Η Δευτέρα Παρουσία ήρθε καβάλα στον Dow Jones

Ο κόσμος καταστρέφεται. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Τα χρηματιστήρια καταρρέουν, οι τράπεζες βαράνε διάλυση, κάποιες χώρες είναι έτοιμες να πτωχεύσουν, οι μεγάλες εταιρείες απολύουν χιλιάδες ανθρώπους που μένουν χωρίς δουλειά, οι τιμές των προϊόντων είναι στα ύψη -άσε που δεν υπάρχουν και λεφτά-, οπότε το λογικό συμπέρασμα είναι ότι μάλλον δεν υπάρχει σωτηρία. Το λένε και οι τηλεοράσεις. Η κρίση έρχεται κατά δω καλπάζοντας, καβάλα στον Dow Jones.

Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Κατ' αρχάς, ο κόσμος αποκλείεται να καταστραφεί. Τουλάχιστον τώρα. Θα θυμίσω σε όλους εκείνους που έχουν μνήμη χρυσόψαρου ότι ο πατήρ Μάξιμος στην εκπομπή της Δρούζα στο STAR ήταν κατηγορηματικός. Ο Αντίχριστος θα έρθει το 2013 και τότε θα αρχίσει το νταβαντούρι. Μέχρι τότε δεν χρειάζεται να ανησυχούμε. Και άμα ο Μάξιμος λέει κάτι, που είναι μέσα στα πράγματα και όσο να 'ναι θα έχει τους ρουφιάνους του, ο λόγος του είναι γκαραντί. Ο Μάξιμος, άλλωστε, δεν είναι κανένας πολιτικός να λέει τη μία μέρα «θα μονιμοποιήσω όλους τους συμβασιούχους» και μετά να σφυρίζει κλέφτικα.

«Ναι, καλή η πλακίτσα», θα πει κάποιος, «αλλά εδώ γίνεται της αυτηνής. Μία ολόκληρη χώρα, η Ισλανδία, πάει για πτώχευση, ο Μπράουν στην Αγγλία κρατικοποιεί τράπεζες για να τις σώσει, στην Αμερική έχουν πέσει ανάσκελα και βαράνε τη μούρη τους στο πάτωμα, οι μεγάλες χώρες ρίχνουν όλες μαζί τα επιτόκια μισή μονάδα, όλα τα χρηματιστήρια το έχουν ρίξει στις καταδύσεις, η Ε.Ε. παίρνει απόφαση να εγγυηθεί τις καταθέσεις στις τράπεζες μέχρι 50 χιλιάδες ευρώ ανά φυσικό πρόσωπο, ενώ εδώ ο Αλογογκούφης εγγυάται τις καταθέσεις μέχρι 100 χιλιάδες και για τρία χρόνια. Αρα, πάμε για φούντο».

Λοιπόν, τα πράγματα είναι σοβαρά, αλλά δεν ήρθε το τέλος του κόσμου. Είναι σίγουρο ότι θα σφίξουν οι κώλοι. Πολύ και παγκοσμίως. Και εδώ, στην Ψωροκώσταινα. Αλλά σε αυτή την οικονομική κρίση ισχύει το «μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες». Οσο μεγαλύτερη είναι η οικονομία μιας χώρας τόσο πιο στριμόκωλα είναι τα πράγματα. «Τι μας λες, ρε μεγάλε; Είναι μεγάλη χώρα η Ισλανδία; Μικρότερη χώρα από την Ελλάδα είναι και έχει 320 χιλιάδες ανθρώπους όλους κι όλους». Σωστά. Και με βάση τη λίστα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου του 2007 ήταν η χώρα με το 4ο κατά κεφαλήν υψηλότερο εισόδημα στον κόσμο. «Τότε πώς διάολο πάει για διάλυση με απόφαση του προέδρου πρωτοδικών;». Πώς είπαν οι πρωτόπλαστοι «ο όφις (όχι αυτός που δεν πουλάει ο Βατσινάς), Κύριε, μας εξαπάτησε»; Ε, στην περίπτωση της Ισλανδίας και όλου του υπόλοιπου κόσμου τον ρόλο του φίδη τον παίζουν οι τράπεζες.

