Το κατά παραγγελία κακό θέαμα

Δεκαετίες τώρα που παρακολουθώ το ελληνικό πρωτάθλημα ποτέ δεν θυμάμαι στην Ελλάδα μία ομάδα που να έπαιξε θεαματικό ποδόσφαιρο, επειδή κάτι τέτοιο το απαίτησε από τον προπονητή η διοίκησή της. Περιορίζοντας τις κρίσεις στα τελευταία είκοσι οκτώ χρόνια, ομολογώ ότι είδαμε και καλές ομάδες. Επαιξαν σπουδαία μπάλα ο Παναθηναϊκός και η Λάρισα του Γιάτσεκ Γκμοχ, που κατέκτησαν πρωταθλήματα. Αρεσε πολύ ο Ολυμπιακός του Αντώνη Γεωργιάδη και του Ολεγκ Μπλαχίν, που δεν κέρδισε τίποτα. Ηταν αρκετά ενδιαφέρουσα ως ομάδα η πρώτη ΑΕΚ του Σάντος, με τον Τσιάρτα και τον Νικολαΐδη σε μεγάλες φόρμες. Φυσικά ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο, μιλώντας για θεαματικότητα, είναι οι ομάδες του Ντούσαν Μπάγεβιτς: η ΑΕΚ της μαγικής τετραετίας (1993-97), ο Ολυμπιακός του 1999, ο ΠΑΟΚ του 2002, η ΑΕΚ του 2003. Το κοινό όμως αυτών των ομάδων είναι ότι όλες έκαναν πρωταθλητισμό θέλω να πω ότι η όποια θεαματικότητά τους εξυπηρετούσε την αρχική και βασική ανάγκη της διοίκησης, που ήταν η κατάκτηση του πρωταθλήματος. Οι ομάδες αυτές έπαιζαν θεαματικά γιατί οι προπονητές τους πίστευαν ότι έτσι θα κερδίσουν ευκολότερα. Αλλες κέρδισαν πρωταθλήματα χωρίς να το κάνουν.

Εξαιρέσεις

Μικρές εξαίρεσης σ' αυτόν τον κανόνα υπάρχουν. Και πάλι όμως δεν μιλάμε για ομάδες που προέκυψαν κατά διοικητική παραγγελία. Ο πρώτος ΟΦΗ του Ευγένιου Γκέραρντ ήταν ένα τακτικό κομψοτέχνημα, το ίδιο και ο πρώτος ΠΑΟ του Κυράστα. Εχω ωραίες αναμνήσεις από την Ξάνθη του Ματζουράκη, μου άρεσε πολύ ένας Ιωνικός, που με προπονητή τον Μαρκαριάν αγωνιζόταν με τον Αντριόλι και τρεις επιθετικούς. Ηταν υπέροχος ο Ηρακλής του Αναστασιάδη, με τον Μιχάλη Κωνσταντίνου πλαισιωμένο από εξαιρετικούς ποδοσφαιριστές όπως ο Στολτίδης, ο Σέμπουε, ο Χάγκαν, ο Τζέιμς Ντεμπά. Πιθανότατα να πρέπει να αναφέρω και άλλες ομάδες που ίσως αδικώ: την Καβάλα του Παράσχου, π.χ., την Καλλιθέα του Τάκη Λεμονή, τον Ηρακλή του Κωφίδη ή ακόμα και την ΑΕΛ του Δώνη. Ομως, όλες αυτές οι ομάδες έπαιξαν καλή μπάλα κυρίως γιατί μια συγκυρία θέλησε να υπάρχουν στα χέρια των προπονητών πολλοί καλοί ποδοσφαιριστές: στην πραγματικότητα κανένας πρόεδρος δεν προσέλαβε έναν προπονητή για να φέρει σε πέρας ένα συγκεκριμένο σχέδιο που στόχο είχε το θεαματικό ποδόσφαιρο. Ολοι θέλουν νίκες, γιατί αυτές εξασφαλίζουν ηρεμία. Το πώς αυτές θα 'ρθουν δεν ενδιαφέρει κανέναν.

Εξήγηση

Τα τελευταία χρόνια αυτό το πράγμα παράγινε. Υπάρχει φυσικά εξήγηση: το κοινό στην Ελλάδα (και ειδικά το κοινό που πάει στο γήπεδο) θέλει νίκες και αν δεν έχεις να του δώσεις τέτοιες ή κόβει το γήπεδο ή στρέφεται και ανοιχτά εναντίον σου. Το κοινό βλέπει το ποδόσφαιρο που του ταιριάζει. Αυτό θα έλεγα ότι είναι κανόνας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παντού.

