με 2-1 την... Καρλ Τσάις Ιένα! Η κούπα είχε κριθεί στο Ντίσελντορφ, με κάτι λιγότερους από 5.000 οπαδούς να παρακολουθούν από κοντά την αναμέτρηση...
Μια διετία αργότερα, η Αμπερντίν επιβλήθηκε 2-1 της Ρεάλ Μαδρίτης, με ένα Σκωτσέζο προπονητή να κάνει για πρώτη φορά θόρυβο. Ήταν ο Άλεξ Φέργκιουσον, που λίγα χρόνια ακόμα θα αναλάμβανε τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και θα την οδηγούσε κι αυτήν το τρόπαιο, νικώντας 2-1 την Μπαρτσελόνα το 1991. Μια επιτυχία που ήταν, φυσικά, μόνο η αρχή...
Εν συνόλω πάντως, η πιο πετυχημένη ομάδα στην ιστορία του θεσμού ήταν η Μπάρτσα, με τέσσερις κατακτήσεις, τουλάχιστον διπλάσιες από κάθε άλλη ομάδα στη λίστα. Την τελευταία εξ αυτών, της χάρισε ο Ρονάλντο, που το 1997 έκρινε τον τελικό με την Παρί Σεν Ζερμέν και μας συστήθηκε, σε μια απίθανη χρονιά κατά την οποία μέτρησε 47 γκολ σε 49 ματς.
Από δύο επιτυχίες είχαν Άντερλεχτ, Μίλαν, Τσέλσι και Ντινάμο Κιέβου, ενώ άλλοι 27 σύλλογοι τα κατάφεραν από μία φορά – ανάμεσά τους και οι Μαλίν (1988), Σαραγόσα (1995), Βέρντερ Βρέμης (1992), Σπόρτινγκ Λισαβόνας (1964) αλλά και οι προαναφερθείσες, Αμπερντίν, Μαγδεμβούργο, και Ντινάμο Τιφλίδας.
Ένας θεσμός που... μας πήγαινε
Μπορεί η μεγαλύτερη ελληνική πορεία ελληνικής ομάδας στην Ευρώπη να παραμένει η παρουσία του Παναθηναϊκού στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1971, ωστόσο είναι αλήθεια πως και το Κυπελλούχων μας... πήγαινε.
Ούτε μία, ούτε δύο, ούτε τρεις, αλλά πέντε διαφορετικές ομάδες κατάφεραν να φτάσουν μέχρι την οκτάδα, με τους «πράσινους», παραδόξως, να μην είναι μία εξ αυτών.
Την αρχή είχε κάνει ο ΠΑΟΚ τη σεζόν 1973/74. Τότε, ο «Δικέφαλος του Βορρά» είχε αποκλείσει αρχικά τη Λέγκια Βαρσοβίας, με εκτός έδρας ισοπαλία, 1-1, και εντός έδρας νίκη με 1-0 στην Τούμπα.
Εν συνεχεία, το 3-3 με τη Λιόν στη Γαλλία είχε συνοδευτεί από το εκκωφαντικό 4-0 της Τούμπας, με τη Μίλαν, ωστόσο, να αποδεικνύεται ανυπέρβλητο εμπόδιο τη συνέχεια και να προκρίνεται στους «4» με μία νίκη (3-0) και μία ισοπαλία (2-2).
Ακολούθησε η επιτυχία της ΑΕΛ τη σεζόν 1984/85. Οι «βυσσινί» είχαν αποκλείσει κατά σειρά την ουγγρική Σιόφοκ (2-0, 1-1) και την ελβετική Σερβέτ (2-1, 1-0), προτού πέσουν πάνω στην Ντινάμο Μόσχας.
Οι Σοβιετικοί είχαν ιδρώσει αλλά είχαν φτάσει στην πρόκριση, με μία νίκη (1-0) και μια ισοπαλία δίχως τέρματα.
Η επόμενη ελληνική πορεία ήταν τη σεζόν 1992/93, όταν ο Ολυμπιακός είχε συνέλθει από την εντός έδρας ήττα, 1-0, από την Τσερνομόρετς περνώντας με 3-0 από την Οδησσό, προτού έρθει η μεγάλη πρόκριση επί της Μονακό με 0-0 στο Φάληρο και 1-0 στο Πριγκιπάτο.
