Αυτός έχει τον πρώτο λόγο. Οι άλλοι, πάλι, τα... λόγια;

«Ζωή είναι αυτό που συμβαίνει, την ώρα που είσαι απασχολημένος με το να κάνεις σχέδια», έλεγε ο Τζον Λένον. Τι είναι ελληνικό πρωτάθλημα την τελευταία δεκαετία -συν κάτι ακόμη; Αυτό που κατακτά ο Ολυμπιακός, την ώρα που οι βασικοί ανταγωνιστές του επιδίδονται σε διάφορες «επικοινωνιακές» ή «ψυχοτονωτικές» εργασίες. Προσεύχονται να καταφθάσει η «ερυθρόλευκη» παρακμή. Επαναλαμβάνουν πως ο Ολυμπιακός εδώ και χρόνια είναι ο «μονόφθαλμος στους τυφλούς», διαπίστωση η οποία, ακόμη κι όταν είναι σωστή, δεν παύει να θέτει -λογικά- σε πρώτη μοίρα το πρόβλημα των αόμματων. Α, ενίοτε γκρινιάζουν και για τη διαιτησία. Οταν η πραγματικότητα δεν το δικαιολογεί, να 'ναι καλά οι μνήμες από την εποχή του Παπουτσέλη.

Ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ έχουν έναν πολύτιμο σύμμαχο σε τούτη την «επικοινωνιακή» διελκυστίνδα. Το μπούχτισμα που προκαλεί η διαρκής κυριαρχία του Ολυμπιακού σε όσους δεν είναι φίλοι των «ερυθρολεύκων». Καθώς αφουγκράζονται τούτο το κλίμα, τα περισσότερα ΜΜΕ είναι έτοιμα -έστω κι ενστικτωδώς- να υπερτονίσουν τις αδυναμίες του Ολυμπιακού και να υποβαθμίσουν τις αντίστοιχες των άλλων. Ε, λοιπόν, αυτό είναι το πιο επιζήμιο φαινόμενο για τον Παναθηναϊκό και την ΑΕΚ: η ετοιμότητα της «περιρρέουσας ατμόσφαιρας» να εξωραΐσει τα πράγματα. Ο εξωραϊσμός φέρνει επανάπαυση σε χρόνο «ντε τε» και έπεται η σπασμωδικότητα. Κάποια στιγμή αποδεικνύεται ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο ειδυλλιακά όσο νομίζει ο κόσμος. Η ξαφνική «αποκάλυψη» κομίζει πολύ περισσότερο άγχος απ' όσο προκαλούν αυτές καθαυτές οι αγωνιστικές αδυναμίες ή οι ελλείψεις στο ρόστερ. Μήπως θα έπρεπε να εξεταστεί και υπό αυτό το πρίσμα η πολυσυζητημένη τάση του Παναθηναϊκού και της ΑΕΚ να «αυτοκτονούν» εσχάτως;

Αλήθεια, κέρδισε τίποτα η ΑΕΚ από την επιμονή του πρώην προέδρου της στην υπερτίμηση του έμψυχου υλικού της ομάδας; Βοηθά σε τίποτα τον Παναθηναϊκό, μια ομάδα που δυσκολεύεται να «ανεβάσει ρυθμό» ακόμη και όταν έχει την πρωτοβουλία στο γήπεδο, το φαινόμενο να παρουσιάζεται σχεδόν ως μοναδικό πρόβλημα αυτό του κεντρικού αμυντικού διδύμου; Να υποθέσουμε, δηλαδή, ότι ήταν αποκλειστικό θέμα άμυνας η τόση ατονία του ΠΑΟ στα πρώτα 60' στο Αλκαζάρ; Κέρδισαν τίποτα ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ επειδή ο προβληματικός Ολυμπιακός των εκτός έδρας αγώνων συζητούνταν έως τώρα περισσότερο από τη δική τους προβληματικότητα... εντός, εκτός κι επί τα αυτά;

