Αδιάφορος ή στημένος (Sportday / Μιχάλης Λεάνης )

Από το ορθογραφικό, ερμηνευτικό, συνωνύμων-αντιθέτων, κυρίων ονομάτων λεξικό του Μπαμπινιώτη παρουσιάζω, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, την ερμηνεία δύο λέξεων που μας απασχόλησαν την περασμένη αγωνιστική και, όπως όλα δείχνουν, θα μας απασχολήσουν και την τελευταία.
Πρώτη λέξη-κλειδί: αδιάφορος.

Αδιάφορος: 1. αυτός που δεν δείχνει ενδιαφέρον: παριστάνω τον αδιάφορο. Αδιάφορο βλέμμα 2. Αυτός που δεν προκαλεί το ενδιαφέρον: αδιάφορη ταινία. Αντίθετα: ενδιαφέρων. Φράσεις: (κάτι) μου είναι αδιάφορο, δεν με ενδιαφέρει –αδιάφορα το επίρρημα.

ΣΧΟΛΙΟ: η λέξη είχε αρχικά τη σημασία «όμοιος, αυτός που δεν διαφέρει». Οι Στωικοί φιλόσοφοι από τον 3ον αιώνα π.Χ. και μετά χρησιμοποίησαν τη λέξη με τη σημασία «αυτός που δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, επομένως δεν μπορεί να προσδιοριστεί ηθικά και δεν προκαλεί ηθικό "ενδιαφέρον"», κάτι που οδήγησε στη σημερινή σημασία.

Δεύτερη λέξη-κλειδί: στημένος.

Στημένος: 1. (κυρ. μετ.) αυτός του οποίου το ύφος ή η έκφραση χαρακτηρίζεται από επιτήδευση: ήταν πολύ στημένος στην εκπομπή. 2. αυτός του οποίου η εξέλιξη, το αποτέλεσμα έχει σχεδιαστεί εκ των προτέρων: αθλητικός αγώνας, δουλειά. Συνώνυμα: φτιαχτός, σικέ. Φράσεις: (λαϊκ. οικ.) την έχω στημένη (στη γωνία), (σε κάποιον): καιροφυλακτώ για να βλάψω κάποιον.

Στη πρώτη λέξη-κλειδί –αδιάφορος– αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία για τη δική μας περίπτωση είναι το σχόλιο που ακολουθεί και αναφέρεται στους Στωικούς φιλοσόφους. Σοφοί οι πρόγονοί μας, κάτι δηλαδή σαν τον Σόλιντ, φαίνεται ότι προέβλεψαν την εξέλιξη των επιγόνων τους, γι' αυτό διεύρυναν την ερμηνεία της λέξης «αδιάφορος». Αυτός δηλαδή που δεν μπορεί να προσδιοριστεί ηθικά και συνεπώς δεν προκαλεί ενδιαφέρον. Με δυο κουβέντες, ανάξιος λόγου. Σωστά, αφού η ηθική υπόσταση καθόριζε το ποιόν των ανθρώπων. Χωρίς αυτή παύει να υπάρχει αντικείμενο συζήτησης, αλλά και προβληματισμού.

Στη δεύτερη λέξη-κλειδί –στημένος– τα πράγματα είναι πιο εύκολα και θα έλεγα και πιο συγκεκριμένα, αφού μιλάμε για σύγχρονο λήμμα. Στη δική μας «αμαρτωλή» περίπτωση η δεύτερη ερμηνεία είναι αυτή που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο στην κυριολεκτική όσο και στη μεταφορική εκδοχή της. Στημένος; «Αυτός λοιπόν του οποίου η εξέλιξη έχει σχεδιαστεί εκ των προτέρων.» Το δε παράδειγμα στο λεξικό (αθλητικός αγώνας) αποδεικνύεται εύστοχο, αφού οφείλει να είναι οικείο σε αυτόν που αναζητεί τη σωστή και ακριβή ερμηνεία της λέξης. Τι καλύτερο, λοιπόν, από τα στημένα παιχνίδια στον αθλητισμό; Τώρα, που βάλαμε επιτέλους μια τάξη, με τρόπο μάλιστα ακαδημαϊκό, πιστεύω ότι πολλοί θα νιώθουν άκρως ανακουφισμένοι. Ιδιαίτερα αυτοί που επιχειρηματολογούν, και μάλιστα με θέρμη, ότι η ομάδα τους δεν έστησε παιχνίδι, απλώς η άλλη ομάδα ήταν αδιάφορη. Δηλαδή έπαιζαν με μια ομάδα που δεν προσδιορίζεται ηθικά και συνεπώς δεν προκαλεί ενδιαφέρον. Ανάξια λόγου. Αν πάλι τώρα οι αποδέκτες του χαρακτηρισμού τον θεωρούν άκρως υποτιμητικό για την ομάδα τους, με δεδομένο ότι δεν έχουν άλλη επιλογή, ας προτιμήσουν αυτή του στημένου, ξεμπροστιάζοντας βέβαια και αυτούς που τους τα έδωσαν.

Αυτά, γιατί πήξαμε στο κουτόχορτο...