Η παράξενη αγάπη για την ήττα

Τις μέρες που διαρκούσε το Euro, εξαιτίας και της παραμονής μου στο εξωτερικό, είναι αλήθεια ότι αμέλησα λίγο το ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο μου. Πρέπει να πω ότι όλες αυτές τις μέρες πήρα στο karpetshow@yahoo.gr πολλές επιστολές αναγνωστών –επιστολές κατά κανόνα διαφορετικές από αυτές που μου στέλνουν για τα τεκταινόμενα του ελληνικού πρωταθλήματος. Όταν ο οπαδισμός πάει στο πλάι, αναδεικνύεται η αγάπη για το ποδόσφαιρο και τους συνειρμούς που αυτό επιτρέπει. Μια τέτοια επιστολή. Την καλύτερη ίσως που έλαβα, δημοσιεύω σήμερα με υπερηφάνεια, γιατί έχω αναγνώστες που σκέφτονται.

Mου γράφει ο φίλος αναγνώστης Δημήτρης Καλαμαράς με αφορμή κάτι που είχα γράψει για την Τουρκία του Τερίμ:

«Dear “Κάρπετ“,

Χθες έγραφες ότι οι μεγάλες διοργανώσεις είναι γεμάτες ιστορίες δραμάτων και πως αν η ιστορία του ποδοσφαίρου είναι εντυπωσιακή και καθηλωτική, είναι γιατί είναι γεμάτες από ήττες. Δεν θα διαφωνήσω, ίσα ίσα. Το ερώτημα είναι γιατί οι ήττες να προσελκύουν ίσως μεγαλύτερο ενδιαφέρον και να είναι πιο "πιασιάρικες" και πιο ενδιαφέρουσες ίσως από τις νίκες.

Αλλιώς

Η προφανής απάντηση είναι επειδή το ποδόσφαιρο είναι μικρογραφία της ζωής και ο κοινός άνθρωπος βλέπει με μεγαλύτερη συμπάθεια την πλευρά των εκάστοτε ηττημένων γιατί ταυτίζεται ευκολότερα μαζί τους: και αυτός συχνά αισθάνθηκε "ηττημένος", ριγμένος που τα πράγματα πήγαν αλλιώς απ' ό,τι τα υπολόγιζε. Υπάρχει λοιπόν αυτή η λογική ταύτιση και συμπάθεια με τον εκάστοτε χαμένο. Επειδή όμως εδώ υπάρχει μια διάθεση να φιλοσοφήσουμε (καλοκαιριάτικα μεν, αλλά τι να κάνουμε…), ας δούμε και μια άλλη εξήγηση της "ελκυστικότητας των ηττών". Μια πιο ψυχοφροϊδική παράμετρο ίσως: αυτή του θανάτου, που μαζί με τον φόβο είναι πάντα αποτρόπαιος, αλλά ελκυστικός.

Κινγκ

Η ήττα είναι στο ποδοσφαιρικό αντίστοιχο του θανάτου. Στην εισαγωγή του βιβλίου του "Ομίχλη", ο Στίβεν Κινγκ κάνει λόγο για τον φόβο. Αναρωτιέται γιατί να διαβάζει ο κόσμος βιβλία σαν τα δικά του -φρικιαστικά. Ως απάντηση λέει πως -μέσες άκρες- για τον κόσμο ισχύει το σύνδρομο του "αυτοκινητικού δυστυχήματος": το ότι πάντα θα σταματήσεις ή έστω θα ρίξεις μια ματιά στον δρόμο αν πετύχεις ένα. Λέει ότι η ζωή μας είναι γεμάτη από μικρούς ή μεγάλους φόβους και πως "κάθε φόβος τείνει προς την κατανόηση και αντίληψη του αναπόφευκτου τέλους". Πως "όλοι οι φόβοι μας κατατείνουν προς ένα μεγάλο φόβο, όλοι οι φόβοι μας είναι μέρος αυτού του μεγάλου φόβου... και η μεγάλη γοητεία της λογοτεχνίας τρόμου διά μέσου των αιώνων είναι ότι λειτουργεί σαν πρόβα των δικών μας θανάτων". Και κάπου αλλού λέει πως η φωνή του συγγραφέα "σου λέει ότι θες να το δεις το αυτοκινητικό δυστύχημα και ναι, έχει δίκιο -το θες". Οπως και θέλεις να δεις το πτώμα που βρίσκεται κάτω από το σεντόνι. Είπαμε γιατί: είναι η πρόβα άλλου θανάτου.

