Μια φιγούρα τραγική και ξεχασμένη. Ειδικά εκτός Γαλλίας.
Ένας άνθρωπος εγκλωβισμένος κάπου ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Να βρίσκεται σχεδόν για 40 χρόνια στο σκοτάδι. Σκοτάδι, ακόμη χειρότερο και από εκείνο που σκέπασε την παιδική του ηλικία.
Στο ενδιάμεσο, όμως, η αποθέωση.
Η ιστορία του ποδοσφαιριστή Ζαν-Πιερ Άνταμς, που σήμερα (06/09), 39 χρόνια αφότου έπεσε σε κώμα μετά από μία εγχείρηση ρουτίνας σε νοσοκομείο της Λιόν, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 72 ετών χωρίς να ξυπνήσει ποτέ, είναι από εκείνες που μπορούν να σου… δώσουν μια, και να σε στείλουν σε μια γωνιά του κόσμου τούτου, να κάθεσαι τιμωρία και να σκέφτεσαι τι είναι, τελικά, σημαντικό. Για εκείνον, ήταν να αποδείξει πως ένας Γαλλοαφρικανός, παρατημένος στη μοίρα του από μικρό παιδάκι, μπορεί να φτάσει ψηλά.
Τόσο ψηλά, για παράδειγμα, ώστε να έχει περισσότερες συμμετοχές στην εθνική ομάδα της Γαλλίας από τον Νταβίντ Ζινολά, τον Λουντοβίκ Ζιουλί, ακόμη και τον ζωντανό μύθο, Ζιστ Φοντέν…
Γράφει ο Νίκος Ράλλης
Ο Άνταμς γεννήθηκε στη Σενεγάλη της Γαλλικής Αποικιακής Αυτοκρατορίας το 1948. Δώδεκα χρόνια, δηλαδή, πριν η μικρή χώρα της Δυτικής Αφρικής αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Τόπος γέννησής του, το Ντακάρ, η πανέμορφη πρωτεύουσα, που βρέχεται από τον Ατλαντικό. Ήταν το μεγαλύτερο παιδί μιας μεγάλης οικογένειας.
Παρότι το ποδόσφαιρο κυλούσε στο αίμα του, καθότι ο θείος του έπαιζε στη Ζαν ντ'Αρκ του Ντακάρ, προτεραιότητα για τους βαθιά θρησκευόμενους καθολικούς γονείς του ήταν η μόρφωσή του, και δεν του επέτρεπαν να ασχολείται με το άθλημα που λάτρευε από πιτσιρικάς -εκτός αν οι βαθμοί του στο σχολείο ήταν ικανοποιητικοί.
Σύντομα, τον έστειλαν μαζί με τη γιαγιά του στη Γαλλία, σε ένα προάστιο νότια του Παρισιού. Λόγω της φανατικής της πίστης, ωστόσο, η γιαγιά του Άνταμς θα πάει για προσκύνημα και θα εγκαταλείψει τον 8χρονο εγγονό της σε ένα θρησκευτικό σχολείο. Η τραγική αυτή εγκατάλειψη, όμως, θα είναι και η απελευθέρωσή του.
Λευκός Λύκος
Έχοντας πια ανάδοχους γονείς και απόλυτη ελευθερία να παίζει μπάλα, ο Άνταμς κοινωνικοποιείται άμεσα, σε ένα περιβάλλον όπου ακόμα οι λευκοί είναι τα αφεντικά, και κερδίζει τον σεβασμό για το φυσικό ταλέντο του στο ποδόσφαιρο (στη θέση του κεντρικού αμυντικού), αλλά και την προσφιλή προσωπικότητά του. Πολύ γρήγορα θα γίνει διάσημος στο κολλέγιό του και θα του δοθεί από τους φίλους του το προσωνύμιο Λευκός Λύκος, γεγονός που θα τον κάνει να νιώσει -για πρώτη φορά στη ζωή του- υπερηφάνεια.
