Κάποτε, έναν άλλο Δεκέμβριο σε Γάζα και Δυτική Οχθη...

«Tαράχτηκα τόσο που δυσκολεύτηκα να κοιμηθώ», είπε ο σκιτσογράφος Γιάννης Ιωάννου, ο οποίος τότε εργαζόταν στην εφημερίδα «Πρώτη». Πότε «τότε»; Τέτοιες ημέρες Δεκεμβρίου, πριν από 21 χρόνια. Το 1987. Ο Γιάννης εξήγησε γιατί ήταν κακοδιάθετος -κάτι σπάνιο για εκείνον- και έλυσε την απορία της ομήγυρης, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και ο γράφων, «φρέσκος» στο δημοσιογραφικό επάγγελμα τότε. «Είδα στην τηλεόραση το βίντεο με τους Ισραηλινούς στρατιώτες που έσπαγαν με πέτρα τους καρπούς των χεριών ενός πιτσιρικά Παλαιστίνιου. Αναστατώθηκα όσο δεν φανταζόμουν».

Ακουσα τον Γιάννη κι ένιωσα τυχερός που δεν είχα δει τη σκηνή.

«Τρομοκράτες» θεωρούσαν οι ισραηλινές αρχές, τότε, τους νεαρούς Παλαιστίνιους που αντιπαρέτασσαν σφεντόνες και μολότοφ σε μία από τις αρτιότερες πολεμικές μηχανές του πλανήτη. Κάθε περαιτέρω πρόσχημα περίττευε. Ούτε άμαχοι Ισραηλινοί χρειαζόταν να κινδυνεύσουν ούτε ρουκέτες να πέσουν στο πουθενά δίχως να πλήξουν τίποτε. Τίποτε. Διότι, απλούστατα, ίσχυε και ισχύει αυτό που έχει πει ο Πίτερ Ουστίνοφ: «τρομοκρατία ονομάζεται ο πόλεμος των φτωχών Δαβίδ εναντίον των πλούσιων Γολιάθ, ενώ νόμιμος πόλεμος βαφτίζεται η τρομοκρατία που ασκούν οι πλούσιοι Γολιάθ εναντίον των φτωχών Δαβίδ».

Οι τωρινές σκηνές του μακελειού στη Γάζα επανέφεραν στη μνήμη μου τον Δεκέμβριο του 1987, όταν γεννήθηκε η πρώτη «Ιντιφάντα» - η δεύτερη θα ξεσπούσε τον Σεπτέμβριο του 2000. Η εξέγερση των νεαρών Παλαιστινίων, με αφορμή ένα περιστατικό της 8ης Δεκεμβρίου 1987: στον προσφυγικό καταυλισμό της Τζαμπαλάγια ισραηλινό όχημα έπεσε πάνω σε Παλαιστίνιους που περίμεναν λεωφορείο. Σκοτώθηκαν τέσσερις. Ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα εάν επρόκειτο για ατύχημα ή για έγκλημα φανατικού σιωνιστή, αλλά στην κατεχόμενη Λωρίδα της Γάζας όλοι πίστεψαν το δεύτερο. Πλήθος νέων κατήλθε σε συλλαλητήρια. Οταν κατέφθασαν τα ισραηλινά στρατεύματα, οι διαδηλωτές εκτόξευσαν πέτρες και μολότοφ. Οι Ισραηλινοί στρατιώτες απάντησαν με σφαίρες σκοτώνοντας επί τόπου δύο Παλαιστίνιους. Τι ακολούθησε; Αντιγράφουμε από το Ιστορικό Λεύκωμα της εφημερίδας «Καθημερινή» -τόμος 1987, φυσικά: «Η ωμή καταστολή των Ισραηλινών, αντί να σκοτώσει την εξέγερση "μέσα στο αυγό της", έχει αποτέλεσμα την ταχύτατη γενίκευσή της. Στις 9 Δεκεμβρίου όλη η Λωρίδα της Γάζας βρίσκεται πίσω από τα οδοφράγματα, με τα καταστήματα του παλαιστινιακού πληθυσμού ερμητικά κλειστά. Την επομένη οι διαδηλώσεις απλώνονται και στην επίσης κατεχόμενη από τους Ισραηλινούς Δυτική Οχθη του Ιορδάνη, με επίκεντρο την πόλη Ναμπλούς και τον προσφυγικό καταυλισμό Μπαλάτα. Ανήσυχο το υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ συνεδριάζει εκτάκτως».

