Το «καλάμι» του Κύλωνα,το «γλείψιμο» του Κίμωνα

Πολύ θέλει, νομίζετε, ο άνθρωπος για να γίνει απόλυτο ψώνιο; Ενίοτε αρκεί μια νίκη σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Κύλων ο Αθηναίος το 640 π.Χ. στέφθηκε νικητής στον δίαυλο (κούρσα ταχύτητας, 384 μέτρα). «Ούτως επί τυραννίδι εκόμισε», έγραψε κι ο Ηρόδοτος. Καβάλησε το καλάμι και θέλησε να γίνει τύραννος. Είχε νυμφευθεί την κόρη τού Θεαγένη, τυράννου των Μεγάρων, οπότε ένιωθε «του σιναφιού». Ε, όταν είδε και τον χάλκινο ανδριάντα που είχε στηθεί στην Ακρόπολη προς τιμήν της νίκης του, οι φιλοδοξίες του άρχισαν να καλπάζουν. Πάνω στο καλάμι κι αυτές.

«Λογικό» δεν ήταν; Το παιδί είχε νικήσει στο άθλημα του διαύλου, δηλαδή των δύο αυλών -κάθε αυλή αντιστοιχούσε στο μήκος του σταδίου. Να μην έφτιαχνε κι αυτός μια αυλή, με παρατρεχάμενους κι υποτακτικούς; Ο Κύλων, όπως μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης, φρόντισε να εξασφαλίσει έναν χρησμό του Μαντείου των Δελφών: έπρεπε, λέει, να καταλάβει την Ακρόπολη κατά την εορτή του Δία, διότι ο ίδιος ο θεός επιθυμούσε να συνδεθεί η ημέρα με την άνοδο του λαμπρού Ολυμπιονίκη στην εξουσία! Ναι, τέτοια παλαβομάρα. Ναι, το Μαντείο είπε τέτοιο πράγμα.
Γιατί απορείτε; Μόνο οι ελλανοδίκες «λαδώνονταν» νομίζετε;

Ο Κύλων κατέλαβε την Ακρόπολη, αλλά ο Δίας δεν έβαλε το χέρι του, όταν οι Αθηναίοι την πολιόρκησαν. Οι συνεργάτες του επίδοξου τυράννου σκοτώθηκαν. Ο ίδιος κατόρθωσε να διαφύγει -εν προκειμένω ίσως του χρησίμευσε η ιδιότητα του δρομέα. Αυτό ήταν το λεγόμενο «Κυλώνειον άγος». Υπήρχαν βεβαίως πολλοί ασφαλέστεροι και συνετοί τρόποι να επενδύσει κάποιος Ολυμπιονίκης τη δόξα του. Αρκετά παραδείγματα προσφέρουν οι εύποροι «θριαμβευτές» των αρματοδρομιών. Οι ιδιοκτήτες ίππων, που γίνονταν Ολυμπιονίκες παρακολουθώντας τους δούλους τους ηνιόχους να κάνουν όλη τη δουλειά.
Ο Κίμωνας, μπαμπάς του Μιλτιάδη, νίκησε στις αρματοδρομίες το 532 π.Χ. και το 528 π. Χ. Παρά τις νίκες του και τα λεφτά του, ο άνθρωπος μες στην καρδούλα του είχε καημό μεγάλο. Ηταν, βλέπετε, εξόριστος. Τον είχε διώξει ο τύραννος Πεισίστρατος. Ο Κίμων επιστράτευσε το… Ολυμπιακό «γλείψιμο». Αφιέρωσε τη δεύτερη νίκη του στον Πεισίστρατο. Διαβίβασε την Ολυμπιακή δόξα στον εχθρό του, κι αυτός σε αντάλλαγμα του επέτρεψε να επανέλθει στην Αθήνα. Ελάτε, τώρα, μην το βλέπετε ως συναλλαγή. Δεν ήταν παρά μια συγκινητική απόδειξη: το Ολυμπιακό πνεύμα προάγει τη φιλία και τη συμφιλίωση. Ελα όμως που προάγει και την ειρήνη… Απόδειξη; Ο αδίστακτος Αλκιβιάδης.