Φεύγει τελείως από το μυαλό του το ενδεχόμενο να σπουδάσει. Το μόνο που θέλει είναι να παίζει ποδόσφαιρο. Πιάνει δουλειά σε ένα εργοστάσιο για να εξασφαλίσει τα προς το ζην, αλλά και επειδή αισθάνεται έντονα την ανάγκη να βοηθήσει τώρα με τη σειρά του την οικογένεια που τον υιοθέτησε. Η ατυχία, ωστόσο, συνέχιζε να τον κυνηγάει. Σε ένα πολύ σοβαρό τροχαίο, ο Άνταμς θα τη γλιτώσει με μερικές γρατζουνιές. Θα σκοτωθεί, όμως, ο κολλητός του. Στα 19 του πια, έχει χάσει κάθε όρεξη για να γίνει ποδοσφαιριστής. Για να μπει στη ζωή του -και να την αλλάξει- ο στρατός.
Εκεί, θα ενταχθεί στην ποδοσφαιρική ομάδα, και το ταλέντο του δεν θα αργήσει να αναγνωριστεί. Μετά από δύο ερασιτεχνικά πρωταθλήματα με την Αντάντ, το 1968 και το 1969, έρχεται και ο γάμος του με την Μπερναντέτ. Μια ξανθιά Γαλλίδα, η μητέρα της οποίας θα… λυσσάξει που η κόρη της παντρεύεται έναν Αφρικανό.
Η απογείωση
Έπειτα από τρία, άκρως πετυχημένα, χρόνια στο ερασιτεχνικό γαλλικό ποδόσφαιρο, η καριέρα του Άνταμς θα απογειωθεί, με τον τεχνικό της Νιμ, Καντέρ Φιρού, να τον… τσεκάρει και να του δίνει τη μεγάλη ευκαιρία: Ένα φιλικό στη Ρουέν, για να του αποδείξει τι αξίζει. Στην πρωτεύουσα της Νορμανδίας, δε, θα τον πάει οδικώς η γυναίκα του. Αυτό ήταν. Ο 22χρονος θα εντυπωσιάσει και θα υπογράψει το πρώτο του επαγγελματικό συμβόλαιο με τους «κροκόδειλους», για μια καριέρα που ούτε ο ίδιος δεν περίμενε πριν λίγα μόλις χρόνια.
Ο Καντέρ Φιρού είναι ίσως ο λόγος πίσω από οτιδήποτε κατάφερε ο Ζαν-Πιερ Άνταμς. Ήταν εξαιρετικός στο να εμπνέει τους ποδοσφαιριστές του, παρόλο που οι προπονητικές μέθοδοί του ήταν -λέγεται- κάπως ανορθόδοξες. Παρ' όλα αυτά, ήταν και πολύ αποτελεσματικές. Μόνο ο θρύλος της Οσέρ, Γκι Ρου, έχει περισσότερα ματς από τα 782(!) του Φιρού σε τοπ επίπεδο, με τον Γαλλοαλγερινό, μάλιστα, που έκανε μεγάλη καριέρα ως ποδοσφαιριστής στη Σεντ Ετιέν, να αναδεικνύεται προπονητής της χρονιάς το 1971 στη Γαλλία, οδηγώντας τη Νιμ ως τη δεύτερη θέση του πρωταθλήματος!
Μετά το ντεμπούτο του, τον Σεπτέμβριο του 1970, σε έναν αγώνα με τη Ρεμς, ο Άνταμς γίνεται βασικός και αναντικατάστατος. Και αν για τη Νιμ των επόμενων δεκαετιών αυτό δεν θα ήταν και τόσο… τρομερό γεγονός, για εκείνη την ομάδα, την καλύτερη που είχε ποτέ η ομώνυμη γαλλική πόλη, το να πάρει σπίτι του τη φανέλα βασικού ένας νέος και δη, Γαλλοαφρικανός, που ήρθε κυριολεκτικά από το πουθενά, δεν ήταν καθόλου μικρό πράγμα. Σκεφτείτε μόνο πως τότε, 34 χρόνια μετά την ίδρυσή της, η Νιμ θα κέρδιζε για πρώτη φορά την έξοδό της στην Ευρώπη, στο Κύπελλο UEFA, όπου θα έκανε και την πρώτη της νίκη απέναντι στη Βιτόρια Σετούμπαλ -πριν αποκλειστεί στην Πορτογαλία.
