Από τους Monty Python στα soundtrack των γηπέδων

Mία –και μοναδική– ταινία με Ρωμαίους, Ιουδαίους και σταυρώσεις θα παρακολουθούσα ευχαρίστως αυτές τις ημέρες εάν την «πετύχαινα» στην τηλεόραση. Θα την απολάμβανα πάλι κι ας την έχω δει ήδη τρεις–τέσσερις φορές στη ζωή μου. Εχει ηλικία τριάντα ετών –είναι δηλαδή σχετικά νέα, συγκρινόμενη με την πλειονότητα των κλασικών, επικών ταινιών που προβάλλονται κατά κόρον τούτη την περίοδο. Πιθανολογώ, όμως, ότι και σε 15 χρόνια από σήμερα με το ίδιο κέφι θα την έβλεπα.

Πρόκειται για το «Life of Brian», την αμίμητη κωμωδία των Monty Python, η οποία στην Ελλάδα έγινε γνωστή με τον τίτλο «Ενας προφήτης, μα τι προφήτης». Μια σάτιρα, μα τι σάτιρα... Τρελή, απλή, κοφτερή κι εφ' όλης της ύλης. Για τα στερεότυπα και τις αγκυλώσεις της θρησκείας, της πολιτικής, της ζωής. Στον νου μου το «Life of Brian» είναι ένας από τους δύο βασικότερους λόγους για τους οποίους το 1979 αξίζει να θεωρείται εξαιρετική κινηματογραφική χρονιά –ο άλλος (λόγος) είναι το «Αποκάλυψη τώρα» του Κόπολα.

Ισως υπερβάλλω, αλλά στα 30 χρόνια που παρήλθαν από τότε θεωρώ ότι λίγες σκηνές και στιγμές κωμικής έμπνευσης μπορούν να συναγωνιστούν το –κατ' εμέ– απόλυτο highlight του «Life of Brian»: ο τύπος γράφει κρυφά -αν θυμάμαι καλά, στον τοίχο κάποιου ανακτόρου- το σύνθημα «Ρωμαίοι, στα σπίτια σας». Οι Ρωμαίοι τον παίρνουν χαμπάρι, τον συλλαμβάνουν και, εξοργισμένοι με τα ασύντακτα λατινικά του, τον τιμωρούν υποχρεώνοντάς τον να… γράψει 100 φορές το σύνθημα. Σωστά όμως. «Romani ite domum»....

Επειδή οι συνειρμοί είναι ευεργετικοί όταν αποφασίζεις να βάλεις ένα κείμενο στον «αυτόματο πιλότο» και να δεις πού θα σε βγάλει (αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα με τον γράφοντα), ας καλωσορίσουμε τον πρώτο: όσοι από εσάς πιστεύετε πως η περιπαικτική αυθάδεια του «Life of Brian» ταιριάζει στις ημέρες του Πάσχα όσο και ο διάολος σε χώρο λιβανισμένο, Ο.Κ., ειρήνη ημίν, ας σκεφθείτε τουλάχιστον –ως αναγνώστες αθλητικής εφημερίδας– ότι η ταινία σχετίζεται με το ποδόσφαιρο. Για την ακρίβεια, όχι η ίδια η ταινία, αλλά η μουσική της. Εκείνος ο σκοπός με το χαρακτηριστικό σφύριγμα έχει ακουστεί αρκετές φορές στις κερκίδες γηπέδων της Αγγλίας και άλλων χωρών της Δυτικής Ευρώπης.

Ξέρετε, οι οπαδοί των ομάδων έχουν οικειοποιηθεί αναρίθμητα μουσικά κομμάτια για να μετατρέψουν τα συνθήματά τους –ή και τα «γαλλικά» τους– σε κανονικό soundtrack των κερκίδων. Ο σχετικός κατάλογος εμπεριέχει σχεδόν όλα τα είδη της μουσικής. Αρχίζει με την «άλωση» εμβατηρίων του αμερικανικού εμφυλίου, τιμά προπολεμικά κάντρι–γκόσπελ κομμάτια, δανείζεται από ποπ, ροκ, ρέγγε και μουσική Καραϊβικής, έως ότου καταλήξει στους White Stripes. Κατάλογος μακροσκελέστατος. Τα έχει όλα, αλλά πολύ λίγη μουσική κινηματογράφου.

Οι εξαιρέσεις είναι μετρημένες στα δάχτυλα –και μάλλον του ενός χεριού. Αλλες –πέραν του «Life of Brian»– ταινίες που «δάνεισαν» τη μουσική τους επένδυση στα γήπεδα είναι «Η γέφυρα του ποταμού Κβάι» και το «Κεντρί» (με Ρέτφορντ, Νιούμαν). Μπορούμε να προσθέσουμε και την ταινία του Χίτσκοκ «Ο άνθρωπος που γνώρισε πολλά» (1956), αν βεβαίως καταχωρίζουμε σε αυτήν το «Que sera, sera», που διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης: το τραγουδούσε συνθηματικά η Ντόρις Ντέι, προσπαθώντας να ειδοποιήσει το απαχθέν παιδί της ότι βρισκόταν στο ίδιο σπίτι. Το ρεφρέν του «Que sera, sera» σε ορισμένες περιπτώσεις τραγουδήθηκε με ατόφιους, αναλλοίωτους τους στίχους του σε γήπεδα –της Αγγλίας, κυρίως. Ως διακήρυξη στωικότητας και ψυχικής αντοχής παρά την ήττα ή –κάτι ακόμα δραματικότερο– τον υποβιβασμό της ομάδας.

