Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά, πιο πολλά

Οταν κάποιος παρακολουθεί ένα αθλητικό γεγονός όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες από την τηλεόραση, ίσως να μη συνειδητοποιεί ότι η τηλεόραση είναι η κινητήρια δύναμη των αγώνων και το μέσο που άλλαξε καθοριστικά τη φυσιογνωμία τους. Τους οδήγησε από τα μονοπάτια του ερασιτεχνισμού στη λεωφόρο της άκρατης εμπορευματοποίησης, από την οποία δεν υπάρχει γυρισμός, όσο και αν ορισμένοι αφελείς πίστευαν ότι οι Aγώνες της Αθήνας θα σήμαιναν επιστροφή στο πνεύμα των αγώνων.

Το σύνθημα των αγώνων (citius, altius, fortius, πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά) τώρα πια ενδιαφέρεται κυρίως για το «πιο πολλά». Οχι ρεκόρ φυσικά, αλλά χρήματα, μια και αυτά είναι η κινητήρια δύναμη των αγώνων σήμερα, γεγονός που έχει στείλει τις αξίες του Ολυμπιακού Kινήματος στα σκουπίδια. Μαζί με ένα πλήθος από άδειες, χρησιμοποιημένες συσκευασίες αναβολικών. Η αλλαγή των Ολυμπιακών Αγώνων ή καλύτερα η μετάλλαξή τους άρχισε όταν οι αγώνες έδεσαν τη μοίρα τους με την τηλεόραση. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η τηλεόραση έχουν αναπτύξει μία πολύ στενή σχέση, από την οποία ωφελούνται και οι δύο. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν για την τηλεόραση το πιο δημοφιλές πρόγραμμα όλης της χρονιάς –και το ακριβότερο όσον αφορά το κόστος παραγωγής του– και η τηλεόραση αποτελεί για τους αγώνες τη σημαντικότερη πηγή των εσόδων τους. Από τους Ολυμπιακούς της Ρώμης το 1960 και τις 20 ώρες προγράμματος που μετέδωσε τότε το CBS, η τηλεόραση κάλυπτε το 1 δολάριο από τα 400 που δαπανήθηκαν για τους Aγώνες.

Η σχέση αυτή στους Ολυμπιακούς του Μονάχου το 1972 είχε γίνει 50/400 και στους Ολυμπιακούς του Λος Αντζελες το 1984 (που σηματοδότησαν την πλήρη εμπορευματοποίηση των αγώνων) είχε φθάσει στο 200/400. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΔΟΕ (Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή), οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας, από τους οποίους καλύφθηκαν 3.600 ώρες ζωντανής μετάδοσης, ήταν οι αγώνες με τη μεγαλύτερη τηλεθέαση, μια και τους παρακολούθησε από την τηλεόραση ένα κοινό 3,9 δισ. εκατομμυρίων ανθρώπων σε 215 χώρες. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσουν το ρεκόρ της Αθήνας. Αν παρατηρήσει κάποιος το χρονικό της εξέλιξης των μεταδόσεων των Ολυμπιακών Αγώνων από τους αγώνες της Ρώμης το 1960 μέχρι σήμερα, θα διαπιστώσει εύκολα ότι η εμπορευματοποίηση είναι το βασικό χαρακτηριστικό των Aγώνων. Ενα χαρακτηριστικό που έχουν αποδεχθεί τόσο η ΔΟΕ όσο και το κοινό. Από τις 20 ώρες προγράμματος που μετέδωσε το CBS το 1960, το ABC στους αγώνες του Μόντρεαλ μετέδωσε 77 ώρες προγράμματος και το NBC στους Aγώνες της Αθήνας μετέδωσε κάτι περισσότερο από 1.000 ώρες προγράμματος.