Η τρίτη και τελευταία χρονιά του Άνταμς στη Νιμ ήταν απογοητευτική, με τους «κροκόδειλους» να τερματίζουν έβδομοι -μετά τη δεύτερη θέση της προηγούμενης σεζόν. Ο ίδιος, όμως, παρέμενε σε υψηλό επίπεδο και το όνομά του «έπαιζε» για πολλές ομάδες. Τα λόγια του πρώην αρχηγού της Αργεντινής, Άνχελ Μάρκος, που έπαιζε στη Ναντ, είναι ενδεικτικά: «Στην άμυνα της Νιμ υπάρχει ένας… πυλώνας, ένα χαρακτηριστικό δείγμα της δύναμης της φύσης, ένας κολοσσός με ασυνήθιστη αθλητική δύναμη: Ο Ζαν-Πιερ Άνταμς».
Μετακόμιση στην Κυανή Ακτή
Το καλοκαίρι του 1973 ο Άνταμς μετακόμισε στη Νίκαια για χάρη της Νις. Βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του και ήδη, στην εθνική Γαλλίας. Η νέα του ομάδα ξόδευε καράβια λεφτά, και μεγάλος μεταγραφικός στόχος ήταν ο «τυφώνας» του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου, Ζαϊρζίνιο, προκειμένου να τη βοηθήσει να επιστρέψει στην ελίτ του γαλλικού ποδοσφαίρου, μετά τον ντροπιαστικό υποβιβασμό της στη δεύτερη κατηγορία, το 1969. Ο Βραζιλιάνος -που κάποιοι μπορεί να θυμούνται και από το προπονητικό ντεμπούτο του στον πάγκο της Καλαμάτας, το 1997- έγινε, τελικά, κάτοικος Μασσαλίας. Παρ' όλα αυτά, η ομάδα του γαλλικού λιμανιού ξόδευε αρκετά χρήματα, που, ωστόσο, δεν έπιαναν τόπο.
Η ζωή για τον Άνταμς στην Κυανή Ακτή ξεκίνησε κάτι παραπάνω από ιδανικά: Με πρόκριση επί της Μπαρτσελόνα στο Κύπελλο UEFA! Οι Γάλλοι, στον πρώτο γύρο της διοργάνωσης, νίκησαν 3-0 στη Νίκαια, έχασαν 2-0 στη Βαρκελώνη και πανηγύρισαν μία τεράστια πρόκριση, ενώ πέταξαν έξω -άνετα- τη Φενέρμπαχτσε στην επόμενη φάση, για να αποκλειστούν, τελικά, από την Κολωνία. Ο Άνταμς έλειπε από τα παιχνίδια με τη γερμανική ομάδα, καθώς είχε αποβληθεί με απευθείας κόκκινη στο δεύτερο με την τουρκική…
Στο εσωτερικό, πάντως, τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά για τη Νις, που τερμάτισε πέμπτη. Ο Άνταμς, ωστόσο, τον χαβά του, εκεί, «ογκόλιθος» στο κέντρο της άμυνας, να κάνει τη μία εξαιρετική εμφάνιση πίσω από την άλλη και να συγκαταλέγεται στην κορυφαία ενδεκάδα του πρωταθλήματος από το France Football. «Ο Άνταμς παραμένει χωρίς αντίπαλο στη θέση του, με τις αθλητικές ικανότητές του να είναι απλά τρομερές», έγραψε χαρακτηριστικά το ιστορικό περιοδικό.
