Για το ποδόσφαιρο που σκοτώνει

Ενας ακόμα θάνατος ποδοσφαιριστή, πριν από λίγες μέρες στη Σκωτία, ήρθε να προστεθεί σε αυτή τη μακριά και θλιβερή αλυσίδα θανάτων ποδοσφαιριστών, που τα τελευταία χρόνια είναι ανησυχητικά συχνοί. Και γεννούν ερωτήματα.

Αναρωτιέμαι, όμως, αν όντως θέλουμε να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα ή μήπως οι πιθανές απαντήσεις μπορεί να τσαλακώσουν ανεπανόρθωτα τη λαμπερή εικόνα του δημοφιλέστερου παιχνιδιού στον κόσμο. Ενα σοβαρό πλήγμα στην εικόνα του ποδοσφαίρου ως προϊόν, πιθανόν να σημαίνει απώλειες εκατομμυρίων για μια βιομηχανία με πολύ μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια.

Οι επίσημες ιατρικές αιτιολογίες που ακολουθούν τους θανάτους ποδοσφαιριστών αποδίδονται συνήθως σε καρδιακά προβλήματα. Μία αιτιολογία που φαίνεται πολύ βολική για να κρύψει αυτό που όλοι υποψιάζονται ή γνωρίζουν, αλλά αρνούνται να το παραδεχθούν. Την ύπαρξη εκτεταμένης φαρμακοδιέγερσης στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο.

Γι' αυτούς που ακόμη αμφιβάλλουν, θυμίζω την έρευνα που είχε ξεκινήσει πριν από δύο χρόνια με εντολή ενός εισαγγελέα από τη Φλωρεντία, του Λουίτζι Μποτσιολίνι, για να εξακριβωθούν τα αίτια θανάτου τριών ποδοσφαιριστών που αγωνίστηκαν στη Φιορεντίνα. Του Μπρούνο Μπεατρίς, που πέθανε το 1987 σε ηλικία 39 ετών από λευχαιμία, του Νέλο Σαλτούτι, που πέθανε το 2003 από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 56 χρόνων, και του Ούγκο Φεράντε, που πέθανε τον Νοέμβριο του 2004 σε ηλικία 59 ετών από καρκίνο του λάρυγγα.

Η έρευνα ξεκίνησε γιατί υπήρχαν υποψίες ότι οι τρεις αυτοί άνθρωποι πέθαναν εξαιτίας της χορήγησης αναβολικών για να έχουν καλύτερη αγωνιστική απόδοση. Η διείσδυση των αναβολικών στο ιταλικό ποδόσφαιρο είναι παλιά ιστορία. Ποιος έχει ξεχάσει την αποθήκη αναβολικών της Γιουβέντους και τη δικαστική διερεύνηση που ακολούθησε, αποδεικνύοντας ότι ο γιατρός της ομάδας χορηγούσε απαγορευμένες ουσίες στους ποδοσφαιριστές της «μεγάλης κυρίας»;

Τότε η υπόθεση έκλεισε απλώς με την τιμωρία του γιατρού Ρικάρντο Αγκρίκολα. Και το Καμπιονάτο καθάρισε. Μία προηγούμενη έρευνα ενός άλλου Ιταλού δικαστικού λειτουργού από το Τορίνο, του Ραφαέλο Γκουαρινιέλλο, έδειξε την υπερβολική συχνότητα θανάτων από καρκίνο, λευχαιμία και μία σπάνια ασθένεια του νευρικού συστήματος στους ποδοσφαιριστές των κορυφαίων ιταλικών ομάδων. Η έρευνα που είχε ξεκινήσει ο Μποτσιολίνι αφορούσε δύο κυρίως φαρμακευτικά προϊόντα.

