Φραγμός στην εμπορία ταλέντου

Το ζήτημα απασχολεί την ΟΥΕΦΑ και τη ΦΙΦΑ εδώ και καιρό. Μάλιστα, κατά καιρούς έχουν ληφθεί κάποια μέτρα, υιοθετήθηκαν κάποιες διατάξεις, αλλά η κατάσταση αυτή, με την εμπορία του ποδοσφαιρικού ταλέντου, έχει τραβήξει πολύ μακριά. Θυμίζει ένα πολιτισμένο σκλαβοπάζαρο, στο οποίο –για να θυμηθούμε τα δικά μας– το νόμιμο είναι και ηθικό. Τα τελευταία δέκα χρόνια ως αποτέλεσμα της απόφασης Μποσμάν και του περιβάλλοντος που δημιούργησε στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, οι ομάδες άρχισαν να αναζητούν ποδοσφαιρικά ταλέντα, να φροντίζουν για την ωρίμανσή τους και να τα εντάσσουν στις ομάδες τους ή να καρπώνονται την υπεραξία τους.

Ο μέσος όρος ηλικίας των ποδοσφαιριστών που παίρνουν μέρος στις βασικές ενδεκάδες των ομάδων έχει μειωθεί δραματικά. Εχουμε φτάσει στο σημείο να βλέπουμε ποδοσφαιριστές που στα 20 τους είναι έμπειροι, πάμπλουτοι και χορτασμένοι από το παιχνίδι. Ποδοσφαιριστές που στα 28 τους είναι ήδη μέρος της ιστορίας του παιχνιδιού. Η αναζήτηση ταλαντούχων ποδοσφαιριστών έχει να κάνει με τη διάρκεια των συμβολαίων και τον χρόνο παραμονής ενός ποδοσφαιριστή σε μια ομάδα.

Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο η ΦΙΦΑ συζήτησε πρόσφατα το ενδεχόμενο της υιοθέτησης νέων ρυθμίσεων, ώστε να προστατεύονται κάπως οι νεαροί ποδοσφαιριστές. Προτείνει την υπογραφή πενταετούς συμβολαίου για τους 16χρονους, τετραετούς για τους 17χρονους, τριετούς για τους 18χρονους και διετούς για τους 19χρονους. Η πρόταση αυτή είναι προς συζήτηση, μια και ακόμα δεν είναι εμφανές αν θα υπάρξουν και νομικοί περιορισμοί για την υιοθέτησή της και κατά πόσο μπορεί να είναι συμβατή με τη νομοθεσία της Ε.Ε. Ο Πλατινί τη βλέπει με καλό μάτι, πάντως, διότι σκέφτεται να δώσει ακόμα περισσότερο βάρος στην υιοθέτηση της ρήτρας 6+5, κάτι που βρίσκει αντίθετους τους μεγάλους συλλόγους στην Ευρώπη, επειδή νιώθουν ότι έτσι περιορίζονται.

Η πραγματικότητα που δημιούργησε η απόφαση Μποσμάν εδραίωσε την ανισότητα στον ποδοσφαιρικό ανταγωνισμό, διότι οι πλουσιότεροι έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν τους καλύτερους, ανεξαρτήτως ηλικίας. Το Τσάμπιονς Λιγκ έχει γίνει υπόθεση 10-12 ομάδων κυρίως, που ουσιαστικά μοιράζονται και το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που αποφέρει η διοργάνωση. Για την επίτευξη μιας ισορροπίας ανάμεσα στις ομάδες η ΟΥΕΦΑ οδηγήθηκε στην αναμόρφωση της δεύτερης σε σπουδαιότητα διασυλλογικής διοργάνωσης. Το Σαββατοκύριακο θα βρίσκονται οι υπουργοί Αθλητισμού της Ε.Ε. στην Αθήνα, οι οποίοι έχουν να συζητήσουν αρκετά σημαντικά ζητήματα.