Ο «γάμος» των αγώνων με την τηλεόραση και η εμπορευματοποίησή τους συνέβαλαν ουσιαστικά στη διάσωση του Ολυμπιακού Κινήματος, με ό,τι και αν πρεσβεύει αυτό το κίνημα. Η ΔΟΕ, αντιμετωπίζοντας το φάσμα της χρεοκοπίας, το 1970 ανακοίνωσε ότι τα τηλεοπτικά δικαιώματα των αγώνων και η διαχείρισή τους ανήκαν πλέον αποκλειστικά σ' αυτήν και όχι στη διοργανώτρια πόλη, όπως συνέβαινε μέχρι τους Ολυμπιακούς του Μεξικού το 1968. Επιπλέον η αποφασιστική στροφή προς την εμπορευματοποίηση δόθηκε στους Ολυμπιακούς του 1984, όταν η ΔΟΕ μπροστά στο φάσμα της πλήρους αποτυχίας των αγώνων (αφού η μόνη πόλη που έθετε υποψηφιότητα για τη διοργάνωσή τους ήταν η Τεχεράνη) αναγκάστηκε να δεχθεί το σχέδιο της εμπορικής χορηγίας του Λος Αντζελες, χωρίς τη συνηθισμένη –μέχρι τότε– εγγύηση των δημόσιων χρημάτων. Η εμπορική μετατόπιση του χαρακτήρα των Aγώνων αποδείχτηκε ιδιαίτερα επικερδής και για τη ΔΟΕ, η οποία από τότε χαράζει τις επικοινωνιακές πολιτικές της με στόχο οι Aγώνες να γίνουν προσιτοί στο μεγαλύτερο δυνατό κοινό.

Τα χρήματα των Aγώνων
Tο σύνολο των χρημάτων που εισέπραξε η ΔΟΕ κατά την τετραετία 2001-2004 από την εμπορική εκμετάλλευση των Xειμερινών Aγώνων του 2002 και των Aγώνων της Αθήνας φθάνει στα 4 δισ. 264 εκατομμύρια δολάρια. Από αυτό το ποσό το 92% θα δοθεί στις οργανωτικές επιτροπές των αγώνων, τις εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές και τις διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες και το υπόλοιπο 8% προορίζεται για να καλύψει τα λειτουργικά έξοδα της ΔΟΕ. Από το συνολικό ποσό των εσόδων, το 52% (2 δισ. 236 εκατ. δολάρια) προέρχεται από την τηλεόραση, το 32% (1 δισ. 339 εκατ. δολάρια) από τους 10 χορηγούς που έχουν υπογράψει τετραετείς συμφωνίες με τη ΔΟΕ, το 14% (608 εκατ. δολάρια) προέρχεται από την πώληση των εισιτηρίων και το 2% (81 εκατ. δολάρια) από την πώληση αναμνηστικών με το σήμα των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η ΔΟΕ καλύπτει το περίπου 60% από τον προϋπολογισμό της Οργανωτικής Επιτροπής των Αγώνων. Η Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων της Αθήνας είχε πάρει από τη ΔΟΕ 1 δισ. δολάρια και η Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων του Πεκίνου θα εισπράξει 240 εκατομμύρια δολάρια περισσότερα. Παράλληλα, τα έσοδα από την πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων των αγώνων του Πεκίνου φθάνουν το 1 δισ. 730 εκατομμύρια δολάρια. Η ΔΟΕ, βέβαια, δίνει τη δυνατότητα στις Οργανωτικές Επιτροπές των Αγώνων να συμπληρώσουν τα έσοδά τους επιλέγοντας τους δικούς τους εθνικούς χορηγούς, που αποκτούν το δικαίωμα –με το αζημίωτο– να ταυτίσουν το λογότυπο των προϊόντων τους με τους Ολυμπιακούς Κύκλους.

Πολλοί απορούν για τη δυνατότητα των Αμερικανών να «επηρεάζουν» τις αποφάσεις που αφορούν τα ζητήματα της τηλεοπτικής κάλυψης των αγώνων. Αν κάποιος παρατηρήσει την εξέλιξη της σχέσης ανάμεσα στο κόστος των τηλεοπτικών δικαιωμάτων που κατέβαλαν οι Αμερικανοί σε σχέση με αυτά που κατέβαλε ο υπόλοιπος κόσμος, θα έχει μία πολύ καθαρή απάντηση στις απορίες του. Πάντα οι Αμερικανοί καταβάλλουν περισσότερα χρήματα απ' όσα όλος ο υπόλοιπος κόσμος. Εκτιμήσεις για κέρδη από τους Ολυμπιακούς του Πεκίνου δεν μπορούν ακόμα να γίνουν. Ούτε ακριβείς εκτιμήσεις για το κόστος, με δεδομένη την άρνηση των κινεζικών αρχών να δώσουν στοιχεία, σε μία χώρα που η ελευθερία του Τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στραγγαλίζονται καθημερινά.