Το ισραηλινό «ταξί-φονιάς» ήταν η αφορμή για την εξέγερση. Οι βαθύτερες αιτίες, όμως; Αυτές παραπέμπουν πρωτίστως στην αφόρητη οικονομική δυσπραγία που μάστιζε το 1,4 εκατ. Παλαιστινίων της Λωρίδας και της Δυτικής Οχθης. Για αυτούς, ο επιούσιος ήταν συνυφασμένος με τη γεωργία, καθώς και με τα εμβάσματα συμπατριωτών τους που εργάζονταν στο Ισραήλ. Ομως οι κατοχικές δυνάμεις αφενός υποβοηθούσαν τις καταπατήσεις των πιο εύφορων εκτάσεων εκ μέρους των Ισραηλινών εποίκων κι αφετέρου καθιστούσαν δυσχερέστατη τη μετακίνηση του παλαιστινιακού εργατικού δυναμικού, παρεμβάλλοντας συνεχώς εμπόδια.

Ταυτοχρόνως επενεργούσε ένας ακόμα παράγοντας, τον οποίο υπογράμμιζε η γαλλική εφημερίδα «Μοντ» ως εξής: «Η οργή των νεαρών Παλαιστινίων στα κατεχόμενα είναι η απάντησή τους στη σιωπή της διεθνούς κοινότητας». Αρχές Δεκεμβρίου του 1987, ο Ρίγκαν και ο Γκορμπατσόφ δεν έκαναν την παραμικρή αναφορά στο παλαιστινιακό στη συνάντησή τους στην Ουάσινγκτον. Την εποχή εκείνη στις τάξεις των Παλαιστινίων είχε αρχίσει να αμφισβητείται έντονα η υπό τον Γιασέρ Αραφάτ ηγεσία της PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης). Πολλοί Παλαιστίνιοι καταλόγιζαν άσκοπη υποχωρητικότητα στον Αραφάτ: ο ηγέτης της PLO συμμετείχε με τον Ιορδανό μονάρχη Χουσεΐν σε διαπραγματεύσεις που διεξάγονταν υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, αλλά η ισραηλινή κυβέρνηση αρνήθηκε να συνομιλήσει επισήμως μαζί του.

Πώς αντιμετώπισε την «Ιντιφάντα», στη συνέχεια, η κυβέρνηση του Τελ Αβίβ; Από το πλήθος των πηγών επιλέγουμε το Ιστορικό Λεύκωμα της «Καθημερινής». Οχι μόνο επειδή είναι εν γένει εξαιρετικό, αλλά και για έναν επιπρόσθετο λόγο: είναι κάπως δύσκολο να κατηγορηθεί η «Καθημερινή» για αντισημιτισμό ή προκατάληψη εναντίον του Ισραήλ. Αντιγράφουμε, λοιπόν:

«Σε μία πρόσθετη επίδειξη ισχύος ο υπουργός Εμπορίου, Αριέλ Σαρόν, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Αμυνας την εποχή των σφαγών στη Σάμπρα και τη Σατίλα και θεωρήθηκε ηθικός αυτουργός αυτών των φρικαλεοτήτων, μετακομίζει σε μια αμιγώς αραβική συνοικία στην κατεχόμενη Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ. Η προκλητική αυτή κίνηση πυροδοτεί σειρά νέων απεργιών, διαδηλώσεων και αιματηρών ταραχών τόσο στη Δυτική Οχθη όσο και στη Γάζα, όπου η κυβέρνηση κατεβάζει στις 16 Δεκεμβρίου τεθωρακισμένα άρματα μάχης.

Μέρα με την ημέρα, οι δυνάμεις κατοχής αποχαλινώνονται ολοένα και περισσότερο. Παρά τους επίσημους ισχυρισμούς ότι οι Ισραηλινοί στρατιώτες έχουν εντολή να πυροβολούν στα πόδια κι αυτό μόνον εφόσον η ζωή τους κινδυνεύει, τα νοσοκομεία κατακλύζονται από νεκρούς και τραυματίες με σφαίρες στο κεφάλι ή την πλάτη. Αλλά κι όταν οι δυνάμεις κατοχής χρησιμοποιούν "απλώς" ρόπαλα, τα θύματά τους διακομίζονται πολλές φορές σε τέτοια κατάσταση που μπορούν να θεωρηθούν άτυχα που επέζησαν. Αξιωματούχοι της αρμόδιας αποστολής του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες (UNRWA) καταγγέλλουν ότι ισραηλινά τζιπ έκαναν "τον γύρο του θανάτου" σε παλαιστινιακούς καταυλισμούς, σέρνοντας νεαρούς που πετούσαν πέτρες, δεμένους από τα πόδια στους προφυλακτήρες τους (…).

Ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι και νοσοκομειακοί γιατροί αναφέρουν δεκάδες περιστατικά εγκύων που αποβάλλουν εξαιτίας των ξυλοδαρμών και μικρών παιδιών που πεθαίνουν με σπασμένη σπονδυλική στήλη ή με εγκεφαλική αιμορραγία. Ρουτίνα έχουν γίνει οι νυκτερινές επιδρομές σε παλαιστινιακούς καταυλισμούς και οι ξυλοδαρμοί αμάχων, που αντιμετωπίζονται υπό το πρίσμα της ναζιστικής έμπνευσης θεωρίας της "συλλογικής ευθύνης", ενώ συνηθέστατο είναι το θέαμα Ισραηλινών στρατιωτών που λιώνουν με μεγάλες πέτρες τα χέρια παιδιών και εφήβων, για να τους τιμωρήσουν για τους πετροβολισμούς των στρατευμάτων κατοχής. Σε μία περίπτωση, Ισραηλινοί στρατιώτες θάβουν ζωντανούς με μπουλντόζα τέσσερις Παλαιστίνιους, οι οποίοι πάντως ανασύρονται ζωντανοί στη συνέχεια από συμπατριώτες τους.

Η βαναυσότητα των Ισραηλινών προκαλεί τη διεθνή κατακραυγή. Οχι μόνο οι αραβικές χώρες, οι Αδέσμευτοι και τα κράτη του ανατολικού μπλοκ, αλλά και αυτοί οι παραδοσιακοί φίλοι των Ισραηλινών καταδικάζουν την τακτική του Τελ Αβίβ. Ακόμα και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αναγκάζεται να δηλώσει στις 15 Δεκεμβρίου ότι η αντιμετώπιση της εξέγερσης από τους Ισραηλινούς είναι "ωμή" και "ορισμένες φορές ασυμβίβαστη με τους διεθνείς κανόνες". Στις 22 Δεκεμβρίου το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ψηφίζει ομόφωνα -με τις ΗΠΑ να απέχουν- απόφαση η οποία "αποδοκιμάζει έντονα την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού" και συγκεκριμένα "τους πυροβολισμούς του ισραηλινού στρατού εναντίον αόπλων Παλαιστινίων, με αποτέλεσμα τον θάνατο και τον τραυματισμό πολλών από αυτούς".

Μαχητικές διαδηλώσεις υποστήριξης των Παλαιστινίων, με έντονα αντιαμερικανικές αλλά και αντικυβερνητικές αιχμές, σημειώνονται πέραν των άλλων αραβικών χωρών και στην Ιορδανία, το Μαρόκο και την Αίγυπτο. Η τελευταία δοκιμάζεται περισσότερο, καθώς θεωρείται συνένοχος των Ισραηλινών εξαιτίας της μονομερούς συμφωνίας ειρήνης με το Ισραήλ στο Καμπ Ντέιβιντ. Υπό την πίεση αυτών των εξελίξεων, οι κυβερνήσεις της Αιγύπτου και της Ιορδανίας, αν και ρητορικά εκφράζουν την αποδοκιμασία τους για τη συμπεριφορά των Ισραηλινών, στην πράξη βοηθούν το Τελ Αβίβ με μια εκστρατεία "προληπτικών" συλλήψεων και εκτοπίσεων Παλαιστινίων μαχητών για την αποφυγή μιας μείζονος εξέγερσης στο εσωτερικό τους».

Αυτά γράφει το Ιστορικό Λεύκωμα της «Καθημερινής» για τον Δεκέμβριο του 1987. Είκοσι ένα χρόνια αργότερα οι Ισραηλινοί στρατιώτες δεν χρειάζεται καν να ιδρώσουν, να τρέξουν, να σηκώσουν όπλο, να σπάσουν χέρια με πέτρες. Μερικές άνετες αεροπορικές επιδρομές αρκούν για να στείλουν εκατοντάδες ανθρώπους στον άλλο κόσμο. Τούτος ο κόσμος; Α, αυτός βολοδέρνει κάπου ανάμεσα σε Ερινύες και ένοχες σιωπές.