Εδώ, για να γίνει κάπως κατανοητό το μπάχαλο που έχει ξεσπάσει, θα πρέπει να πω ότι οι διαφορές στον χαρακτήρα του τραπεζικού συστήματος ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αμερική είναι μεγάλες. Οι τράπεζες στην Αμερική, ιδίως εκείνες που είναι μεγάλες και ονομάζονται επενδυτικές (τράπεζες δηλαδή που δεν κάνουν παιχνίδι με τις καταθέσεις των πελατών τους, αλλά με τις αγοραπωλησίες πολύπλοκων τραπεζικών προϊόντων και παίζοντας χοντρά με το χρηματιστήριο), είναι πολύ πιο επιθετικές στην οικονομική τους πολιτική, παίρνουν μεγαλύτερα ρίσκα, ενώ οι περιορισμένοι κρατικοί μηχανισμοί ελέγχου των δραστηριοτήτων τους στις ΗΠΑ -σε σχέση με την Ευρώπη- τους επιτρέπουν να κάνουν και ορισμένες ματσακολιές για να κονομήσουν περισσότερα. Να φτιάξουν, ας πούμε, ένα τραπεζικό προϊόν, ένα ομόλογο δηλαδή που όποιος το αγοράσει θα κερδίσει χοντρά, αν δεν γίνει καμιά στραβή. Τέτοια προϊόντα, υψηλού ρίσκου, όπως τα λένε, γιατί δεν είναι εγγυημένο το κέρδος, τα αγοράζουν άλλες τράπεζες ή ομάδες κεφαλαιούχων, που μπορεί είτε να τα μεταπουλήσουν είτε να τα ρευστοποιήσουν. Ελα όμως που στην οικονομία τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα θέλουμε και -το χειρότερο- δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε και για ποιο λόγο κάτι θα πάει στραβά... Ε, κάποια από αυτά τα ομόλογα της χοντροκονόμας του υψηλού ρίσκου ήταν «φούσκες» που έσκασαν και έστειλαν αδιάβαστους όλους όσοι έπαιξαν με αυτά. Και επειδή οι οικονομίες των κρατών στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν είναι πισίνες (που τι φουρτούνα να κάνει σε μια πισίνα...), αλλά πολλές πισίνες μαζί που ενώθηκαν και έφτιαξαν μια θάλασσα, η θαλασσοταραχή τους πιάνει όλους. Οχι όμως το ίδιο.

Ποιος εγγυάται και τι;

Η φουρτούνα, λοιπόν, χτυπάει περισσότερο τις χώρες εκείνες των οποίων οι τράπεζες -ή κάποιες από τις τράπεζες- έπαιξαν με τα «πονηρά» ομόλογα της χοντροκονόμας. Στην Ισλανδία, λοιπόν, η μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας έπαιξε και κάηκε. Και επειδή έπαιξε χοντρά, κάηκε και χοντρά, τόσο που μπορεί το κράτος να μην είναι σε θέση να καλύψει τις τεράστιες ζημίες.

Ενα πολύ μεγάλο ποσοστό της τραπεζικής δραστηριότητας παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια ήταν ένα παιχνίδι, ένας τζόγος της μορφής «πολλά βάζετε, πολλά παίρνετε». Ομως ήρθε ανάποδα το φύλλο και μη σας πω τι παίρνουν όσοι τα έσπρωξαν χοντρά σε αυτό το τραπέζι του καζίνου.

«Καλές οι θεωρίες, ρε μεγάλε», θα πει σωστά κάποιος, «αλλά στα τέτοια μου η χώρα αυτής της πεθαμενατζούς που τραγούδησε στην Ολυμπιάδα της Αθήνας, της Μπιορκ, που δεν μου αρέσει κιόλας. Με εμάς τι γίνεται;». Λοιπόν, οι δικές μας τράπεζες θα ταλαιπωρηθούν βεβαίως, αλλά λιγότερο από άλλες. Πρώτον διότι η μεγάλη τους δύναμη είναι οι καταθέσεις και τα κεφάλαια των μετόχων τους, που προσφέρουν μια εγγύηση. Δεύτερον, διότι δεν είναι τέτοιου μεγέθους που να έχουν κάνει πολύ μεγάλα ανοίγματα και, τρίτον και εξίσου σοβαρόν, δεν είχαν επενδύσει χρήματα των καταθετών τους στα «ομόλογα της φούσκας» ή τουλάχιστον δεν είχαν επενδύσει μεγάλα ποσά για να έχουν μεγάλες ζημίες.

