Του Αγησίλαου τα λόγια, του σταδίου τα λαμόγια

Φορούσαν κόκκινο μανδύα, την «πορφυρίδα». Κρατούσαν κλαδί φοίνικα. Οταν επιθυμούσαν να γίνει κάτι στον αγωνιστικό χώρο, όπως π.χ. να συνετιστεί ένας αθλητής που είχε βγει εκτός εαυτού και έδερνε «εκτός προγράμματος» κάποιον άλλον, έδιναν εντολή στους «αλύτες», μια ομάδα ραβδούχων και μαστιγοφόρων, να επέμβουν. Οι ίδιοι κάθονταν αναπαυτικά στη νότια πλευρά του σταδίου της Ολυμπίας.

Αυτοί ήσαν οι ελλανοδίκες. Ανώτατοι κριτές, δικαστές και επόπτες στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Απένειμαν τα βραβεία στους νικητές και επέβαλλαν ποινές, χρηματικές ή σωματικές - κοινώς, μαστίγωμα. Ολοι ντόπιοι, Ηλείοι. Ο θεσμός ήταν κληρονομικός μέχρι το 580 π.Χ. (περίπου). Τότε εγκαινιάστηκε η κλήρωση ανάμεσα στους Ηλείους πολίτες.
Η θητεία των τυχερών διαρκούσε για μία Ολυμπιάδα. Δέκα μήνες πριν από την έναρξη των Αγώνων «μαντρώνονταν» σε έναν ειδικό οίκο της Ηλιδας, τον Ελλανοδικαιώνα, και παρακολουθούσαν ταχύρρυθμα σεμινάρια εκμάθησης των κανονισμών. Ο αριθμός τους άλλαζε από αιώνα σε αιώνα και σταθεροποιήθηκε το 348 π.Χ. Δέκα. Ποια φήμη περιέβαλλε αυτούς τους τύπους; Οτι ήσαν αμερόληπτοι, όταν δεν συνέτρεχαν λόγοι για το αντίθετο. Οταν όμως συνέτρεχαν, αφήστε τα καλύτερα... Ο Αγγλος συγγραφέας του 20ού αιώνα, Ασλεϊ Μπρίλιαντ, κάλλιστα θα μπορούσε να έχει στο μυαλό του τους ελλανοδίκες όταν έλεγε σκωπτικά: «Θέλω λιγότερη διαφθορά, ή περισσότερες ευκαιρίες να συμμετάσχω». Οταν τις είχαν αυτές τις ευκαιρίες οι αξιότιμοι προϊστάμενοι των «αλυτών» γίνονταν οι ίδιοι ένα τσούρμο αργυρώνητων... αλητών. Οπως έγραφε ο Πλούταρχος («Περί Δυσωπίας»), «λαδώνοντας» ελλανοδίκες εξασφάλιζες στεφάνους νίκης, ακόμη κι αν δεν είχες πλησιάσει ποτέ αγωνιστικό χώρο!

Εάν, πάλι, ήσουν άρχοντας, βασιλιάς ή τύραννος σε κάποια πόλη και ήθελες να εξυπηρετήσεις αυλικούς, προστατευόμενους ή συγγενείς που θα λάμβαναν μέρος στους Αγώνες, ήξερες ότι κάπως θα «περνούσε» ο λόγος σου, με ή χωρίς δωράκια. Αυτό το «κάπως» περιττεύει σε περιπτώσεις Σπαρτιατών όπως ο Αγησίλαος, που είχε τους ελλανοδίκες στο «σήκω-σήκω, κάτσε-κάτσε». Κάτι απολύτως εξηγήσιμο: εάν οι «αλύτες» ήσαν οι «σεκιουριτάδες» εντός του σταδίου, ο Λακεδαιμόνιοι –όπως έχουμε ήδη αναφέρει- διαδραμάτιζαν ρόλο «μπράβων» στην ευρύτερη περιοχή Ηλείας και περιχώρων. Με τέτοια ιδιότητα, πώς να μην έχουν αυξημένη επιρροή;

Το 396 π.Χ., εποχή κατά την οποία εάν μια γυναίκα αποτολμούσε να πλησιάσει το στάδιο της Ολυμπίας κινδύνευε να αφήσει τα κόκαλά της σπασμένα στον πάτο κάποιου γκρεμού του Τυπαίου Ορους, ανακηρύχθηκε ολυμπιονίκης γένους θηλυκού! Πώς δρομολογήθηκε τούτη η εισβολή του φεμινισμού και της προόδου στους Αγώνες; «Μπάρμπας στην Κορώνη»; Οχι, αδελφός στη Σπάρτη: η νικήτρια Κυνίσκα ήταν αδελφή του Αγησίλαου. Ανακηρύχτηκε Ολυμπιονίκης στις αρματοδρομίες, παρακαλώ. Στο τέθριππο - άρμα που το κινούσαν τέσσερα άλογα. Τι ρωτήσατε; Αν φορούσε κανένα λιτό συνολάκι της εποχής την ώρα που κατηύθυνε τα άλογα; Αν οι θεατές σφύριζαν; Αν φώναζαν «πω, πω, πω, πω, πω, πω - τι παιδί είναι αυτό!», «τι σε τάιζε ο μπαμπάς σου ο Αρχίδαμος, μανάρι μου...», «αχ ,και να 'μουνα χαλινάρι να με χουφτώνεις έτσι!»; Αν την ίδια στιγμή οι ελλανοδίκες έλεγαν στους αλύτες να αναγκάσουν το κοινό «να το βουλώσει, πριν πλακώσουν για τρίτη φορά οι Σπαρτιάτες στην Ηλεία και τα ρημάξουν, πάλι, όλα»;