Ο γράφων στηλίτευσε την απόπειρα του Σάββα Θεοδωρίδη να εμφανίσει ως «άνετο» -για τον Ολυμπιακό- το παιχνίδι στο ντέρμπι στο ΟΑΚΑ. Μήπως όμως δεν ήταν περισσότερο τραβηγμένη η... τεχνητή ευφορία που έδειξε να επικρατεί έπειτα από το ντέρμπι στις τάξεις του Παναθηναϊκού, επί τη βάσει των μετρήσεων που πιστοποίησαν (λες και δεν το ξέραμε) ότι οι ερυθρόλευκοι «βολεύονταν» με το «Χ»; Οι «πράσινοι» έπρεπε να νικήσουν οπωσδήποτε, δημιούργησαν δύο μόλις ευκαιρίες στον αγώνα και είχαν όρεξη να μετρούν... τελικές προσπάθειες των αντιπάλων! Δεν ήταν αυτό ενδεικτικό της νοοτροπίας που αποδίδει πρώτιστη σημασία όχι στο τι γίνεται, αλλά στο τι «περνάει προς τα έξω»;

Ασφαλώς κι ο Ολυμπιακός έχει αδυναμίες -έχουν επισημανθεί ενδελεχώς. Δεν εννοώ μόνο κάποιες ελλείψεις αξιόπιστων εναλλακτικών λύσεων. Είναι κι άλλα: χωρίς τον Μπελούτσι -και μάλιστα σε καλή μέρα- οι «ερυθρόλευκοι» στερούνται της καλής κάθετης μπαλιάς. Πολλώ δε μάλλον εάν ο Ντουντού αναγκάζεται από τη «μορφολογία» κάποιων αγώνων (όπως ο χθεσινός) να αφοσιώνεται στο τρέξιμο και στην κάλυψη χώρων. Με Μπελούτσι και χωρίς Κοβάσεβιτς ο Ολυμπιακός δεν έχει φορ. Ομως ο Ολυμπιακός έχει πολλά στα οποία οφείλεται εν πολλοίς το τωρινό «συν επτά». Παίκτες με προσωπικότητα και τεχνική που δεν την αίρει ο χρόνος (χθεσινός Τζόρτζεβιτς). Προικισμένους ποδοσφαιριστές που εγγυώνται μπελάδες στον αντίπαλο, ακόμη κι όταν «τελειώνουν» με επιπόλαιο τρόπο δυο-τρεις φάσεις (χθεσινός Γκαλέτι). Εμπειρους πεισματάρηδες (χθεσινός Πατσατζόγλου), οι οποίοι λατρεύουν να διαψεύδουν όσους γνωματεύουν: «Καλά τώρα, μέχρις εδώ ήταν αυτός». Αναγεννημένους παίκτες (Ντομί) κι άλλους, τους οποίους αξιοποιεί ένας προπονητής, ο οποίος κατά την άποψή μου δουλεύει καλά. Πολύ καλύτερα απ' όσο του αναγνωρίζει συνήθως η τρέχουσα επικριτική «μανία».

Α, κάτι ακόμη. Χθες ο Ολυμπιακός έδειξε ετοιμότητα να επιστρατεύσει και δύναμη, μια και ο αγώνας το απαιτούσε.

Τι μέλλει γενέσθαι στην κούρσα του τίτλου; Εφεξής όλα εξαρτώνται από τον Ολυμπιακό. Στη σεζόν 2004-05 οι «ερυθρόλευκοι» είχαν αποσπαστεί με επτά βαθμούς -και μάλιστα σε πιο προχωρημένο στάδιο της σεζόν- και έχασαν το προβάδισμα. Πήραν τότε τον τίτλο με την ψυχή στο στόμα. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πάντοτε. Αν μπορούν να καλύψουν οι άλλοι το χαμένο έδαφος, θα χρειαστεί κάτι περισσότερο από το να βυθιστεί ο Ολυμπιακός στην αυτοκαταστροφή. Να αρχίσουν να νοιάζονται περισσότερο για το πώς θα αλλάξουν την κατάσταση, παρά για το πώς θα τη διαχειριστούν επικοινωνιακώς...

