Πετρέλαιο: το αγαπημένο των κερδοσκόπων (SportDay / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Για μία ακόμα φορά η συνεχής άνοδος της τιμής του πετρελαίου βάζει φωτιά στην παγκόσμια οικονομία και συνακόλουθα στις τσέπες όλων μας. Οι συνέπειες αυτής της κούρσας των τιμών προς τα πάνω έχει οδυνηρές συνέπειες για πολλούς βιομηχανικούς κλάδους, μια και το 90% των παγκόσμιων μεταφορών βασίζεται στο πετρέλαιο.

Οι συνέπειες, όμως, θα είναι δυσάρεστες και για πολλές κυβερνήσεις που προσπαθούν να μειώσουν τα ελλείμματά τους, ιδίως αν πληρώνουν σε δολάρια. Οι χώρες της Ε.Ε. που πληρώνουν για τις αγορές πετρελαίου σε ευρώ, που είναι ανατιμημένο απέναντι στο δολάριο, θα νιώσουν την πίεση πολύ λιγότερο σε σχέση με εκείνες που πληρώνουν σε δολάρια. Πολλοί αναρωτιούνται για την αιτία που σπρώχνει τις τιμές προς τα πάνω. Υπάρχουν πολλές «αιτίες», αλλά η πιο σοβαρή για την τωρινή άνοδο έχει να κάνει με την κερδοσκοπία.

Επίσης, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες έχουν συμφέρον να πιέζουν τις τιμές του πετρελαίου προς τα πάνω για να αντισταθμίσουν τις απώλειες κερδών που έχουν λόγω της διολίσθησης του δολαρίου. Οι δικαιολογίες που κυκλοφορούν κάθε φορά για την αύξηση των τιμών και έχουν γεωπολιτικό χαρακτήρα, όπως ο πόλεμος στο Ιράκ, η κατάσταση στο Αφγανιστάν, η ένταση στην Παλαιστίνη, ακόμα και οι τυφώνες στον Κόλπο του Μεξικού (όπου έχουν εγκαταστάσεις άντλησης και αποθήκευσης αρκετές πετρελαϊκές εταιρείες) είναι ένα απλό άλλοθι για τους κερδοσκόπους.

Από τις αρχές Οκτωβρίου η τιμή του πετρελαίου ανέβηκε κατά 43%, ενώ από το 2002 έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί. Ο ρόλος των κερδοσκόπων στην αύξηση των τιμών αποκαλύπτεται και από ένα περσινό πόρισμα της επιτροπής ασφαλείας της αμερικανικής γερουσίας που σημείωνε ότι «οι παραδοσιακές δυνάμεις της αγοράς δεν μπορούν να θεωρηθούν πλήρως υπεύθυνες γι' αυτές τις αυξήσεις», μια και, όπως σημειώνεται: «Τα τελευταία χρόνια μεγάλοι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί, hedge funds, συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλα επενδυτικά κεφάλαια έχουν ρίξει δισεκατομμύρια δολάρια στην ενέργεια και στις αγορές εμπορευμάτων –πιθανότατα έως και 60 δισ. δολάρια μόνο στις αμερικανικές προθεσμιακές αγορές–, προσπαθώντας να εκμεταλλευθούν τις αλλαγές τιμών». Λειτουργούν, δηλαδή, καθαρά κερδοσκοπικά.

Μάλιστα, οι Αμερικανοί γερουσιαστές εκτιμούν ότι το κερδοσκοπικό «καπέλο» στις τωρινές τιμές του πετρελαίου μπορεί να φτάνει και τα 25 δολάρια το βαρέλι. Το ότι υπάρχει ευθύνη των κερδοσκόπων υπογραμμίζεται ακόμα περισσότερο από το ότι δεν υπάρχει έλλειψη στα αποθέματα αργού πετρελαίου, αλλά και από την απόφαση που πήρε πριν από ένα μήνα ο ΟΠΕΚ να αυξήσει κατά 500 χιλιάδες βαρέλια την ημερήσια παραγωγή πετρελαίου.

Ομως ακόμα κι αν μπορούσε κάποιος να περιορίσει την εμπλοκή των κερδοσκόπων στη διαμόρφωση των τιμών, αυτές θα συνέχιζαν να ανεβαίνουν, αλλά με πολύ χαμηλότερο ρυθμό, εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Επιτροπής Ενέργειας, η ζήτηση για το πετρέλαιο είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 24 χρόνων, γεγονός που οφείλεται στην ταχεία επέκταση της κινεζικής και της ινδικής οικονομίας αλλά και της αυξημένης ζήτησης για πετρέλαιο από τις ανεπτυγμένες χώρες.

Η ζήτηση πετρελαίου και των παραγώγων του –κυρίως της βενζίνης– είναι φέτος κατά 20% μεγαλύτερη από πέρυσι στην Κίνα, την ώρα που εμφανίζεται υψηλότερη από πέρυσι και στις ΗΠΑ, κυρίως λόγω της αύξησης των πωλήσεων ενεργοβόρων οχημάτων, των λεγομένων «εκτός δρόμου».