Η πορεία των Πειραιωτών είχε σταματήσει στα προημιτελικά και την Ατλέτικο Μαδρίτης, που είχε επιβληθεί 3-1 στην Ισπανία και είχε αποσπάσει ισοπαλία, 1-1, στην Ελλάδα.
Οι επόμενες πορείες ήρθαν συνεχόμενα, μεταξύ 1997 και 1999! Αρχικά, η ΑΕΚ είχε κάνει ένα εντυπωσιακό 4/4 ενάντια σε Χέμλον και Ολίμπια Λιουμπλιάνας, για να μείνει εκτός από την Παρί Σεν Ζερμέν με συνολικό σκορ 0-3.
Έναν χρόνο αργότερα, το 1998, η Ένωση είχε ξεπεράσει αρχικά τα εμπόδια των Ντίναμπουργκ (5-0, 4-2) και Στουρμ Γκρατς (2-0, 0-1) για να κοντραριστεί στη συνέχεια με τη Λοκομοτίβ Μόσχας.
Το 0-0 του πρώτου αγώνα άφησε ανοιχτούς λογαριασμούς, που λύθηκαν με επίπονο τρόπο στις καθυστερήσεις της ρεβάνς στη Ρωσία – με τη Λοκομοτίβ να νικά 2-1.
Εντέλει, το 1999, ήρθε η τελευταία πορεία ελληνικής ομάδας στον θεσμό – στην τελευταία σεζόν του. Την είχε κάνει... ο Πανιώνιος!
Οι «κυανέρυθροι» είχαν εκμεταλλευτεί τις βατές κληρώσεις στους πρώτους γύρους και είχαν αποκλείσει με τέσσερις νίκες Χάκα και Απόλλωνα Λεμεσού, προτού συντριβούν με 4-0 και 3-0 από τη Λάτσιο, που θα κατακτούσε στη συνέχεια τον τίτλο στην τελευταία έκδοση της διοργάνωσης.
Το έφαγε η μαρμάγκα...
Ρίχνοντας μια ματιά στους αντιπάλους των ελληνικών ομάδων τα τελευταία χρόνια του Κυπέλλου Κυπελλούχων, αντιλαμβάνεται κανείς και τον λόγο που ο θεσμός καταργήθηκε.
Το Champions League είχε αντικαταστήσει πλέον το Κύπελλο Πρωταθλητριών και στους ομίλους του δεν μετείχε πλέον μονάχα ο πρωταθλητής κάθε χώρας.
Κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τα... βαριά ευρωπαϊκά ονόματα να μην μετέχουν πλέον στο Κυπελλούχων, γιατί συχνά κατακτούσαν το Κύπελλο αλλά παράλληλα προκρίνονταν και στην κορυφαία διασυλλογική διοργάνωση.
Ενδεικτικό της κατάστασης, το γεγονός ότι η Χέρενφεϊν έπαιξε στον θεσμό το 1998 παρότι δεν είχε φτάσει καν στον τελικό του Κυπέλλου Ολλανδίας! Οι «καρδιές» είχαν αποκλειστεί στα ημιτελικά, ωστόσο οι φιναλίστ, Άγιαξ και Αϊντχόφεν, θα μετείχαν στο Champions League έχοντας τερματίσει στις δύο πρώτες θέσεις της Eredivisie…
Έτσι, η Χέρενφεϊν είχε παίξει μπαράζ με την έτερη σεμιφιναλίστ, Τβέντε, νικώντας και παίρνοντας το εισιτήριο για την Ευρώπη...
Τα εισιτήρια για το Κυπελλούχων απορροφήθηκαν, στη συνέχεια, από το Κύπελλο UEFA, το οποίο με τη σειρά του υποβαθμίστηκε σταδιακά όσο αυξάνονταν οι ομάδες του Champions League. Τώρα, περιμένουμε το 2024, για να δούμε τις αλλαγές που θέλει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία, με την αύξηση των ομάδων στις διοργανώσεις της... ON DEMAND: Όλα τα ρεπορτάζ στο επίσημο κανάλι του bwinΣΠΟΡ FM στο youtube
