Μία ποδοσφαιρική ιστορία με πολύ χρήμα (και καταπίεση…)

Mπουνιοτκόρ. Κι αν στα ελληνικά δεν σας βοηθάει, Bunyodkor. Αίνιγμα, τι να σημαίνει; Σημαίνει «δημιουργός». Και τι είναι; Χμ… ας πούμε το ακριβότερο διαμάντι της Τασκένδης, της πρωτεύουσας του Ουζμπεκιστάν. Μιας χώρας με πληθυσμό 27 εκατομμυρίων, την οποία τιμούν κατ’ επανάληψη με τις αναφορές τους η Διεθνής Αμνηστία, η Οργάνωση Υπεράσπισης Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και ένα σωρό άλλες οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο πρόεδρος της χώρας, Ισλάμ Καρίμοφ, είναι ένας στυγνός δικτάτορας και τα εκλογικά του ποσοστά αγγίζουν το 100%!

Οι πολιτικοί του αντίπαλοι εξαφανίζονται μυστηριωδώς, την ώρα που τα βασανιστήρια είναι μία πολύ διαδεδομένη πρακτική και η μυστική αστυνομία ελέγχει τα πάντα. Ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι μικρότερος από 70 ευρώ, η ανεργία σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Τράπεζας φθάνει το 40% και πάνω από το 1/3 του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Το «διαμάντι της Τασκένδης», η Μπουνιοτκόρ, πού κολλάει σε όλα αυτά; Αν η μνήμη δεν σας βοηθάει, πρόκειται για ποδοσφαιρική ομάδα, η οποία πρόσφερε στον Ριβάλντο 10 εκατομμύρια δολάρια ώστε να φορέσει τη φανέλα της για δύο χρόνια. Ο Βραζιλιάνος άφησε την ΑΕΚ και την Αθήνα για τη «μαγική» Τασκένδη και τα 10 εκατομμύρια της Μπουνιοτκόρ. Μιας ομάδας που έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο όταν πρόσφερε πέρυσι το καλοκαίρι το μυθικό ποσό των 25 εκατομμυρίων δολαρίων στον Ετό της Μπαρτσελόνα, ώστε να φορέσει τη φανέλα της για τρεις μήνες.

Και δεν είναι μόνο ο Ετό. Ο Φάμπρεγκας της Αρσεναλ, ο Πουγιόλ, ο Μέσι και ο Ινιέστα της Μπαρτσελόνα πήραν από ένα εκατομμύριο δολάρια ο καθένας, για να πάνε στην Τασκένδη και να φορέσουν τη φανέλα της Μπουνιοτκόρ για διαφημιστικούς σκοπούς. Για να κάνουν μιάμιση ώρα κολπάκια με την μπάλα για τους ντόπιους που είχαν συγκεντρωθεί στο γήπεδο της ομάδας. Ενα γήπεδο 15 χιλιάδων θέσεων που χτίστηκε πριν από δύο χρόνια, μόλις. Και που σε περίπου ένα χρόνο ή και λιγότερο θα δώσει τη θέση του σε νέο μεγαλύτερο γήπεδο, το οποίο υπολογίζεται ότι θα κοστίσει γύρω στα 150 εκατομμύρια δολάρια.

Πολλά χρήματα γύρω από την Μπουνιοτκόρ. Μία ομάδα που τέσσερα χρόνια πριν ήταν ένα μικρό ερασιτεχνικό σωματείο και μέσα σε τρία μόλις χρόνια κατόρθωσε να κάνει το νταμπλ στο πρωτάθλημα του Ουζμπεκιστάν και να φτάσει μέχρι τα ημιτελικά του ασιατικού Τσάμπιονς Λιγκ. Η «υψηλή προστασία» είναι φανερή. Από ποιον, όμως; Πολλοί υποστήριζαν πως πίσω από την ομάδα βρισκόταν ο Ουζμπέκος Αλισερ Ουσμάνοφ. Ο πολυεκατομμυριούχος μεγαλομέτοχος της Αρσεναλ, ο οποίος, όμως, το έχει αρνηθεί δύο φορές. Και μάλλον λέει αλήθεια. Η «υψηλή βοήθεια» της Μπουνιοτκόρ μυρίζει από μακριά καθεστωτικό χαρακτήρα. Αν κάποιος επισκεφθεί την ιστοσελίδα της ομάδας, που υπάρχει και στα αγγλικά, δείχνει ότι ιδιοκτήτης της ομάδας είναι ο Μιραντίλ Τζαλαλόφ, επικεφαλής της Zeromax.