Μαύρη Φρουρά
Η δεύτερη σεζόν του στη Νις ήταν καλύτερη για την ομάδα, που τερμάτισε δεύτερη, πίσω από τη Σεντ Ετιέν, αλλά όχι για τον ίδιο, όπως και για πολλούς ακόμα πρωτοκλασάτους ποδοσφαιριστές. Οι τραυματισμοί… θέρισαν τους Νικαιώτες και στα «θύματα» ήταν και ο ίδιος ο Άνταμς, με αποτέλεσμα, μάλιστα, να χάσει και τη θέση του από την εθνική ομάδα της Γαλλίας.
Στους «τρικολόρ» είχε κάνει ντεμπούτο πέντε χρόνια νωρίτερα, σε ένα τουρνουά στη Βραζιλία, για τα 150 χρόνια από την ανεξαρτησία των Λατινοαμερικανών από την Πορτογαλία. «Συστήθηκε» σε ένα ματς με μία αφρικανική ομάδα επίλεκτων ποδοσφαιριστών, αντικαθιστώντας, μάλιστα, τον Μάριους Τρεζόρ, τον άνθρωπο με τον οποίο θα συνέθεταν τη Μαύρη Φρουρά (Garde Noire) της Γαλλίας. Πέντε μέρες αργότερα, ξεκινάει για πρώτη φορά βασικός στον αγώνα με την Κολομβία, αλλά δεν το λες και… ιδανικό το «βάπτισμα του πυρός» στην αρχική ενδεκάδα, καθώς κάνει πέναλτι, με το οποίο οι Κολομβιανοί ανοίγουν το σκορ. Από εκεί και έπειτα, όμως, είναι άψογος.
Ο ομοσπονδιακός τεχνικός, Ζορζ Μπουλόν, τρίβει τα μάτια του με το δίδυμο Τρεζόρ-Άνταμς στην άμυνα και αποφασίζει να τους βάλει μαζί στην αναμέτρηση με την Αργεντινή, που θα έκρινε την πρόκριση στην επόμενη φάση. Τελικά, το παιχνίδι λήγει ισόπαλο και οι Γάλλοι αποκλείονται στη διαφορά γκολ από τη διοργάνωση, αλλά έχουν κερδίσει ένα σπουδαίο κεντρικό αμυντικό δίδυμο. Ένα κεντρικό αμυντικό δίδυμο για το οποίο ο… μετρ της θέσης, Φραντς Μπεκενμπάουερ, είχε πει τότε «είναι ένα από τα καλύτερα που έχει δει η Ευρώπη»! Ο Τρεζόρ, πιο τεχνίτης, συμπληρώνει τον σκληροτράχηλο Άνταμς. Το γεγονός, δε, ότι ο πρώτος γεννήθηκε στη Γουαδελούπη, και αυτός, δηλαδή, σε μια πρώην αποικία, επιτρέπει στον Τύπο να γράφει πανέμορφες ιστορίες για τα δύο παιδιά, που γίνονται και αχώριστοι φίλοι.
Λίγο καιρό μετά την επιστροφή της από τη Βραζιλία, η Γαλλία υποδέχεται στο Παρίσι, τον Σεπτέμβρη του 1972, στην πρεμιέρα των προκριματικών για το Παγκόσμιο Κύπελλο της Δυτικής Γερμανίας, την πανίσχυρη Σοβιετική Ένωση. Η απουσία από το Μεξικό ακόμη να ξεχαστεί. Στόχος, ένας και ξεκάθαρος: Πρόκριση! Με απευθείας εκτέλεση φάουλ του Ζορζ Μπερετά, οι Γάλλοι θα νικήσουν 1-0, εκείνοι, όμως, που θα κλέψουν πραγματικά την παράσταση και θα αποθεωθούν την επόμενη μέρα από σύσσωμα τα γαλλικά ΜΜΕ, αλλά και τον κόσμο, είναι οι Άνταμς και Τρεζόρ! «Κέρβεροι» στην άμυνα, δεν επέτρεψαν στους Σοβιετικούς να κάνουν καν φάση.