Το Cortex και το Micoren, που δεν ήταν απαγορευμένα κατά την διάρκεια των δεκαετιών του '70 και του '80 και τα οποία αποδείχθηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν από ποδοσφαιριστές της Φιορεντίνα μέχρι το 2000 όταν και απαγορεύθηκαν. Το Cortex το χρησιμοποιούσαν για τη μυϊκή ανάπτυξη και το Micoren για τη βελτίωση της αντοχής. Ο Γκουαρινιέλο στην έρευνά του είχε μιλήσει με τον Σαλτούτι μετά την πρώτη καρδιακή προσβολή του το 1997, ο οποίος του είχε πει ότι οι άνθρωποι της Φιορεντίνα χορηγούσαν στους ποδοσφαιριστές απαγορευμένες ουσίες, βαφτίζοντάς τες βιταμίνες. Ο Σαλτούτι είχε παραδεχτεί ότι έπαιξε περίπου 500 παιχνίδια και χρησιμοποίησε στα 300 περίπου το Micoren.

Ο Σαλτούτι, μάλιστα, είχε ομολογήσει στους συγγραφείς του βιβλίου Palla Avvelenata (δηλητηριασμένο ποδόσφαιρο) ότι όταν αγωνιζόταν στις εφηβικές ομάδες της Μίλαν τους έδιναν «διάφορες βιταμίνες» που θα τους βοηθούσαν να ψηλώσουν. «Μέσα σε ένα χρόνο πήρα 15 εκατοστά ύψος, αλλά τότε δεν αναρωτήθηκα το γιατί. Απλώς ήμουν ευχαριστημένος που ψήλωσα τόσο γρήγορα και τόσο πολύ».

Ο Μποτσιολίνι στην έρευνά του απέδειξε ότι οι θάνατοι σχετίζονταν με τη χορήγηση των φαρμάκων, αλλά δεν υπήρξαν διώξεις ή απαγγελίες κατηγοριών. Κι αυτές οι περιπτώσεις δεν είναι οι μόνες. Αλλά και που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τι έγινε; Είναι πολλά τα όσα διακυβεύονται στο σύγχρονο επαγγελματικό ποδόσφαιρο, που, ως φαίνεται, όλοι έχουμε αποδεχθεί ότι αξίζουν περισσότερο από την ανθρώπινη ζωή. Ή μήπως όχι;

Οι δυσκολίες της διαιτησίας

Εχει υπολογιστεί ότι σε σχέση με το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970, στο Μουντιάλ που έγινε πρόπερσι το καλοκαίρι στη Γερμανία οι ποδοσφαιριστές κάλυψαν τρεισήμισι φορές περισσότερα χιλιόμετρα. Δεν υπάρχει, όμως, αντίστοιχος υπολογισμός για τις αποστάσεις που καλύπτουν οι διαιτητές.

Αν και η χρονική εξέλιξη του αθλήματος γίνεται γρηγορότερη, το διαιτητικό τρίο παραμένει σταθερό. Υπάρχουν, φυσικά, κάποιες αλλαγές στους κανονισμούς, που έχουν στόχο να απλοποιήσουν και να διευκολύνουν το διαιτητικό έργο, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις οι κανονισμοί αυτοί είναι θέμα ερμηνείας. Και την πρωτοβουλία της ερμηνείας την έχει ο διαιτητής, έτσι ώστε να διασφαλιστεί και ο ρόλος του στο παιχνίδι.

Τόσο η ΟΥΕΦΑ όσο και η ΦΙΦΑ πειραματίζονται με διάφορους τρόπους, προκειμένου να διευκολύνουν το έργο του διαιτητή. Η ενδοσυνεννόηση με τον τέταρτο διαιτητή προσφέρει μια κάποια βοήθεια, αλλά δεν μεταθέτει την ευθύνη της ερμηνείας του κανονισμού ή το βάρος της επιβολής μιας ποινής, είτε πρόκειται για ένα πέναλτι ή μία αποβολή.

Η εισαγωγή δύο ακόμα διαιτητών που ο καθένας θα έχει τομέα ευθύνης τις μεγάλες περιοχές των αντιπάλων ομάδων -όπου έχει παρατηρηθεί ότι διαδραματίζεται ο μεγαλύτερος αριθμός των αμφισβητούμενων φάσεων- ίσως βοηθήσει στην «απονομή δικαιοσύνης», αλλά θα μεταθέσει το ενδιαφέρον από τους ποδοσφαιριστές στους διαιτητές.