Αν το 420 π.Χ. εισέβαλαν οι Σπαρτιάτες στην Ηλεία, η επόμενη Ολυμπιάδα επιβεβαίωσε με τρόπο «αθηναϊκό» πόσο στενή σχέση είχαν οι Αγώνες με την… ειρήνη, την εκεχειρία κι όλα τα σχετικά παραμύθια. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος μαινόταν. Οι Αγώνες του 416 π.Χ. θα γίνονταν στον απόηχο ενός φρικτού εγκλήματος: το χώμα της Μήλου δεν είχε προλάβει να «πιει» το αίμα των κατοίκων της. Ολοι οι άρρενες κάτοικοι της Μήλου είχαν σφαγιαστεί, κατ' εντολή του Αλκιβιάδη. Ακόμη και στην Αθήνα εκδηλωνόταν δυσφορία για τη σφαγή, αλλά και για την αποτυχία της εκστρατείας στην Αμφίπολη. Ο Αλκιβιάδης χρειαζόταν οπωσδήποτε μια «τόνωση της δημοτικότητάς του», όπως θα λέγαμε σήμερα. Ποια ήταν η ευκαιρία; Μα, φυσικά, οι Αγώνες του 416 π.Χ. Ο Αλκιβιάδης έλαβε μέρος στις αρματοδρομίες με… επτά άλογα! Κέρδισε πρώτη, δεύτερη και τέταρτη θέση. Κατόπιν διεκδίκησε την ηγεσία της εκστρατείας στη Σικελία, με ένα ακλόνητο «επιχείρημα»: οι νίκες του στην Ολυμπία -είπε- αποδείκνυαν πως άξιζε τη θέση περισσότερο από κάθε άλλον.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η πιο «light» αξιοποίηση Ολυμπιακής δόξας εκ μέρους ισχυρού προσώπου ήταν εκείνη στην οποία αρκέστηκε ο τύραννος των Συρακουσών, Ιέρων. Ολυμπιονίκης κι αυτός στις αρματοδρομίες (πού αλλού;), πλήρωσε τον Βοιωτό ποιητή Πίνδαρο για να τον υμνήσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όσο πιο αδρή ήταν η αμοιβή τόσο μεγαλύτερες αρλούμπες αφιέρωνε ο Πίνδαρος στον πελάτη. Ο Ιέρων, φαίνεται, του έδωσε αρκετό χρήμα: «Βασιλικό σκήπτρο κρατεί στη Σικελία και κορφολογεί τις χάρες όλων των αρετών. Οι ποιητές πρέπει να δοξάζουν τον γιο του Κρόνου στου Ιέρωνα το μνημείο. Είθε οι θεοί να του δώσουν δύναμη να πετάξει στον ουρανό».

Και με τους κοινούς Ολυμπιονίκες τι γινόταν; Από το δεύτερο ήμισυ του 5ου αιώνα απολάμβαναν τα αγαθά του απόλυτου επαγγελματισμού, γαρνιρισμένου με παροχές ολκής. «Οποιος νικά στους Αγώνες της Ολυμπίας, εξασφαλίζει ωραία ζωή», έγραφε ο Πίνδαρος. Ετσι ήταν. Η ισόβια σίτιση στο πρυτανείο και –έπειτα από τον 5ο αιώνα- η πλήρης φορολογική ατέλεια ήσαν τα… στοιχειώδη προνόμια των Ολυμπιονικών. Αφθονοι εξ αυτών πλούτιζαν γρήγορα και καταλάμβαναν ζηλευτά αξιώματα. Αυτό μάλιστα συνέβαινε και προ της θέσπισης του απόλυτου επαγγελματισμού: δύο αιώνες νωρίτερα, το 630 π.Χ., χάρη στη νίκη του στην Ολυμπία, ο Χιόνις διορίστηκε επικεφαλής της αποικιοκρατικής εκστρατείας στην Αφρική. Εκείνης που είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση της Κυρήνης (Λιβύη). Ανθούσε, επίσης, ο θεσμός της έμψυχης, καλοπληρωμένης «γλάστρας»: μνημονεύεται πρωταθλητής που αμείφθηκε με 131 κιλά ασήμι, μόνο και μόνο για να παραστεί σε μια εκδήλωση!

Πολλά φωτεινά μυαλά της αρχαιότητας στηλίτευαν τα προνόμια των Ολυμπιονικών. Ξενοφάνης, Πλάτωνας, Σωκράτης, Αριστοφάνης, Ισοκράτης κ.λπ. Ο Δημοσθένης εξοργιζόταν με την ανοχή που επιφύλασσαν οι κανονισμοί στην απύθμενη αγριότητα της πάλης, της πυγμαχίας και του παγκρατίου.
Γίνεται ευκόλως αντιληπτό πως ποτέ δεν υπήρξε το αγνό Ολυμπιακό ιδεώδες, για το οποίο μας πιπιλούν το μυαλό από την ώρα της γέννησής μας! Κάθε ευχή για επιστροφή στις… καλές ρίζες του Ολυμπισμού ηχεί ως νουθεσία να ορμήσουμε στο τίποτε, το ποτέ και το πουθενά. Διελκυστίνδες εξουσίας, κυριαρχία του χρήματος, διαφθορά, ψευδεπίγραφες εκεχειρίες: όλα όσα θεωρούνται «κουσούρια» των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων έχουν αντίστοιχους αρχαίους προγόνους. Και μη σπεύσετε να πείτε «τουλάχιστον τότε δεν υπήρχε ντόπινγκ». Ο Παυσανίας γράφει για κάποιο διεγερτικό βότανο, του οποίου η χρήση θεωρητικώς απαγορευόταν επί ποινή θανάτου. Η ποινή δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αλλωστε, για να εφαρμοστεί –αυτή ή κάποια άλλη- θα έπρεπε να συλληφθούν ένοχοι. Κομμάτι δύσκολο, αν σκεφθεί κανείς ποιο ήταν το αντιντόπινγκ κοντρόλ της εποχής: οι αθλητές ορκίζονταν στο άγαλμα του «Ορκιου Δία» πως σέβονταν τους κανονισμούς, κι οι Αγώνες άρχιζαν.
Δεν μπορούσε, διάβολε, να ισχύει και σήμερα τέτοιος «έλεγχος»; Θα ορκίζονταν οι 15 Ελληνες αθλητές πως ήσαν καθαροί κι όλα μέλι γάλα. Και Μ3 παρέα. Αλλά, κρίμα. Χάθηκε ο σεβασμός στις αρχαίες παραδόσεις και τώρα μας κάνουν «τσακωτούς» με δόσεις…