Χαμηλό κόστος, υψηλού κινδύνου... (SportDay / Διονύσης Ελευθεράτος)

«Κομμένες, ενημέρωση κι α-NASA», μέρος δεύτερο. Χθες σχολιάσαμε την αβάσταχτη ματαιότητα της τακτικής που ακολούθησε προ ημερών η Αμερικανική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος: αρνήθηκε να δημοσιοποιήσει τα πορίσματα της έρευνας, την οποία διεξήγαγε για την ασφάλεια των αεροπορικών πτήσεων στις ΗΠΑ, αν και παραδέχθηκε ότι αυτά είναι πολύ ανησυχητικά. Σήμερα θα κάνουμε μια μικρή αναδρομή.

Το 1981 στις ΗΠΑ η κυβέρνηση Ρέιγκαν νομοθέτησε την «πλήρη απελευθέρωση στην αγορά των αερομεταφορών». Ο εστί μεθερμηνευόμενον ότι καταργήθηκε κάθε διαδικασία κρατικού ελέγχου. Οι αεροπορικές εταιρείες εφεξής θα αποφάσιζαν μόνες τους για όλα: από τις τιμές των εισιτηρίων μέχρι την ποιότητα της συντήρησης των αεροσκαφών. Η όμορφη -και εσαεί επιστρατευόμενη, σε ανάλογες περιπτώσεις- λέξη «απελευθέρωση» κυοφορούσε διπλή υπόσχεση. Οτι μέσω του γενικευμένου, δίχως κανόνες και περιορισμούς ανταγωνισμού, πρώτον θα βελτιώνονταν οι παρεχόμενες υπηρεσίες και -δεύτερον- θα «έμπαιναν στο παιχνίδι» περισσότερες εταιρείες. Δικαιώθηκαν οι προβλέψεις; Ναι, αλλά από... την ανάποδη! Συνέβησαν τα εκ διαμέτρου αντίθετα.

Ούτε δέκα ούτε είκοσι, αλλά 114 αεροπορικές εταιρείες λειτουργούσαν το 1981 στις ΗΠΑ. Εδώ και μερικά χρόνια η εσωτερική αμερικανική αγορά είναι, ουσιαστικά, υπόθεση επτά εταιρειών. Καμιά ογδονταριά απορροφήθηκαν ή «προσαρτήθηκαν». Οι υπόλοιπες έκλεισαν. Βεβαίως αυτή καθ' αυτή η εξέλιξη αφορούσε τον επιχειρηματικό -και μόνο- μικρόκοσμο. Για την αμερικανική κοινωνία ασφαλώς δεν έχασε η Βενετιά βελόνι, αφού σημασία δεν είχε πόσες επιχειρήσεις θα δραστηριοποιούνταν στην αγορά των αερομεταφορών, αλλά πόσο καλά θα έκαναν τη δουλειά. Ούτε όμως για το νεοσυντηρητισμό του Ρέιγκαν αυτή καθ' αυτή η εξέλιξη ισοδυναμούσε με κόλαφο. Οι νεοφιλελεύθεροι κάθε απόχρωσης, βλέπετε, «το έχουν δίπορτο»: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή σου λένε πως «το άνοιγμα των αγορών σε πολλούς παίκτες» είναι βαθύτατο «πιστεύω» τους. Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο υποστηρίζουν πως το νόημα της ζωής έγκειται στις συγχωνεύσεις, στο μοίρασμα της πίττας σε λίγους και ισχυρούς. Κυριακή «στρίβουν νόμισμα». Το μέγα πρόβλημα στις ΗΠΑ, μετά το 1981, ήταν η μεγάλη αύξηση των ατυχημάτων. Για να προσφέρουν το δέλεαρ του φθηνού εισιτηρίου χωρίς να πληγούν τα κέρδη τους, οι ανταγωνιζόμενες εταιρείες έκαναν -ανεμπόδιστες- τα πάντα ώστε να μειώσουν το κόστος: εκτεταμένες περικοπές προγραμμάτων συντήρησης και ανανέωσης των στόλων. Απολύσεις υπαλλήλων, τους οποίους αργότερα αντικατέστησαν (ολικώς ή μερικώς) με άπειρους, άρα φθηνότερους!

Καλοκαίρι 1996, ένα Μπόινγκ της TWA έπεσε στα ανοικτά της Ν. Υόρκης «παίρνοντας» μαζί του 230 ψυχές. Κάτι το πολύνεκρο του δυστυχήματος, κάτι η χρονική συγκυρία που «θέλησε» να συμπέσει το συμβάν με την προετοιμασία της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα, το θέμα τροφοδότησε συζητήσεις ασυνήθιστα έντονες. Εν αρχή ην η διαπίστωση πως το συγκεκριμένο αεροσκάφος είχε κλείσει ήδη 25 χρόνια, δηλαδή 7 περισσότερα του μέσου όρου στην ίδια εταιρεία. Μερίδα του αμερικανικού Τύπου, πάντως, είχε ήδη προβεί σε δηκτικά σχόλια, του τύπου «μια απλή πτήση απαιτεί πλέον κάτι από το θάρρος του Ιντιάνα Τζόουνς». Οι ΗΠΑ είναι μακριά, θα πείτε. Οχι όμως και οι παρενέργειες των ψευδεπίγραφων «απελευθερώσεων». Κι αν φαντάζουν πολύ τεχνοκρατικά ή δυσανάγνωστα τα στοιχεία της IAΤΑ που ενοχοποιούν -για πολλά- τη λογική και πρακτική των εταιρειών «χαμηλού κόστους», ας θυμηθούμε όσα «βγήκαν στη φόρα» μετά την πτώση του αεροσκάφους της κυπριακής «Helios», στο Γραμματικό. Αν μη τι άλλο...