Α, μια φορά κι έναν καιρό και στα ελληνικά γήπεδα ακούγονταν ατόφιοι οι δύο πρώτοι στίχοι μεγάλης εγχώριας επιτυχίας, αλλά για τον εκ διαμέτρου αντίθετο λόγο. Οχι για να εκφράσουν οι άδοντες οπαδοί τη στωικότητά τους, αλλά για να πικάρουν τους αντιπάλους που έχαναν. Επιστρατευόταν γι' αυτό το «έτσι είν’ η ζωή και πώς να την αλλάξεις, -άλλοι κλαίνε κι άλλοι γελάνε δηλαδή» της Μοσχολιού (μουσική Μούτση και στίχοι Λογοθέτη). Το έθιμο αυτό έκανε θραύση στα 70s, επιβίωσε στα 80s, αλλά αργότερα ατόνησε. Βρέθηκαν, βλέπετε, πιο... διεισδυτικοί τρόποι να πικάρεται ο αντίπαλος: του πετάς ένα «οέ, σας γαμ...με» στον σκοπό του «Go West» των Pet Shop Boys και πάει το ηθικό του άκλαυτο. Σιγά μην το φιλοσοφήσεις τραγουδιστά το θέμα...

Ας επιστρέψουμε όμως στο ξένο ρεπερτόριο και δη το κινηματογραφικό –ούτως ή άλλως η αναφορά στα ελληνικά κομμάτια που έχουν την τιμητική τους στα ελληνικά γήπεδα θα απαιτούσε μια ξεχωριστή σελίδα. Στις δικές μας κερκίδες μπορεί να μην τιμήθηκε ποτέ η μουσική του «Life of Brian», αλλά κανένα παράπονο δεν έχουν τα υπόλοιπα τρία. Τo soundtrack της «Γέφυρας του ποταμού Κβάι» εισήχθηκε στα ελληνικά γήπεδα χάρη στους οπαδούς της «Ενωσης» («ΑΕΚ, αγάπη μου γλυκιά - ΑΕΚ, θα σ’ έχω στην καρδιά»).

Οι φίλοι του Ολυμπιακού είναι μάλλον αυτοί που αξιοποίησαν πρώτοι το «Easy winners» του Σ. Τσόπλιν, δηλαδή το πασίγνωστο μουσικό θέμα από το «Κεντρί». Πρόκειται για το γνωστό «Θρύλε παίξε γερά, παίξε με τσαμπουκά και ο κόσμος σου θα τραγουδά». Αργότερα βεβαίως το «Κεντρί» έγινε δηλητηριώδες και μεταφερόμενο από κερκίδα σε κερκίδα. Να, ας πούμε, την ίδια μελωδία χρησιμοποίησαν οι οπαδοί του Παναθηναϊκού για το «όλοι οι γαύροι στον καναπέ» και με την ίδια οι γαύροι «προσκαλούσαν» στον καναπέ τις μητέρες των βάζελων. Καθ’ ότι στο γήπεδο κανένα πρόσωπο δεν είναι κεντρικότερο της «μάνας». Ούτε καν ο διαιτητής.

Στην Ελλάδα το «Que sera, sera» που γίνεται «και ξανά, ξανά» απέκτησε ειδικότητα μπάσκετ. Μέσω αυτού οι μεν φίλοι της ΑΕΚ δήλωναν –και δηλώνουνε την πεποίθησή τους ότι η ομάδα μπάσκετ των «κιτρινόμαυρων» θα ενθρονιστεί πάλι, οι δε οπαδοί του Ολυμπιακού στη διετία 1994-95 χλεύαζαν τον Παναθηναϊκό για τις αντίστοιχες ήττες σε Τελ Αβίβ και Σαραγόσα. «Στον μικρό τελικό ξανά...». Αυτά όσον αφορά τη σχέση της μουσικής κινηματογράφου με τους... παιάνες των ελληνικών γηπέδων.

Και με την υπόλοιπη ξένη μουσική; Ο,τι τραβά η ψυχή σας! Υπάρχουν ταυτίσεις με όσα ακούγονται στα γήπεδα του εξωτερικού αλλά και αποκλίσεις. Υπάρχουν πιστοί ελληνικών ομάδων που ξαφνικά θυμούνται ξεχασμένες μελωδίες. Ορισμένα (ξένα πάντοτε) μουσικά κομμάτια παρέμειναν ηχητικά σήματα κατατεθέντα των οπαδών μιας μόνο ελληνικής ομάδας και άλλα έγιναν «οικουμενικά». Ολα αυτά, αύριο. Τι να κάνουμε, μια και μας οδήγησε εδώ ο «αυτόματος πιλότος», ας θυμηθούμε τι ακριβώς ακούμε στα γήπεδα. Αναλυτικά.