Η πρόκριση, ωστόσο, για το Μουντιάλ -και- του 1974 δεν θα έρθει ποτέ, η Γαλλία θα κάνει μόνο αυτήν τη νίκη και θα πρέπει να περιμένει άλλα τέσσερα χρόνια, για να επιστρέψει, τελικά -μετά την Αγγλία, το 1966- σε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο (στης Αργεντινής, το 1978). Όσο για τον Άνταμς, τα προβλήματα τραυματισμών που αντιμετωπίζει κλείνουν το κεφάλαιο «εθνική» οριστικά το 1975.
Η εγχείρηση
Το 1977, δύο χρόνια μετά την απόσυρσή του από την εθνική ομάδα της Γαλλίας, και έπειτα από 126 συμμετοχές και 15 γκολ στην τετραετία του στη Νις, ο Ζαν-Πιερ Άνταμς αποφασίζει να επιστρέψει στο γνώριμο και αγαπημένο του Παρίσι για χάρη της Παρί Σεν Ζερμέν. Μετά από δύο σεζόν, και ισάριθμες… μεσαίες θέσεις στη βαθμολογία με τους πρωτευουσιάνους, το συμβόλαιο του Άνταμς λύνεται. Θα δοκιμάσει την τύχη του για ένα μικρό διάστημα στη Μιλούζ και στα 29 του θα πάρει τη μεγάλη απόφαση να ασχοληθεί με την προπονητική.
Πηγαίνει στην Ντιζόν, προκειμένου να παρακολουθήσει για μία εβδομάδα σεμινάριο προπονητικής, για το πρώτο στάδιο απόκτησης του διπλώματός του. Την τρίτη μέρα, ωστόσο, αισθάνεται μία ενόχληση στο πολύπαθο γόνατό του και πάει σε νοσοκομείο της Λιόν για εξετάσεις, οι οποίες δείχνουν πρόβλημα στον τένοντα. Μία τυχαία συνάντηση με κάποιον χειρούργο κατά την έξοδο του Άνταμς από το νοσοκομείο θα αποδειχθεί καταλυτική.
Στη συζήτηση που γίνεται, ο Ζαν-Πιερ πείθεται ότι πρέπει να κάνει εγχείρηση για να αποκατασταθεί η ζημιά στο γόνατό του. Μία εγχείρηση ρουτίνας. Κλείνουν τη 17η Μαρτίου για την επέμβαση. Το πρωί της εγχείρησης, ο Άνταμς λέει στη γυναίκα του «όλα είναι μια χαρά, είμαι σε καταπληκτική φόρμα» και φεύγει για το νοσοκομείο. Η σύζυγός του, όμως, ανησυχεί. Θα πάρει τρεις φορές τηλέφωνο στο νοσοκομείο για να μάθει νέα. Την τρίτη φορά, τη συνδέουν με κάποιον γιατρό. «Έλα εδώ τώρα», της λέει σοβαρά.
Ο Άνταμς είχε πέσει σε κώμα. Η Μπερναντέτ έμεινε δίπλα του πέντε μέρες και πέντε νύχτες, με την ελπίδα πως η κατάστασή του θα αλλάξει, ενώ οι δύο γιοι του ζευγαριού ήταν στο σπίτι με τους παππούδες. Ένα λάθος στη δοσολογία του αναισθητικού, σε συνδυασμό με το γεγονός πως η αναισθησιολόγος είχε την εποπτεία άλλων οκτώ εγχειρήσεων ταυτόχρονα, έκαναν ανεπανόρθωτη ζημιά στον Ζαν-Πιερ, που δεν ξύπνησε ποτέ ξανά.
