Ας μιλήσουμε για τον ρατσιστικό λόγο στον αθλητισμό και τα γήπεδα

Του Διονύση Δεσύλλα

Πριν από κάποια χρόνια, στα πλαίσια δράσεων της αντιρατσιστικής οργάνωσης Κεραμεικού – Μεταξουργείου, το θέμα «ρατσισμός στα γήπεδα» είχε… χτυπήσει την πόρτα μου πολλές φορές. Ηταν ατελείωτες οι συζητήσεις, είτε στην παρέα, είτε σε εκδηλώσεις για την εμφάνιση του ρατσισμού στον αθλητισμό και τους χώρους των γηπέδων. Εκφράζονταν αρκετές απόψεις για το πώς το φαινόμενο μπορεί να καταπολεμηθεί. Άλλες πιο «ήπιες» και άλλες, ας πούμε, πιο «ακραίες». Εκεί που η συζήτηση οδηγούταν σε αδιέξοδο ήταν όταν έφτανε στον περίφημο ρατσιστικό λόγο.

Στα γήπεδα ακούς πολλά. Πάρα πολλά. Για «σπίτια», «μανάδες», «γκέι» και άλλα τέτοια. Ακόμη κι o πιο προοδευτικός, πέφτει στην «παγίδα», γίνεται «θύμα» της ψυχολογίας της μάζας και φωνάζει διάφορα συνθήματα με ανάλογο ύφος. Βλέπετε, οι προσωπικές αδυναμίες και τα πάθη- κυρίως της στιγμής- υπερίσχυαν και υπερισχύουν των πολιτικών πεποιθήσεων, των ιδεολογικών αντιλήψεων. Την ώρα του αγώνα, η πλειοψηφία του κόσμου που τον παρακολουθεί, τυφλώνεται. Δε βλέπει τίποτε άλλο, δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον, τη νοιάζει μόνο το ματς και η ομάδα του. Για τον πιο σκληροπυρηνικό οπαδό, ο στόχος είναι «η νίκη με κάθε τρόπο».

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ο άνθρωπος που στην υπόλοιπη ζωή του σκέφτεται και ξανασκέφτεται προτού πει ή πράξει κάτι, να μεταμορφώνεται σε κάτι διαφορετικό, σε κάτι ακραίο μέσα στο γήπεδο. Ξαναγράφουμε: Αυτό αφορά την πλειοψηφία και όχι όλους. Κάποιοι λίγοι, έχουν την ικανότητα, αν θέλετε, να ακολουθούν τη στάση ζωής τους και μέσα στα γήπεδα. Να μην παρεκκλίνουν, να μη φτάνουν στα όρια της παράνοιας.

Υπάρχει ρατσισμός στα γήπεδα και στις οπαδικές συζητήσεις; «Σαφώς και υπάρχει», είναι η απάντηση. Από τη στιγμή που ο ρατσισμός είναι καθημερινός σε κάθε κοινωνικό στέκι, σε κάθε πλατεία, σε κάθε καφετέρια, πως είναι δυνατόν να μην εμφανίζεται και στα γήπεδα; Εκεί που χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνεται κάθε Κυριακή, εκεί που η κάθε άποψη εκφράζεται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, εκεί που, σε αρκετές των περιπτώσεων, ο οπαδός νιώθει ότι έχει μια ασυλία για τα λεγόμενα ή ακόμα και για τις πράξεις του. Ο ρατσισμός στις τάξεις των φιλάθλων όπως και η πολεμική του, υπήρχαν και θα υπάρχουν. Οι οπαδοί και τα γήπεδα δεν είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι στο σύμπαν. Αντιθέτως, είναι κομμάτι της κοινωνίας και μάλιστα μεγάλο. Από τη στιγμή που το δηλητήριο ποτίζει όλη την κοινωνία μας, θα το κάνει και στους λεγόμενους γηπεδικούς.

Είναι ρατσιστής όποιος εκφέρει ρατσιστικό λόγο; Εδώ τα πράγματα κάπως περιπλέκονται. Το αδιέξοδο, για το οποίο γράφαμε παραπάνω.

Στην καθημερινότητά μας ο ρατσιστικός λόγος είναι στα ύψη. Σε μεγάλο και εξοργιστικό βαθμό ή ακόμη και σε σημείο που δυστυχώς το συνηθίζεις. Βγείτε μια βόλτα στα καφενεία, στα πρακτορεία, στις πλατείες της γειτονιάς ή σταθείτε στην ουρά της δημόσιας υπηρεσίας. Το σίγουρο είναι ότι θα ακούσετε και θα δείτε πολλά. Θα ακούσετε ρατσιστικές ατάκες από ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν απαραιτήτως τέτοιες αντιλήψεις, ούτε μια συγκροτημένη φασιστική ή ρατσιστική ιδεολογία. Τους θεωρούμε, μάλιστα, γραφικούς και φιγούρες με έντονο το καλτ στοιχείο. Ολοι αυτοί, ιδεολογικά, δεν ανήκουν στους ρατσιστές. Δεν είναι ταγμένοι κάπου. Η έλλειψη παιδείας, όμως, τους οδηγεί, έστω και άθελά τους, στο να έχουν τέτοιες συμπεριφορές.

Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να είναι και ο Τάκης Τσουκαλάς. Ο συγκεκριμένος οπαδός και τηλεστάρ, μπορεί να κάνει παρέα με Αφρικανούς, όπως λέει. Μπορεί ταυτόχρονα, όμως, να αποκαλεί «πίθηκο» τον Αντετοκούνμπο (μπορεί, επίσης, να ζητάει συγγνώμη από την οικογένειά του, "αν"- όπως τόνισε- ήταν προσβλητικό αυτό που είπε), να λέει «καζαμπούμπου» τον Ολισαντέμπε, να πετάει μπανάνες, να αποκαλεί τον παλιό ποδοσφαιριστή του τριφυλλιού «αραπάκο». Να... ρίχνει σεξιστικές ατάκες στις εκπομπές κι άλλα τέτοια «ωραία», τα οποία κάνουν την πλατιά μάζα να γελάει. Για την ακρίβεια να ξεκαρδίζεται από τα γέλια. Ποιος είπε, όμως, ότι αυτός δεν είναι ρατσιστικός και επικίνδυνος λόγος; Είναι και παραείναι. Και πρέπει να θεωρείται αδιανόητο να εκφράζεται δημοσίως. Και ναι, ο Τσουκαλάς είναι ότι και οι παραπάνω που αναφέραμε, στα καφενεία, τις πλατείες, τις κερκίδες. Είναι ο άνθρωπος που, πιθανότατα, δίχως να το καταλαβαίνει εκφράζεται ρατσιστικά.

Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ο αντιρατσιστικός νόμος τα περιγράφει όλα. "Η Πολιτεία δεν απαγορεύει σε κάποιον να είναι ρατσιστής, ανιστόρητος, ομοφοβικός ή ισλαμοφοβικός. Από την άλλη, σε καμία περίπτωση δεν του επιτρέπει να το εκφράζει με τρόπο που θέτει- και ίσως να αποβλέπει- στη διακινδύνευση ζωτικών αγαθών προσώπων".