Το ένα είναι η εμπορία του ποδοσφαιρικού ταλέντου και ο τρόπος περιορισμού της. Ηδη στην Αγγλία δημιουργούνται ειδικά, κερδοσκοπικά κεφάλαια, που έχουν στόχο την ανακάλυψη ταλαντούχων πιτσιρικάδων σε ολόκληρο τον κόσμο και την αγορά των δικαιωμάτων τους, για να μπορούν να τους πουλήσουν αργότερα. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο η ΟΥΕΦΑ και η ΦΙΦΑ, πέρα όλων των άλλων, σκέφτονται να καθιερώσουν και ειδικές συνθήκες λειτουργίας των ποδοσφαιρικών ακαδημιών, που είναι διασκορπισμένες παντού τον κόσμο υπό την αιγίδα κάποιων μεγάλων συλλόγων.

Ενα ακόμα ζήτημα που θα απασχολήσει τους υπουργούς Αθλητισμού έχει να κάνει με τα χρέη των ομάδων, ιδιαίτερα των αγγλικών που –επί της ουσίας– υπονομεύουν τον όποιο ποδοσφαιρικό και επιχειρηματικό ανταγωνισμό. Δεν αποκλείεται να επανεξεταστεί μια παλαιότερη πρόταση που είχαν καταθέσει οι Βρετανοί για την καθιέρωση του σάλαρι καπ. Τα επί μέρους νομικά προβλήματα είναι αρκετά, αλλά είναι ιδιαίτερα πιεστική και η οικονομική κατάσταση, τόσο που αν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα, οι ομάδες θα αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρά οικονομικά προβλήματα, τα οποία μπορούν να τις οδηγήσουν μέχρι και στην πτώχευση. Η ΟΥΕΦΑ προσανατολίζεται να εμπλουτίσει και να κάνει αυστηρότερες τις διατάξεις του περίφημου σχεδίου αδειοδότησης.

Το πλυντήριο της τέχνης

Να σας πω την αλήθεια, από παλιά τις τέχνες τις μπέρδευα με τις Μούσες. Δεν θυμόμουν ποιες κατέβαιναν να παίξουν σε επτάδα και ποιες σε εννιάδα. Η σύγχυση χειροτέρεψε όταν μεγαλώνοντας άρχισα να ακούω και να διαβάζω για ένα σωρό άλλες «τέχνες». Ας πούμε την «τέχνη» της διακυβέρνησης, την «τέχνη» της διαχείρισης, την «τέχνη» της αντιγραφής (που μου φάνηκε πολύ χρήσιμη στις εξετάσεις) και ένα σωρό άλλες, που αργότερα κατάλαβα ότι χαρακτηρίζονταν «τέχνες» καθ' υπερβολήν. Ηταν απλώς μαστοριές. Τέχνη είναι κάτι παραπάνω.

Ας πούμε, η Μόνικα Μπελούτσι (προσοχή, όχι το παίξιμό της, αλλά η ίδια η Μόνικα), το 2ο γκολ του Ντιέγκο στο παιχνίδι με τους Αγγλους στο Μουντιάλ του '86, τα μαρκαρίσματα του Γκοϊκοϊτσέα, τα καρφώματα του Τζόρνταν... Τέτοια πράγματα. Μια φοιτήτρια της σχολής καλών τεχνών, με την οποία ένα φεγγάρι εξερευνούσα τα νούμερα που προηγούνται του 69, με βοήθησε να ξεκαθαρίσω κάπως τις αντιλήψεις μου περί τέχνης. Εκείνο, όμως, που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι ότι η τέχνη έχει χρήμα.

Πολύ χρήμα. Ακόμα και αν δεν είσαι καλλιτέχνης, δημιουργός δηλαδή, πάλι μπορεί να βγάλεις πολλά χρήματα από την τέχνη. Αρκεί να είσαι λίγο έξυπνος, προσεκτικός, σχολαστικός σε ορισμένα πράγματα, να έχεις την ικανότητα να διαλέγεις τους κατάλληλους συνεργάτες, να μην έχεις φάκελο στην Ασφάλεια –αν έχεις, πρέπει να γνωρίζεις πώς θα εξασφαλίσεις ένα καλό άλλοθι– και βέβαια να συνεργάζεσαι με ένα λογικό, εχέμυθο και δικτυωμένο κλεπταποδόχο. Τώρα θα αναρωτηθείτε –και λογικά–, γιατί τόσος πολύς ντόρος για την τέχνη, η οποία κοστίζει και πανάκριβα.