Το σπίτι του όμορφου κοιμώμενου αθλητή
Λίγο καιρό μετά, ο Γαλλοαφρικανός μεταφέρθηκε στη Σαλόν, με την Μπερναντέτ να βρίσκεται στο πλευρό του συνέχεια, σε καθημερινή βάση. Αυτό, βέβαια, δεν εμπόδισε το προσωπικό του νέου νοσοκομείου να παραμελήσει τον Άνταμς, με τη σύζυγό του να βρίσκει μια πληγή στο σώμα του από μόλυνση που δημιουργήθηκε από το τραγικό κρεβάτι στο οποίο τοποθετήθηκε! Έγινε έξαλλη! Ο άντρας της υποβλήθηκε σε νέα επέμβαση, καθώς η μόλυνση είχε προχωρήσει στα οστά του. Εκείνη, εκεί, δίπλα του, συνέχιζε να ελπίζει πως μια μέρα θα ξυπνήσει. Όταν το νοσοκομείο την ενημέρωσε πως δεν μπορεί να φροντίζει άλλο τον Άνταμς, τον έφερε σπίτι. «Το σπίτι του όμορφου κοιμώμενου αθλητή», όπως η ίδια το ονόμασε.
Τα οικονομικά της, όμως, ήταν τραγικά. Η Νιμ και η Παρί Σεν Ζερμέν πρόσφεραν -μαζί- 15.000 φράγκα, η γαλλική ομοσπονδία τής έδινε κάθε βδομάδα 6.000, πέρα από τις 25.000 που πρόσφερε -τον Δεκέμβρη του 1982, ενώ δόθηκαν πολλοί φιλανθρωπικοί αγώνες για να συγκεντρωθούν χρήματα. Την ίδια στιγμή, ο γιατρός της Παρί Σεν Ζερμέν «έσυρε» τους γιατρούς του νοσοκομείο της Λιόν στα δικαστήρια και επτά χρόνια μετά, βρέθηκαν ένοχοι για ακούσιο τραυματισμό.
Μέχρι σήμερα, που ο Ζαν-Πιερ Άνταμς έφυγε από τη ζωή στα 73 του χρόνια, τίποτα δεν είχε αλλάξει.
Η Μπερναντέτ παρέμεινε όλα αυτά τα χρόνια στο πλευρό του αγαπημένου της συζύγου. Τον έπλενε και του άλλαζε ρούχα κάθε μέρα. Επέμενε, δε, όπως είπε το 2007, ότι «αισθάνεται, μυρίζει, ακούει, τινάζεται όταν γαβγίζει ένας σκύλος, αλλά δεν βλέπει». Ήταν παράδειγμα για την υποστήριξη και την αγάπη της προς τον σύζυγό της. «Έχω την αίσθηση ότι ο χρόνος σταμάτησε στις 17 Μαρτίου 1982», είπε σε μια συνέντευξή της το 2012. «Δεν υπάρχουν αλλαγές, καλές ή κακές. Ενώ ο ίδιος δεν χρειάζεται αναπνευστική υποστήριξη, παραμένει σε κατάσταση φυτού. Πέρυσι, συναντήσαμε έναν νευρολόγο, που ειδικεύεται στην εγκεφαλική βλάβη. Του έκανε εξετάσεις στο νοσοκομείο, που επιβεβαίωσαν πως υπάρχει μεγάλη ζημιά». Παρά την επιβεβαίωση ότι η καθημερινή ρουτίνα της τη σκότωνε, η ευθανασία δεν αποτέλεσε ποτέ επιλογή. «Είναι αδιανόητο. Δεν μπορεί να μιλήσει και δεν θα αποφασίσω εγώ για εκείνον», είχε πει.
Η ζωή προχώρησε, τα χρόνια πέρασαν, αλλά τα εγγόνια του, η γυναίκα του, τα παιδιά του, ήλπιζαν πάντα ότι ο άνθρωπός τους θα ξυπνήσει. Αλλά 39 χρόνια μετά, ο Ζαν-Πιερ Άνταμς κοιμήθηκε για πάντα.
_003740.jpg?w=350&f=bicubic&um=VerySharp)