Αυτή είναι μία εταιρεία που η έδρα της βρίσκεται στην Ελβετία και ελέγχει τη μεγαλύτερη επιχείρηση ιδιωτικού τομέα στο Ουζμπεκιστάν, με δραστηριότητα στους τομείς του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του βαμβακιού. Η Zeromax ελέγχει την Uzgazoil, εταιρεία πετρελαιοειδών που έχει πρατήρια σε όλη τη χώρα. Και ο Τζαλαλόφ είναι γνωστός στον κόσμο απλώς ως «ο Οντίλ». Το πρωτοπαλίκαρο του αφεντικού. Με αυτόν διαπραγματεύτηκε ο Ριβάλντο και σε αυτόν προξένεψε τον Ζίκο, ο οποίος κάθισε τέσσερις μήνες στον πάγκο της Μπουνιοτκόρ, πριν φύγει για την ΤΣΣΚΑ Μόσχας. Μία εύκολη εξήγηση για τα πολλά χρήματα που σκορπάει η Μπουνιοτκόρ είναι οι οκτώ χορηγοί που εμφανίζονται στην ιστοσελίδα της και είναι και οι οκτώ εταιρείες φυσικού αερίου και πετρελαιοειδών.

Ο Τζαλαλόφ και οι οκτώ χορηγοί είναι εύκολες εξηγήσεις που λειτουργούν ως άλλοθι για τον Καρίμοφ, ο οποίος χρησιμοποιεί το ποδόσφαιρο για να γίνει περισσότερο δημοφιλής. Είναι η παλιά δοκιμασμένη συνταγή του «άρτος και θεάματα». Μόνο που λέγεται ότι πίσω από την ομάδα δεν βρίσκεται ο Καρίμοφ, αλλά ο διάδοχός του.

Σόι πάει το βασίλειο

Kαι σε τέτοια καθεστώτα σπανίως ο διάδοχος βρίσκεται εκτός οικογένειας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο διάδοχος είναι γυναίκα. Η κόρη του Καρίμοφ, η Γκιουλνάρα Καρίμοβα, υπηρετεί ως διπλωμάτης στη Γενεύη και λέγεται ότι ελέγχει τη Zeromax. Αυτή ήταν που έπεισε τον πατέρα της πριν από δύο χρόνια να υπογράψει ένα διάταγμα για να υπάρξουν μεγάλες απαλλαγές φόρων για τους ιδιοκτήτες των ποδοσφαιρικών ομάδων και των ποδοσφαιριστών. Η ανάπτυξη του ποδοσφαίρου με την ευγενή προστασία –ή και χορηγία εν προκειμένω– του Καρίμοφ είναι ένα πολύ καλό μέσο χειραγώγησης των μαζών και διαφήμισης της χώρας, η οποία έχει μεγάλη προίκα τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Οσο για τις κατηγορίες περί αυταρχισμού και εκτεταμένης παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο Καρίμοφ ισχυρίζεται ότι απλώς παίρνει μέτρα για την αντιμετώπιση της ισλαμικής απειλής. Ας επιστρέψουμε, όμως, στην Καρίμοβα, η οποία είναι ένα είδος μοντέρνας Θάτσερ. Οργανώνει φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, τραγουδάει, σχεδιάζει ρούχα και κοσμήματα –μάλιστα έχει και δικά της κοσμηματοπωλεία– και παράλληλα τα επιχειρηματικά της ενδιαφέροντα εκτείνονται σε ένα πολύ ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων.