Τουλάχιστον η καλή τέχνη. Γιατί η τέχνη ηρεμεί, ξεκουράζει, απελευθερώνει, θεραπεύει, είναι απόλαυση, μαγκιά, δίνει prestige και πέρα αυτών και πολλών άλλων λευκαίνει. Καθαρίζει. Μεταφορικά και κυριολεκτικά. Ειδικά, όμως, η μεταφορική ιδιότητα της τέχνης που «καθαρίζει», που «λευκαίνει», βρε παιδί μου, ιδίως χρήμα που δεν είναι και τόσο... –πώς να το πούμε;– τόσο νόμιμο, έχει εκτιμηθεί από πολύ κόσμο τα τελευταία χρόνια. Η τέχνη, βλέπετε, ανάμεσα στις άλλες αρετές της μπορεί να αποτελέσει και ένα είδος τραπεζικής θυρίδας σε ελβετική τράπεζα.

Δεν χάνεις τα λεφτά που «επενδύεις» σε αυτή και μπορείς να τα «καθαρίσεις» κιόλας. Βέβαια, το καλύτερο από όλα είναι να επενδύεις σε έργα τέχνης νόμιμα. Δηλαδή να τα αγοράζεις από δημοπρασίες και όχι από τύπους που σε πλευρίζουν κάπως ύποπτα, έτοιμοι να σου πασάρουν κάποιο άγνωστο αριστούργημα του Ρέμπραντ, τόσο άγνωστο πολλές φορές που ουδέποτε το αριστούργημα γνώρισε τον δημιουργό. Ούτε και αυτός θα το γνώριζε αν ζούσε, αλλά αυτό είναι το πλεονέκτημα όλων των άγνωστων αριστουργημάτων. Να μην τα γνωρίζει ή πιο σωστά να μην τα αναγνωρίζει ούτε ο δημιουργός τους.

Εκεί που ξεπλένεται καλύτερα το χρήμα

Το καλύτερο μέρος, πάντως, για να αγοράσει κάποιος γνήσια αριστουργήματα –με τη βούλα, που λένε– και να επενδύσει στην Τέχνη είναι το Λονδίνο. Εκεί υπάρχουν ειδικευμένα καταστήματα που ονομάζονται «οίκοι δημοπρασιών», αλλά για να μπεις εκεί, η φορολογική σου δήλωση πρέπει να είναι από εννιαψήφια και πάνω. Πολύ συχνά, σε περιόδους κατά τις οποίες τα χρηματιστήρια πάνε κατά διαόλου, η αγορά τέχνης είναι ένα ασφαλές λιμάνι για κάποια κεφάλαια, μέχρι να περάσει η φουρτούνα και να ξαναβγούν αυτά τα κεφάλαια κερδοσκοπική τσάρκα.

Την άνοιξη που μας πέρασε οι μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών και στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη κατέγραψαν συνολικές πωλήσεις, που έφτασαν τα 500 εκατ. δολάρια. Ομως, απ' ό,τι φαίνεται αυτές οι εποχές πέρασαν ανεπιστρεπτί. Ακόμα και για το Λονδίνο, που τα τελευταία χρόνια ήταν ο παράδεισος των Ρώσων νεόπλουτων. Χρησιμοποιούσαν την αγορά τέχνης με πολλούς τρόπους.

Κυρίως για ξέπλυμα χρήματος, με αποτέλεσμα κάποια έργα τέχνης να πιάνουν εξωφρενικές τιμές, όπως, για παράδειγμα, ένα αυγό Φαμπερζέ –από αυτά που δεν τρώγονται– που έπιασε πέρυσι 10,8 εκατομμύρια ευρώ. Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 μέχρι και σήμερα οι αξίες ανέβηκαν μέχρι και 200% αλλά τώρα μπήκαμε σε ζόρικη εποχή. Ακόμα και για εκείνους που ψάχνουν «πλυντήρια».