Από Λίνκολν σε Παπαδόπουλο

«Eάν μπορούσα να σώσω την Ενωση χωρίς να ελευθερώσω κανένα δούλο, θα το έκανα», έγραψε ο Αβραάμ Λίνκολν στις 22 Αυγούστου 1862. Ο αμερικανικός εμφύλιος μαινόταν ήδη επί 1,5 έτος. Από το καλοκαίρι του 1861 το Κογκρέσο είχε διαβεβαιώσει: η Ενωση (Βόρειοι) δεν σκόπευε να καταστρατηγήσει «τοπικούς θεσμούς πολιτειών». Ούτε να καταργήσει τη δουλεία.

Ο Λίνκολν άρχισε να ασχολείται με το θέμα έπειτα από ορισμένες ήττες των Βορείων. Αντελήφθη πως αυτό το όραμα θα ωφελούσε την Ενωση. Την πρώτη ημέρα του 1863 ο Λίνκολν υποσχέθηκε την απελευθέρωση των δούλων που βρίσκονταν σε περιοχές τις οποίες έλεγχε η Συνομοσπονδία (Νότιοι). Προσέξτε: το ευεργέτημα δεν επεκτεινόταν στους δούλους όσων πολιτειών είχαν παραμείνει νομοταγείς. Ούτε στους δούλους των περιοχών οι οποίες είχαν μεν εξεγερθεί, αλλά τελούσαν υπό τον στρατιωτικό έλεγχο της Ενωσης. Η παροχή κινήτρου στους δούλους –ώστε να διευκολύνουν παντοιοτρόπως τους Βόρειους– είχε νόημα μόνο στις περιοχές που αποτελούσαν ακόμη αντικείμενο στρατιωτικής διελκυστίνδας.

Η Ιστορία όμως –κι όχι μόνον όταν τη γράφουν οι νικητές– στέκεται πρωτίστως στα αποτελέσματα. Η 1η Ιανουαρίου 1863 καταγράφηκε ως προάγγελος του τέλους της δουλείας που επήλθε το 1865. Τότε που γκραβούρες απεικόνιζαν μαύρους να φιλούν ευγνώμονες το χέρι του Λίνκολν. Πολύ λογικό. Αν συχνά ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με αγνές προθέσεις, γιατί να μην ισχύει και το αντίστροφο; Ο δρόμος προς τον παράδεισο (κάποιων) μπορεί κάλλιστα να είναι στρωμένος από συγκυριακές εύνοιες (εκ μέρους άλλων). Ο αμερικανικός εμφύλιος δεν έγινε για τη δουλεία, αλλά η κατάργησή της ήταν σημαντικότατο παρεπόμενό του. Εστω και αν μέχρι τότε οι ρατσιστικές διακρίσεις ταλάνισαν ακόμα και τους στρατιώτες των 166 Εγχρωμων Ταγμάτων των Βορείων. Βλέπετε, τα σημαντικά ορόσημα εγκαθίστανται στο σαλόνι της ανθρώπινης Ιστορίας, ακόμα και αν έχουν μπει κι απ' το παράθυρο.

Αναρωτιέστε γιατί στην ευχή τα σκέφτομαι όλα αυτά; Α, τους συνειρμούς τους προκάλεσε το σίριαλ –όχι ο επίλογός του– Αβραάμ Παπαδόπουλου! Κάτι το πρώτο συνθετικό της λέξης «δουλοπάροικοι», την οποία χρησιμοποίησε ο Αντώνης Πανούτσος στα δύο εξαιρετικά άρθρα του (30 Ιουνίου και 2 Ιουλίου) περί των άθλιων μεθοδεύσεων των ΠΑΕ, κάτι το κοινό όνομα των Παπαδόπουλου-Λίνκολν, αλλά πολύ περισσότερο η δημοφιλής απορία των ημερών, αυτή που μας καλεί να αποφανθούμε εάν και κατά πόσο ο Μπάγεβιτς ενήργησε σαν… Λίνκολν. Λοιπόν, τι λέτε; Προέταξε ο Ντούσαν –σαν πονηρός Λίνκολν– το δικαίωμα του Παπαδόπουλου απλώς και μόνο για να εκδικηθεί την ΠΑΕ Αρης, η οποία δεν τον άφησε να γίνει προπονητής του Παναθηναϊκού; Το έκανε σεβόμενος τις αρχές του; Κάτι ανάμεικτο; Μου είναι άγνωστο, αλλά και αδιάφορο. Εξ αντικειμένου η στάση του Μπάγεβιτς συνιστά σημαντική προσφορά, σε όσους –παίκτες ή άλλους– αηδιάζουν με τη διαιώνιση της «δουλοπαροικίας».

Δεν αδιαφορώ –κάθε άλλο– για την παράμετρο «προσωπικοί ηθικοί κώδικες» κ.λπ. Απλώς δεν φιλοδοξώ να σκιαγραφήσω την προσωπικότητα Μπάγεβιτς, μολονότι ως θέμα θα το έβρισκα εξαιρετικά ενδιαφέρον. Οσοι επιθυμούν να το κάνουν, ας ακτινογραφήσουν δεδομένα, ας διυλίσουν συμπεριφορές του πρόσφατου ή μακρινού παρελθόντος και ας αποφανθούν. Προσωπικά περιορίζομαι στην οπτική γωνία του ανθρώπου που σιχαίνεται κάθε μορφή δουλοπαροικίας. Απ' αυτή την οπτική γωνία η ευεργετική κίνηση του Μπάγεβιτς έχει ασυγκρίτως μεγαλύτερη σημασία από τα (όποια) κίνητρά του. Εάν παρέρχεται ανεκμετάλλευτη η ευκαιρία να «ανοίξει» το θέμα, το οποίο δεν αφορά μόνο τον Αβραάμ και ως εκ τούτου δύσκολα παρακάμπτεται με ένα «τέλος καλό, όλα καλά», είναι γιατί η πλειονότητα φιλάθλων κι οπαδών δείχνει να έχει ενστερνιστεί νοσηρές αντιλήψεις. Περισσότερα αύριο.