Ενα από τα στοιχεία της γοητείας του ποδοσφαίρου είναι ότι ως παιχνίδι έχει στη φύση του τη δύναμη του ανθρώπινου λάθους που μπορεί να διαμορφώσει το τελικό αποτέλεσμα. Ενα ανθρώπινο λάθος που μπορεί να είναι μία κακή έξοδος ενός τερματοφύλακα, ένα τετ α τετ που χάθηκε (αν και δεν χανόταν με τίποτε) ή ένα λάθος διαιτητικό σφύριγμα. Απόλυτη δικαιοσύνη στο ποδόσφαιρο -όπως και στη ζωή- δεν υπάρχει. Αν σφύριζαν ρομπότ, πιθανόν τα πράγματα να ήταν διαφορετικά.

Ομως, σφυρίζουν άνθρωποι. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο και επειδή το άθλημα έχει γίνει πιο δύσκολο, θα έπρεπε οι ομοσπονδίες διαιτητών να υιοθετήσουν αυστηρότερες δοκιμασίες για τα μέλη τους. Ενας ανίκανος διαιτητής ενισχύει την προκατάληψη των φιλάθλων, διότι με την κακή απόδοσή του τρέφει την πεποίθηση ότι τα παιχνίδια κρίνονται έξω από τα γήπεδα.

Οι ομοσπονδίες διαιτητών, βέβαια, πρέπει να προστατεύουν και τα μέλη τους. Ομως, δεν προστατεύεις έναν κακό διαιτητή βαθμολογώντας την απαράδεκτη απόδοσή του σε ένα ντέρμπι με 8. Αντιθέτως, εκθέτεις την ανικανότητά του περισσότερο και επίσης αποκαλύπτεις τη δική σου αδιαφορία για το άθλημα.

Η ελληνική παθογένεια

Οσο το σκέφτομαι τόσο καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η παθογένεια του ελληνικού ποδοσφαίρου δεν είναι ένα μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά αντανάκλαση της παθογένειας που για χρόνια ενδημεί στην ελληνική κοινωνία. Στον χώρο του ποδοσφαίρου αναπαράγονται καταστάσεις, συμπεριφορές και νοοτροπίες που έχουν δοκιμασθεί με επιτυχία σε πολύ δυσκολότερα πεδία, όπως εκείνο της πολιτικής. Αλλωστε, το ποδόσφαιρο και η πολιτική, έχοντας έναν κοινό σύνδεσμο -τις μάζες-, είχαν πάντα πολλά κοινά σημεία. Η πλειονότητα των οπαδών-φιλάθλων δεν αγαπά το ποδόσφαιρο, αλλά την ομάδα τους. Εχει διαπαιδαγωγηθεί έτσι. Οπως στην πολιτική προέχει το κόμμα από τη χώρα, έτσι και στο ποδόσφαιρο προέχει η ομάδα εις βάρος του παιχνιδιού. Η νίκη με κάθε τρόπο. Μία νίκη που αντανακλάται και στους ίδιους τους οπαδούς με έναν πρωτόγονο και αφαιρετικό σκεπτικό. «Αφού η ομάδα μου είναι καλύτερη από τις άλλες και εγώ είμαι καλύτερος από τους οπαδούς των άλλων». Η ζωή έχει γίνει πάρα πολύ δύσκολη και το ποδόσφαιρο είναι ένας χώρος που μπορεί να προσφέρει επιβεβαιώσεις -με τις νίκες της ομάδας που υποστηρίζουμε- και να κάνει τις δυσκολίες υποφερτές. Μάλιστα, στο ποδόσφαιρο οι επιβεβαιώσεις μπορούν να είναι τόσο συχνές όσο οι Κυριακές. Κι όταν φαντασιώνεσαι ότι είσαι νικητής, η ζωή για κάποιους γίνεται καλύτερη.