Σύμφωνα με ένα παλιότερο ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας «Guardian» –οι Βρετανοί έχουν πολύ μεγάλη «ευαισθησία» για την περιοχή–, η κόρη του Καρίμοφ είναι ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να εγγυηθεί και να προστατέψει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τα οικονομικά συμφέροντα της οικογένειας. Εκτός των άλλων, ελέγχει τη μεγαλύτερη εταιρεία κινητής τηλεφωνίας του Ουζμπεκιστάν και έχει σχεδόν υπό τον απόλυτο έλεγχό της τον τομέα εξόρυξης χρυσού της χώρας. Μία ομάδα όπως η Μπουνιοτκόρ θα ήταν το καλύτερο όχημα για την ανύψωση της δημοφιλίας της, αλλά είναι χρήσιμη και για άλλους λόγους.

Το ξέπλυμα χρήματος, ας πούμε, είναι ένας από αυτούς. Εκείνο, όμως, που γεννά ένα σωρό ερωτήματα είναι η διασύνδεση μιας ομάδας όπως η Μπαρτσελόνα με το «διαμάντι της Τασκένδης». Η ισπανική ομάδα με τη μεσολάβηση του Εμανουέλ Πετί έχει υπογράψει μία τριετή διαφημιστική συμφωνία με την Μπουνιοτκόρ, η οποία έχει φτιάξει το σήμα της έτσι που να μοιάζει με εκείνο της Μπάρτσα. Υποθέτω ότι τα κέρδη της Μπάρτσα από μία τέτοια συμφωνία θα είναι μεγάλα. Αλλά κάτι τέτοιο δεν συμβαδίζει καθόλου με το προφίλ που χρόνια τώρα προσπαθεί να καλλιεργήσει η καταλανική ομάδα.

Ενα μικρό σήμα

Πριν από λίγο καιρό και για μία περίοδο σχεδόν δύο εβδομάδων, στην Αγγλία ένα από τα κορυφαία θέματα συζήτησης γύρω από το ποδόσφαιρο δεν ήταν και τόσο ποδοσφαιρικό και δείχνει πόσο πολύπλοκο έχει γίνει σήμερα το ποδόσφαιρο... Αφορούσε το αίτημα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ να φορέσει στη φανέλα της ένα μικρό σηματάκι, το οποίο θα έδειχνε ότι ήταν κάτοχος του Παγκοσμίου Κυπέλλου Συλλόγων.

Η Γιουνάιτεντ είχε ήδη πάρει την άδεια της ΦΙΦΑ, που είναι η διοργανώτρια του τουρνουά, αλλά για να φορέσει το σηματάκι έπρεπε να έχει την άδεια και της Πρέμιερ Λιγκ. Και όλη η φασαρία γινόταν για το ποιος έχει δικαίωμα να δώσει την άδεια. Η ΦΙΦΑ υποστήριζε ότι αυτή είχε το δικαίωμα, μια και η Γιουνάιτεντ κέρδισε το δικαίωμα συμμετοχής μέσω της κατάκτησης του Τσάμπιονς Λιγκ. Η Πρέμιερ Λιγκ υποστήριζε ότι μόνο αυτή είχε το δικαίωμα να δώσει την άδεια, επειδή η Γιουνάιτεντ κέρδισε το δικαίωμα συμμετοχής στο Τσάμπιονς Λιγκ μέσω του αγγλικού πρωταθλήματος. Ομως, η αληθινή αιτία της διαμάχης βρίσκεται στους χορηγούς που έχουν συνδεθεί με το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων και οι οποίοι θα είχαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν την εικόνα της Μάντσεστερ, χωρίς την άδεια της Πρέμιερ Λιγκ. Και τέτοιες άδειες κοστίζουν εκατομμύρια.