«Αφού είναι έτσι, ρε θεωρητικέ της μπαλαφάρας», θα πει κάποιος χωρίς σέβας, «γιατί βγαίνει ο Αλογογκούφης και λέει ότι εγγυάται τις καταθέσεις μέχρι 100 χιλιάρικα για τρία χρόνια; Για να γράφεις εσύ παπάρες ή γιατί έρχεται η μπόρα και στη γειτονιά μας;». Οτι η μπόρα έρχεται είναι βέβαιο. Τη βροχή δεν τη γλιτώνουμε. Αλλά τα πολλά νερά και οι μεγάλες πλημμύρες θα πέσουν αλλού. Επειδή, όμως, στην οικονομία η ψυχολογία παίζει μεγάλο ρόλο, για να μην πλακώσει κανένας πανικός –πράγμα ευκολότατο- και πάνε όλοι και πάρουνε τα χρήματά τους από τις τράπεζες, είτε για να τα χώσουνε στο στρώμα (για σιγουριά) είτε για να τα πάνε σε μια άλλη τράπεζα που τους φαίνεται πιο δυνατή, η κυβέρνηση έκανε αυτό που ήταν αναγκασμένη να κάνει για να μη γίνει το μπάχαλο. Σημειώστε πως το συντριπτικό ποσοστό των καταθέσεων είναι μέχρι την κατοστάρα. Η τριετία δίνεται σαν σωσίβιο για έναν κυρίως λόγο. Γιατί κανείς δεν ξέρει ακόμα -ούτε μπορεί να πει με σιγουριά- πόσο θα διαρκέσει η κρίση και πόσο σοβαρή θα είναι. Ολοι ελπίζουν ότι σε τρία χρόνια, το πολύ, θα έχει συνέλθει το σύστημα. Ελπίζουν, όμως. Δεν είναι σίγουροι.

Η ουσία της κρίσης

Ολα αυτά, βέβαια, το ξαναγράφω, δεν σημαίνουν ότι θα καθόμαστε στο σαλόνι μας και θα βλέπουμε στην τηλεόραση πλάσμα -που ακόμα δεν την έχουμε ξεχρεώσει- τους άλλους να πνίγονται. Θα ταρακουνηθούμε και εμείς. Αρκετά, αλλά μάλλον θα γλιτώσουμε το φούντο -ως χώρα-, διότι είμαστε μικρό καράβι. Βέβαια, θα ανακαλύψουμε πόσο χρεωμένοι είμαστε και πόσο ακόμα θα χρεωθούμε. Και αν δεν ξεκινήσουμε από τώρα να απαιτούμε την αλλαγή του συστήματος που έκανε τη δημοκρατία -και την πολιτική- παραδουλεύτρα της ελεύθερης αγοράς, που έβαλε σε ελάχιστα χέρια τεράστιο πλούτο, που ιδιωτικοποίησε τα κέρδη και κοινωνικοποιεί τις ζημίες, τα χειρότερα έρχονται. Διότι, αν θέλουμε να μιλήσουμε σταράτα, τι σκατά κράτος είναι αυτό που μπορεί να εγγυηθεί τη λειτουργία των τραπεζών με τα δικά μου λεφτά και δεν μπορεί να εγγυηθεί ένα κρεβάτι στη μονάδα εντατικής θεραπείας για τον πατέρα μου και τον πατέρα σας (ο μη γένοιτο), που δεν μπορεί να εγγυηθεί μία θέση σε ένα αξιοπρεπές δημόσιο νηπιαγωγείο για το παιδί μου και το παιδί σας, που δεν μπορεί να εγγυηθεί μια δουλειά με ανθρώπινο μισθό για όλους;