Κλείδωμα

Στην Μπαρτσελόνα προτιμούν να χάσουν δέκα πρωταθλήματα παρά να βλέπουν την ομάδα τους να κερδίζει 1-0. Ακουγα τις προάλλες έναν συνάδελφο στο ραδιόφωνο να κρίνει τον Φρανκ Ράικαρντ με κριτήρια αμιγώς ελληνικά: τον κατηγορούσε ότι δεν «κλειδώνει» τα ματς, ότι δεν έχει διορθώσει την άμυνα, ότι δεν βάζει έναν κόφτη δίπλα στον Τουρέ. Δεν μου έκανε εντύπωση: η αντίληψη των δημοσιογράφων για το τι είναι ποδόσφαιρο δεν είναι διαφορετική από αυτή των θεατών -αν πεις σε κάποιον ότι οι Καταλανοί βλέπουν την μπάλα αλλιώς, δύσκολα θα καταλάβει τι του λες. Το ελληνικό κοινό συνδυάζει το καλό θέαμα σχεδόν αποκλειστικά με τις ακριβές μεταγραφές δεν τον κακίζω τον κόσμο, τόσο καταλαβαίνει. Αν μάλιστα επισημάνεις σε κάποιον ότι ο Ολυμπιακός ή η ΑΕΚ και ο ΠΑΟ έχουν φέτος ακριβότερες ομάδες αλλά δεν παίζουν καλύτερη μπάλα από πέρυσι, σου πετάει ένα «εντάξει, μωρέ» και καθάρισε. Από την ώρα που μάθαμε τη μαγική λέξη «μπάτζετ», διαλύθηκε και κάθε πιθανότητα να υπάρξει σοβαρός προβληματισμός.

Ρεύμα

Η λογική λέει ότι ακόμα και σε ένα τέτοιο κλίμα θα έπρεπε να υπάρχουν ομάδες που να πηγαίνουν λιγάκι κόντρα στο ρεύμα. Για τον Πανιώνιο, τον ΠΑΟΚ, τον Ηρακλή, τη Λάρισα, τον Ατρόμητο, τον ΟΦΗ, για όλες δηλαδή εκείνες τις ομάδες που γνωρίζουν ότι δύσκολα θα διεκδικήσουν το πρωτάθλημα, αλλά και δύσκολα θα μπλέξουν σε περιπέτειες, το θεαματικό ποδόσφαιρο θα έπρεπε να είναι μια σαφέστατη διοικητική επιλογή, αφού λογικά φέρνει και περισσότερο κόσμο στο γήπεδο. Γιατί δεν είναι; Κυρίως γιατί δεν υπάρχει καθόλου υπομονή. Οι περισσότεροι από αυτούς που διοικούν τις ομάδες πιστεύουν ότι «η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα» -αλλά δύσκολα μπορεί να φανταστούν ότι για το χτίσιμό της χρειάστηκαν και περισσότερες από τρεις! Στους δε τρεις μεγάλους η απαίτηση για θεαματικότητα εκμηδενίζεται από το επικοινωνιακό μπαϊλάμ που τις συνοδεύει. Οι ομάδες του Τροντ Σόλιντ και του Ζοσέ Πεσέιρο, τα δημιουργήματα των δύο τεχνικών πριν αυτοί έρθουν στην Ελλάδα, δεν είχαν καμία σχέση με τον Ολυμπιακό του Νορβηγού και τον ΠΑΟ του Πορτογάλου. Και οι δύο όμως κατάλαβαν ότι αν τολμήσουν να κάνουν εδώ αυτά που έκαναν στο Βέλγιο ή στην Πορτογαλία, θα φύγουν κλοτσηδόν μετά την τρίτη ήττα.

Ρίσκο

Οι θεαματικές ομάδες χτίζονται με τον χρόνο. Ενίοτε, ακόμα και τη στιγμή της μεγαλοπρέπειάς τους χάνουν και θεαματικά - αυτό είναι κανόνας. Στην Ελλάδα με τον φόβο της ήττας στα μάτια όλων προτιμάμε την ανέξοδη διαμαρτυρία. Είτε μιλάμε για πολιτική είτε για ποδόσφαιρο, η Ελλάδα προτιμά τη στασιμότητα και τη συντήρηση από το ρίσκο...

Ονειρο...

Κοιμόμουν και ονειρευόμουν. Ημουν, λέει, κλεισμένος στο ίδιο κελί με τον παπαγάλο του Θωμά και βασάνιζα το βρομοπούλι για να μου πει τα μυστικά. «Είναι αβαβά το ματς της Λιβαδειάς;», ρώτησα ενώ το καρύδωνα. «Ετσι λέν' όλοι, αλλά δεν το πιστεύω για τέσσερις λόγους. Πρώτον, γιατί πήγε πάλι ο Κόκκαλης στου Ρέντη - αν ήταν αβαβά δεν θα πήγαινε. Δεύτερον, διότι μπήκε διαιτητής ο Πολατιάν - αν ήταν αβαβά θα τον κρατούσαν για αργότερα. Τρίτον, επειδή ο Κομπότης διαφημίζει τη φιλία του με τον Τζίγκερ και, όπως και να το κάνεις, υπάρχει ένα θέμα και, τέταρτον, διότι ο Κομπότης απάντησε ειρωνικά στο "Derby" που έβαλε τίτλο "Μας βλέπουν..." και το απειλεί και με μηνύσεις». «Τι σχέση έχει αυτό;», επέμενα. «Μα θα τον γονατίσει ο Γκόντζος με τα υστερόγραφα», μου είπε και πέταξε μακριά για να διαβάσει την «Πράσινη»...