«Με παραδέχεσαι, ρε; Στο κεφάλι με τη μία τον πέτυχα»

Αρχές Οκτωβρίου 1975. Ο Μοχάμεντ Αλι επικρατεί του Τζο Φρέιζερ στη Μανίλα. Ευρώπη και Αμερική σιγοσφυρίζουν το «Sailing» με τον Rod Stewart και το «Wish You Were Here» των Pink Floyd –φρέσκες κυκλοφορίες αμφότερα. Ανά την Ευρώπη πραγματοποιούνται διαδηλώσεις εναντίον του καθεστώτος Φράνκο που εκτέλεσε –λίγες ημέρες νωρίτερα– πέντε Βάσκους. Ολλανδία και Νορβηγία έχουν ανακαλέσει τους πρέσβεις τους από την Ισπανία. Η ελληνική κοινωνία ετοιμάζεται να «ανακαλέσει» στη μνήμη της όσα συνέβησαν προ διετίας, στο Πολυτεχνείο, αλλά και να μάθει περισσότερα για όσα έγιναν τότε. Από τη στιγμή της εισβολής του τανκ μέχρι και την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 1973.

Πέμπτη 16 Οκτωβρίου 1975. Στις 9 το πρωί αρχίζει η δίκη για την αιματοχυσία στο Πολυτεχνείο (και όχι μόνο) στην αίθουσα του Κορυδαλλού, στην οποία λίγους μήνες νωρίτερα είχαν δικαστεί οι πραξικοπηματίες της 21ης Απριλίου 1967. Ανάμεσα στους 32 κατηγορούμενους, στο εδώλιο κάθονται οι «κορυφαίοι» της χούντας Γ. Παπαδόπουλος και Δ. Ιωαννίδης. Ο εισαγγελέας Γανώσης απαγγέλλει το «Κατηγορώ» και έπεται η εκφώνηση των 350 μαρτύρων.

«Ο αξιωματικός έριξε δυο-τρεις φορές. Είδα τις σφαίρες να κτυπούν στον απέναντι τοίχο. Στόχος του ήταν τα δύο παιδιά. Σε μια στιγμή εκείνο με την κόκκινη μπλούζα σηκώνει λίγο το κεφάλι του. Ο αξιωματικός πυροβολεί πάλι. Η σφαίρα βρήκε το στόχο της. Το παιδί με την κόκκινη μπλούζα δεν ξανασηκώθηκε». Αυτά καταθέτει ο υπάλληλος του ΟΤΕ Ν. Χατζηστοφής. Το παιδί με την κόκκινη μπλούζα ήταν ο Μάρκος Καραμανής. Ο αξιωματικός-ελεύθερος σκοπευτής είναι ο Ιω. Λυμπέρης, ο οποίος πυροβολούσε από το κτίριο του ΟΤΕ. Ο μάρτυρας Θ. Παλιούρας καταθέτει: «Θελήσαμε να βγούμε από την πολυκατοικία όπου καλυπτόμασταν από τους πυροβολισμούς και να φύγουμε. Τότε μια σφαίρα βρήκε τον Σπαρτίδη στην πλάτη και βγήκε από την κοιλιά του. Τον ανασήκωσα λίγο και είδα να τρέχει πηκτό αίμα από την κοιλιά του». Ο πατέρας του μαθητή Αλέξανδρου Σπαρτίδη ειδοποιήθηκε αργότερα να πάει στο ΚΑΤ. Εκεί βρήκε τον Αλέξανδρο. Νεκρό πλέον. Εκτελεστής, πάλι ο Ιω. Λυμπέρης.

«Με παραδέχεσαι, ρε; Σαράντα πέντε χρονών άνθρωπος και με τη μία τον πέτυχα στο κεφάλι!». Αποδέκτης της ερώτησης του ταξίαρχου Ντερτιλή, το μεσημέρι της Κυριακής 18 Νοεμβρίου '73, ήταν ο οδηγός του, ο Αντώνης Αγριτέλης. Ο Αγριτέλης καταθέτει: «Τον μετέφερα (σ.σ.: τον Ντερτιλή) με το τζιπ στο Πολυτεχνείο. Κατέβηκε και συζήτησε με κάποιον αξιωματικό της Αστυνομίας. Ξαφνικά αντελήφθηκα φασαρία από την πλευρά της διασταυρώσεως Πατησίων και Στουρνάρη. Είδα ότι αστυφύλακες έδερναν ένα νεαρό. Ο νεαρός τούς ξέφυγε. Τότε ο Ντερτιλής έβγαλε το περίστροφο και τον πυροβόλησε. Ο νεαρός έμεινε επί τόπου». Ηταν ο εικοσαετής Μιχάλης Μυρογιάννης.