Ελξη

Αν λοιπόν πάρουμε τις αναλογίες, δεν βγαίνει και μια ακόμα "εξήγηση" γι’ αυτή την "έλξη" που νιώθουμε για τις ιστορίες ήττας; Γιατί μια ήττα είναι ένας μεταφορικός θάνατος. Ενας "θάνατος" της ομάδας, της ελπίδας της, μια "πρόβα" και μια αλληγορία ενός άλλου θανάτου. Είπαμε, μακάβριο, αλλά εδώ φιλοσοφούμε…

Φόβος

Ο τίτλος του χθεσινού άρθρου ήταν "πέρα από τον φόβο". Κατέληγες στο ότι στην Τουρκία, που δεν φοβήθηκε την πιθανότητα να ηττηθεί, αξίζουν χιλιάδες μπράβο και πως ο προπονητής της οδήγησε μια ομάδα πέρα από τους φόβους της, στην υπέρβαση. Εδώ θα δώσω και μια άλλη, λίγο διαφορετική, πιο λογοτεχνική "άποψη". Βρίσκεται στη μελέτη που κάνει για τον "Ξένο" ο Ζαν Ουντάρ στο τέλος του βιβλίου. Αναφερόμενος στον κυρίως ήρωα Μερσό και στη φυλάκισή του, λέει πως «όταν πείσθηκε πως θα “πέθαινε ολοκληρωτικά”, χωρίς την παράλογη γι’ αυτόν ελπίδα να βρει τη Γη της Επαγγελίας, αρπάζεται από τη μόνη βεβαιότητά του, την παράλογη κατάσταση ότι προορίζεται να πεθάνει: “Ναι, δεν είχα παρά μόνο αυτό. Τουλάχιστον όμως κρατούσα αυτή την ελπίδα όσο με κρατούσε κι εκείνη". Κι απ’ τη βαθιά αυτή πίστη στη δυστυχία του αντλεί όλο το μεγαλείο: να 'χει ταυτόχρονα διαύγεια πνεύματος και να 'ναι ευαίσθητος στη μοναδική ομορφιά του κόσμου». Μήπως συνέβη και αυτό; Ισως η πίστη των Τούρκων και του Τερίμ ότι λόγω των απουσιών θα πέθαιναν και ότι δεν υπήρχε Γη της Επαγγελίας γι' αυτούς να τους ώθησε να δώσουν των υπέρ πάντων αγώνα για να χάσουν και να γίνουν ήρωες. Οχι καθωσπρέπει. Τραγικοί. Αλλωστε αυτοί μένουν στις μνήμες…

Οχι

Δώσαμε λοιπόν το στοιχείο του θανάτου για να ερμηνεύσουμε (αν μπορούμε να το πούμε έτσι) και με έναν τέτοιο τρόπο την έλξη για τις ιστορίες ήττας. Το θέμα είναι αν είναι αρκετό αυτό (ή και αυτό) όπως και κάθε άλλη θεωρητική ερμηνεία για να κατανοήσουμε το "φαινόμενο". Η απάντηση είναι: μάλλον όχι.

Υπόθεση

Στην εισαγωγή ενός βιβλίου του Κινγκ, ο συγγραφέας John D. Macdonald μιλάει για τη συγγραφή, το γράψιμο και τα χαρακτηριστικά που κάνουν μια ιστορία ενδιαφέρουσα: "εργατικότητα, λεξιλαγνεία, συναίσθηση, παράλληλα αναπτυσσόμενη αντικειμενικότητα… και μετά τι; Η υπόθεση! Το στόρι. Η υπόθεση, να πάρει ο διάολος! Η υπόθεση είναι κάτι που συμβαίνει σε κάποιον για τον οποίο κάτι σε κάνει να ενδιαφέρεσαι… το σημαντικό είναι η υπόθεση. Το ότι σου έχει αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον". Μάλλον και στις ποδοσφαιρικές ιστορίες δεν υπάρχει και μεγάλη διαφορά: είναι το αυτονόητο. Η ιστορία, η υπόθεση είναι το ενδιαφέρον, εκεί υπάρχει το ζουμί, από εκεί ξεκινούν όλα. Αυτή είναι η "πρώτη ύλη" και το πώς θα περιγραφεί, το πώς θα παρουσιαστεί και το αν θα λάβει άλλες προεκτάσεις είναι προϊόν του ενδιαφέροντος που θα προκύψει από το στόρι το ίδιο. Και η ιστορία της Τουρκίας στο Euro προσφερόταν και προσφέρεται για παρουσιάσεις και αναλύσεις, παντός είδους, από τεχνικές μέχρι ψυχολογικές. Γιατί μας αιχμαλώτισε το ενδιαφέρον. Γιατί είχε υπόθεση. Και η υπόθεση είχε ζουμί».