Η άνοδος των τιμών ανάμεσα στα άλλα φέρνει στην επιφάνεια και το ζήτημα της ενεργειακής πολιτικής και κυρίως τη μείωση της εξάρτησης των ενεργειακών αναγκών μιας χώρας από το πετρέλαιο και φυσικά την ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Πηγών που είναι και ιδιαίτερα φιλικές στο περιβάλλον.


Τι σημαίνουν για την οικονομία τα 90 δολάρια το βαρέλι;

Είναι πάρα πολλοί εκείνοι που πιστεύουν ότι τα 90 δολάρια για ένα βαρέλι πετρέλαιο είναι πολλά. Αν το εξετάσει κάποιος με όρους δολαρίου, θα διαπιστώσει ότι το βαρέλι κοστίζει τέσσερις φορές περισσότερα από όσα κόστιζε το 2001, την ώρα που μια μελέτη της τράπεζας HSBC εκτιμά πως το πετρέλαιο είναι κατά 200% ακριβότερο από το 2001!

Συγκριτικά, πάντως, το πετρέλαιο κόστιζε πιο ακριβά στις αρχές της δεκαετίας του '80 ή στα μέσα της δεκαετίας του '70. Τι σημαίνει, όμως, για την τσέπη μας και την οικονομία η τιμή των 90 δολαρίων ανά βαρέλι; Η πιο εμφανής επίπτωση αφορά τους κατόχους αυτοκινήτων και θα πλήξει περισσότερο τους κατοίκους των ΗΠΑ, όπου ο φόρος είναι χαμηλότερος και επιβαρύνει πολύ λιγότερο την τελική τιμή πώλησης, άρα υπάρχουν μικρότερα περιθώρια μείωσης της τιμής του με κρατική παρέμβαση.

Η άνοδος της τιμής, εκτός από τους κατόχους αυτοκινήτων, επηρεάζει και τους κατοίκους των χωρών όπου ο χειμώνας διαρκεί περισσότερο. Επίσης, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου σημαίνει πως αυξάνεται το κόστος παραγωγής πολλών προϊόντων και υπηρεσιών, μειώνεται η κερδοφορία των επιχειρήσεων, ενώ το κόστος παραγωγής είναι σίγουρο ότι θα μεταφερθεί στον καταναλωτή.

Οι αεροπορικές εταιρείες και οι εταιρείες μεταφορών είναι από τις πρώτες που αντιμετωπίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις της ανόδου της τιμής του πετρελαίου. Η άνοδος του κόστους και ο περιορισμός της κερδοφορίας, που αντιμετωπίζονται από τις επιχειρήσεις με τις αυξήσεις τιμών προϊόντων και υπηρεσιών και τις απολύσεις εργαζομένων, οδηγούν παράλληλα σε μείωση της ζήτησης.

Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου πλήττει περισσότερο εκείνες τις χώρες των οποίων η οικονομία εξαρτάται από τις εισαγωγές του «μαύρου χρυσού». Οσο ανεβαίνουν οι τιμές τόσο οι καταναλωτές περιορίζουν τις αγορές τους, τα κέρδη των επιχειρήσεων, ο όγκος των εξαγωγών μιας χώρας μειώνεται και το εμπορικό έλλειμμα διευρύνεται.

Μια συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε πιέσεις από τους εργαζομένους για αυξήσεις ημερομισθίων, γεγονός που θα πυροδοτήσει την άνοδο του πληθωρισμού. Παρ' όλα αυτά, είναι σαφές ότι οι επιπτώσεις της αύξησης της τιμής του πετρελαίου στην Ευρώπη είναι πολύ λιγότερο πιεστικές από ό,τι στις ΗΠΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η αύξηση της τιμής δεν θα πλήξει τα μεσαία και τα χαμηλά εισοδήματα.


Πότε θα μας τελειώσει το πετρέλαιο;

Οπως ακριβώς οι φόροι και ο θάνατος συνιστούν μια βεβαιότητα, έτσι και το ενδεχόμενο εξάντλησης των πετρελαϊκών κοιτασμάτων είναι σίγουρο ότι θα κληθούμε να το αντιμετωπίσουμε κάποια στιγμή στο μέλλον. Μια στιγμή που κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς θα έρθει και τι αλλαγές μπορεί να επιφέρει στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με τις περισσότερες επιστημονικές εκτιμήσεις, τα γνωστά πετρελαϊκά κοιτάσματα θα διαρκέσουν για 30-40 χρόνια ακόμα. Ομως το κρίσιμο χρονικό σημείο δεν είναι η ημέρα εξάντλησης των αποθεμάτων, αλλά η ημέρα που η παγκόσμια ημερήσια παραγωγή θα φτάσει στο υψηλότερο σημείο της, γεγονός που θα φέρει στην επιφάνεια τα προβλήματα εφοδιασμού. Η στιγμή αυτή υπολογίζεται ότι θα έρθει γύρω στο 2010. Πάντως, πέρα από την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών ενέργειας, οι οποίες προς το παρόν είναι πολύ ακριβές, πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα σε ποσοστό έως και 60% μέχρι το 2040 θα συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου και στην καθυστέρηση των κλιματικών αλλαγών.