Η νοσοκόμα Γεωργία Σολωμονίδου υπηρετούσε στο Ρυθμιστικό. Καταθέτει ότι αστυνομικοί ξυλοκοπούσαν αγρίως πολλούς από τους τραυματίες που διακομίζονταν εκεί τη νύχτα της 16ης προς 17η Νοεμβρίου. Περιγράφει πώς ακριβώς ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου ένα παιδί που μετέφερε τραυματία στο νοσοκομείο. Σε πόση απόσταση από το Πολυτεχνείο εξελίσσονταν οι «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις»; O γιος του μάρτυρα Αγ. Καραγεώργη πυροβολήθηκε από το πολυβόλο ενός τανκ, την ώρα που βρισκόταν με δύο φίλους του στη νησίδα της Πατησίων, μπροστά από τον κινηματογράφο «Αελλώ», κοντά στην Πλατεία Αμερικής. Περίπου στις 10 το πρωί της 17ης Νοεμβρίου. Καταθέτει ο Αλ. Καραγεώργης: «Οι γιατροί στο ΚΑΤ αγωνίστηκαν να το κρατήσουν στη ζωή, αλλά το παιδί ξεψύχησε δώδεκα ημέρες αργότερα. Ο Καψάσκης (σ.σ.: ιατροδικαστής) στην έκθεσή του λέει ότι το παιδί μου σκοτώθηκε από εξοστρακισθείσα σφαίρα. Ψέμα. Οι ακτινογραφίες έδειξαν επτά πληγές. Εγώ, όταν χάιδευα το παιδί μου, ένιωθα ότι υπήρχε μια σφαίρα στην πλάτη του πριν του τη βγάλουν».

Η πιο ανατριχιαστική απάντηση όμως στα ερωτήματα «πόσο μακριά από το Πολυτεχνείο γίνονταν δολοφονίες» και πόσο «τυφλή» και αδίστακτη ήταν η επιχείρηση κατατρομοκράτησης των πάντων, δίνεται με την αναφορά σε ένα άλλο περιστατικό. Μεσημέρι Σαββάτου, 17 Νοεμβρίου '73, στη συνοικία Ζωγράφου όλα ήταν ήρεμα. Η Μαρία Θεοδώρου πήρε από το χέρι τον ηλικίας 5 ετών γιο της και κατευθύνθηκε σε σούπερ μάρκετ της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας. Η μητέρα καταθέτει: «Μόλις βγήκαμε από το κατάστημα ακούστηκαν πέντε πυροβολισμοί. Ο Δημητράκης μου έπεσε κάτω. Μια σφαίρα τον είχε βρει στο μέτωπο. Πέθανε αμέσως. Μας πυροβόλησαν τρεις στρατιώτες με αυτόματα. Πιο κάτω ήταν και ένας αξιωματικός με πιστόλι στο χέρι».

Ανάλογες καταθέσεις και περιγραφές «πλημμυρίζουν» το δικαστήριο επί δύο μήνες σχεδόν. Την Πέμπτη, 11 Δεκεμβρίου 1975, απολογούνται οι Δ. Ιωαννίδης και Γ. Παπαδόπουλος. Ο πρώτος λέει: «Αμέσως μετά την μεταπολίτευσιν του Ιουλίου 1974 δήθεν δημοσιογράφοι έπλασαν τον μύθον του Πολυτεχνείου (...). Αποκλείω την ανθρωποκτόνον πρόθεσιν των στρατιωτικών, οποτεδήποτε. Αν συνέβη κάτι, συνέβη τυχαίως. Απορώ, μάλιστα, γιατί είναι τόσα λίγα τα θύματα (!) υπό τις συνθήκες που κρατούσαν τότε. Ατυχήματα συμβαίνουν και μέσα στα στρατόπεδα (...).

Εξάλλου τα όργανα των Σωμάτων Ασφαλείας ποτέ δεν βρέθηκαν σε χειρότερη θέση, υβριζόμενα και προπηλακιζόμενα, με κόπωση πολλών ημερών. Ετσι έχασαν κι αυτά σε μερικές περιπτώσεις τον έλεγχον των πράξεών των».