Οχι. Μην αφήνετε αχαλίνωτη τη φαντασία σας. Η Κυνίσκα δεν κρατούσε κανένα χαλινάρι. Ολυμπιονίκες δεν ανακηρύσσονταν οι ηνίοχοι, αλλά οι ιδιοκτήτες των ίππων! Αν ήσουν αρκετά πλούσιος ώστε να εκτρέφεις καλά άλογα και αν είχες στη δούλεψή σου ικανούς ηνιόχους, «νικούσες» χωρίς να κουνήσεις το δαχτυλάκι σου. Κατά τον Πλούταρχο, μάλιστα, ο Αγησίλαος ήταν αυτός που έπεισε την αδελφούλα του να οργανώσει ιπποφορβείο. Τον έπιασε ο πόνος για την ισότητα των δύο φύλων; Μάλλον όχι. Να το αποδώσουμε σε νοσηρή, ματαιόδοξη οικογενειοκρατία; Τς, τς, τς, πόσο άδικοι είστε! Ο Αγησίλαος ήθελε απλώς να εκπέμψει ένα μήνυμα. Ο άνθρωπος είχε μια ευγενική ιδέα, την οποία διατύπωσε με τα εξής ακριβώς λόγια: «Ουδεμιάς εστίν αρετής αλλά πλούτου και δαπάνης η νίκη». Με άλλα λόγια, το χρήμα είναι το παν, οι ικανότητες τίποτε. Η Κυνίσκα «γλυκάθηκε» και... έλαβε μέρος και στις αρματοδρομίες του 392 π. Χ. Πάλι «θριάμβευσε». Τριάντα χρόνια αργότερα ανακηρύχθηκε Ολυμπιονίκης και δεύτερη γυναίκα, επίσης Σπαρτιάτισσα.

Η Ευρυλεωνίς. Οι αρματοδρομίες ήταν το κατ’ εξοχήν άθλημα που ενσάρκωνε το «δόγμα Αγησίλαου», χαρίζοντας στους πλούσιους «νίκες» που απέρρεαν από τον μόχθο και τις ικανότητες άλλων. Ομως υπήρχε και φιλότιμο -μία, τουλάχιστον, φορά εμφανίστηκε: ο Παυσανίας μάς πληροφορεί ότι κάποτε ένας νικητής από την Ακαρνανία μόλις παρέλαβε το βραβείο του νικητή το έδωσε στον ηνίοχό του. Οι ελλανοδίκες έγιναν έξαλλοι με τον θρασύτατο που «χάλαγε την πιάτσα». Διέταξαν να μαστιγωθεί, εκπληρώνοντας έτσι το χρέος τους απέναντι στα Ολυμπιακά θέσφατα και τα αριστοκρατικά κεκτημένα.
Με τόσο «καλό κόσμο» συνωστισμένο στις αρματοδρομίες, φυσικό ήταν η δόξα του νικητή είτε να τροφοδοτεί τη «λόξα» για πολιτική εξουσία (όσων δεν την είχαν, όπως λ.χ. ο Κύλων) είτε να γίνεται εφόδιο μοναρχών και τυράννων που επιθυμούσαν να σταθεροποιήσουν την εξουσία τους. Περισσότερα αύριο, στο τελευταίο σημείωμά μας για τους Αγώνες της αρχαιότητας. Μαζί με ορισμένα άλλα «χρωστούμενα»... επίκαιρα, όπως θα έλεγε και ο Πανούτσος. Από το αν «λαδωνόταν» και το Μαντείο των Δελφών (μαντέψτε!) όταν είχε να κάνει με Ολυμπιονίκες μέχρι το πώς εξαργύρωναν οι νικητές τη δόξα τους.

ΥΓ.: Ρε Αντώνη, σου είμαι ευγνώμων που προσέδωσες «φρεσκάδα» στο ρετρό μου. Το κατάφερες, μπαγάσα, όταν ανακάλυψες ότι ο Χαρίλαος Τρικούπης απέρριπτε τη σπατάλη για τους Αγώνες του 1896 επειδή ήταν συνοδοιπόρος της «εναλλακτικής αριστεράς». Τώρα καταλαβαίνω το κόλλημά σου να αποκαλείς την «εναλλακτική αριστερά» ΠΕΧΩΔΕ. Προφανώς τα αρχικά ήσαν Πυρήνες Ενισχύσεως Χαριλάου - Ωρα διά Δημοσιονομικήν Εγκράτειαν». Ατιμούλη, όλα τα ξέρεις.