Απαιτείται τέλος

O Μπάγεβιτς παραιτήθηκε και ο Χαβίτο δήλωσε -μέσες άκρες- ότι η στάση των οπαδών του Αρη απέναντι στον Παπαδόπουλο είναι από ακατανόητη έως και προσβλητική. Ας πούμε ότι ο Μπάγεβιτς είναι κακός άνθρωπος και ήθελε να φύγει από τον Αρη γιατί δεν τον άφησαν να πάει στον ΠΑΟ -δεν ισχύει, αλλά ας το δεχτώ. Ομως και ο Χαβίτο, που ανανέωσε το συμβόλαιό του και δήλωσε ευτυχισμένος για την παρουσία του κόσμου στην «πρώτη» της ομάδας, είναι εχθρός; Δεν μου προκύπτει.

Μέχρι χθες πίστευα ότι ο Αρης ακολουθεί αυτού του τύπου την τακτική με τον Παπαδόπουλο στήνοντας μια παράξενη δημοπρασία: ανεβάζει όχι την τιμή του παίκτη, αλλά τη δική του απαίτησή λέγοντας «δεν πουλάω». Αρχίζω να πιστεύω ότι σκέφτονται σοβαρά να στείλουν τον παίκτη ένα χρόνο στην εξέδρα: αλλιώς αυτού του τύπου η προτροπή στον Μπάγεβιτς είναι εντελώς παράλογη! Αν είχαν αποφασίσει να τον πουλήσουν τον ποδοσφαιριστή, δεν θα έλεγαν τίποτα στον προπονητή και θα τέλειωναν την ιστορία σε τρεις μέρες.

Το ότι ο Αρης πληρώνει πολύ ακριβά αυτού του τύπου την ακατανόητη στρατηγική είναι φανερό: πιο πολύ και από τον Μπάγεβιτς θα έπρεπε να ανησυχούν για το ότι παίκτες όπως ο Χαβίτο και ο Κόκε δηλώνουν δημόσια ότι βρίσκουν ακατανόητη την εξέλιξη. Οταν στα αποδυτήρια αρχίζουν να γίνονται τέτοιες συζητήσεις, έρχονται θύελλες.

Το μόνο καλό για τον Αρη είναι ότι υπάρχει χρόνος για να τελειώσει η ιστορία χωρίς άλλες απώλειες: ο Αρης μπορεί να πουλήσει τον παίκτη στην ομάδα που επιθυμεί, να πουλήσει τον παίκτη στην ομάδα που επιθυμεί ο Παπαδόπουλος, να τον κρατήσει μέχρι την τελευταία μέρα του συμβολαίου του, επισημαίνοντάς του μάλιστα ότι έχει μεγάλες απαιτήσεις, ή να κάνει μια αληθινή επίδειξη μαγκιάς και να τον αφήσει ελεύθερο. Οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη θα ήταν κάτι σαν καρκίνωμα μέσα σε έναν οργανισμό που την τύχη του την έκανε με τη ζωντάνια του. Η ιστορία του Παπαδόπουλου απαιτεί ένα τέλος.

Ως επιμύθιο θέλω να πω ότι, όταν φτιάχνεις μια διοίκηση με οπαδούς, χρειάζεσαι και παίκτες οπαδούς και προπονητές οπαδούς -αλλιώς η σύμπνοια που ονειρεύεσαι πάει περίπατο. Ομως, καλό είναι στον Αρη να μην ξεχνούν ότι οι καλοί παίκτες είναι πρώτα απ' όλα καλοί επαγγελματίες και ότι την τελευταία φορά που εμπιστεύτηκαν προπονητές-οπαδούς πήγαν στη Β' Εθνική...

Κοκορέτσι

Δεν ξέρω αν είναι όντως σκληρός ο Νίκος Πατέρας, αλλά το σίγουρο είναι ότι θέλει να δείχνει τέτοιος. Πριν από λίγες μέρες ένας φίλος μάνατζερ, γνωστός για την ικανότητά του να δημιουργεί ένα κλίμα αβροφροσύνης (το λέω κομψά...) κυρίως με τη χαριτωμένη καλοκαιρινή περιβολή του (παντόφλες, σκισμένο τζιν, σούπερ κολλητό μπλουζάκι κ.λπ.), τον συνάντησε απόγευμα στο «Da Capo». Με όλη την άνεση που τον διακρίνει τον πλησίασε και τον ρώτησε πότε θα συνεργαστούν, γιατί έχει μεγάλα σχέδια. «Κι εγώ έχω για σένα», του απάντησε ο πρόεδρος των «πρασίνων», «θέλω να σε τσιμεντώσω και να σε κάνω κοκορέτσι...».