Ο Γ. Παπαδόπουλος λέει: «Εγώ διέταξα την επέμβασιν διά την εκκένωσιν του Πολυτεχνείου. Με τη βοήθεια του Θεού εξεκενώθη το Πολυτεχνείο χωρίς θύματα (!). Εγώ αποφάσισα την κάθοδον των ενόπλων τμημάτων γιατί η Αστυνομία δεν μπορούσε να κάνει πλέον τίποτε (...). Πρέπει να προσέξετε το λεχθέν υπό τινών μαρτύρων κατηγορίας, ότι τους ελέγετο, καθ' ον χρόνον έκαναν τας διαδηλώσεις, ότι τα πυρά είναι άσφαιρα ή πλαστικά, ενώ ως γνωστόν τα πυρά που χρησιμοποιεί ο στρατός είναι πραγματικά». Ο δικτάτορας εν ολίγοις ισχυρίζεται πως οι ηγέτες της εξέγερσης παραπλανούσαν τους διαδηλωτές για να σκοτώσει ο στρατός όσο το δυνατόν περισσότερους. Ο στρατός «έκανε το χατίρι» των καταχθόνιων υποκινητών, αλλά κατά τ' άλλα θύματα «δεν υπήρξαν»...

Ο Γ. Παπαδόπουλος καταλήγει σε «ηρωικές» μελοδραματικές εκκλήσεις προς το δικαστήριο: «Αποδώσατε εις εμέ ολόκληρον την ευθύνην. Ζητήσατε την κεφαλήν μου επί πίνακι. Στείλατέ με εις το απόσπασμα διά να ηρεμήσει ο τόπος». Εκ του ασφαλούς ο «ηρωισμός», βεβαίως. Ο δικτάτορας γνωρίζει ότι δεν κινδυνεύει να εκτελεστεί. Εχει προηγηθεί η δίκη για το πραξικόπημα και η θανατική ποινή μετετράπη σε ισόβια με κυβερνητική απόφαση. Αποκλείεται να μη γίνει το ίδιο, σε περίπτωση νέας καταδίκης σε θάνατο. Την Τρίτη 30 Δεκεμβρίου εκδίδεται η απόφαση. Σε κάθειρξη 25 ετών καταδικάζονται οι Παπαδόπουλος, Λυμπέρης, Ζαγοριανάκος (στρατηγός), Μαυροειδής (αντιστράτηγος), Καραγιάννης (υποστράτηγος Χωροφυλακής). Επτά φορές ισόβια ο Ιωαννίδης, τρεις φορές ο αντιστράτηγος Βαρνάβας, μία ο Ντερτιλής. Οι υπόλοιποι καταδικάζονται σε ελαφρύτερες ποινές και 12 αθωώνονται.

Μερικοί από τους κατηγορούμενους, όπως ο Ντερτιλής, δεν μπορούν -ούτε θέλουν- να κρύψουν τη χαρά τους. Προφανώς ανέμεναν βαρύτερες ποινές. Αλλά η ικανοποίηση των δικασθέντων για το μακελειό στο Πολυτεχνείο δεν συγκρίνεται με την αντίστοιχη που ένιωσαν, ένα μήνα νωρίτερα, όσοι είχαν καθίσει στο εδώλιο του Μεικτού Κακουργιοδικείου Χαλκίδας. Επρόκειτο για την τρίτη -και τελευταία- δίκη των βασανιστών της χούντας. Αρχισε στις 11 Νοεμβρίου '75 και ολοκληρώθηκε στις 30 του μήνα. Εντεκα από τους 15 αθωώθηκαν. Παρά τα συντριπτικά στοιχεία για την κτηνωδία τους, οι Μάλλιος, Γώγος, Λουκόπουλος, Παύλου «τιμωρήθηκαν» με 4-10 μήνες φυλάκισης. Οι «ποινές» ήσαν εξαγοράσιμες ή με αναστολή. Χάιδεμα χωρίς συστολή...

Πόσα ήταν τελικώς τα θύματα στο Πολυτεχνείο; Είκοσι τέσσερα ανέφερε το παραπεμπτικό βούλευμα, 32 το πόρισμα Τσεβά, αλλά πάνω από 70 καταγράφηκαν στις δίκες της χούντας...