«Και τώρα, πού είναι τα πόδια μου;»: Η τραγωδία στο στάδιο Λένιν έναν χρόνο μετά τη Θύρα 7

«Βγήκαμε στον διάδρομο και άρχισαν να μας σπρώχνουν. Κάποιες φορές διασκεδάζαμε αφήνοντας τον όχλο να μας παρασύρει. Και τώρα, πού είναι τα πόδια μου; Είχαν εξαφανιστεί, δεν είχε πια πλάκα.

Άρχισαν να φωνάζουν “κάντε πίσω ”. Ένας όγκος ανθρώπων άρχισε να κυλάει στις σκάλες, σαν ντόμινο. Ήταν αδύνατον να φωνάξεις, πιεζόταν το στήθος σου, δεν μπορούσες να αναπνεύσεις…».

Η παραπάνω μαρτυρία θυμίζει κάποιες από τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έχει βιώσει το παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Φέρνει στο μυαλό το τραγικό δυστύχημα στο Ibrox. Θυμίζει κι εκείνη τη μέρα στον Πειραιά που όλοι εύχονται να μην είχε έρθει ποτέ, το ματωμένο απόγευμα της Θύρας 7 .

Δεκάδες άνθρωποι που πήγαν να διασκεδάσουν παρακολουθώντας την αγαπημένη τους ομάδα τραυματίστηκαν θανάσιμα στην προσπάθειά τους να αποχωρήσουν από το γήπεδο μετά τη νίκη.

Έναν χρόνο μετά την τραγωδία της Θύρας 7, το ρωσικό ποδόσφαιρο θρήνησε τη δική του ματωμένη Τετάρτη. Σήμερα, 20 Οκτωβρίου, συμπληρώνονται 41 χρόνια από την τραγωδία του Λουζνίκι στη Μόσχα, όπου γνώρισαν ασφυκτικό θάνατο δεκάδες οπαδοί της Σπαρτάκ Μόσχας.

Ο αριθμός δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί. Επισήμως, πρόκειται για 66 νεκρούς και 61 τραυματίες, όμως έρευνες που ακολούθησαν, μαρτυρίες και καταθέσεις (που δεν έχουν επιβεβαιωθεί) κάνουν λόγο για περισσότερους από 300.

Αντί για γιορτή, τραγωδία

Η Σπαρτάκ Μόσχας υποδέχεται τη Χάρλεμ για τον δεύτερο γύρου του Κυπέλλου UEFA. Η ατμόσφαιρα στο στάδιο Λουζνίκι (τότε στάδιο Λένιν) θα ήταν υπό φυσιολογικές συνθήκες πανηγυρική, αφού η ρωσική ομάδα ήταν το φαβορί για την πρόκριση στους «16», όμως ο καιρός δεν ήταν σύμμαχος.

Η θερμοκρασία ήταν ασυνήθιστα χαμηλή για την εποχή, φτάνοντας μέχρι τους -10 και η χιονόπτωση ήταν συνεχής. Συνεπώς, από τα 82.000 διαθέσιμα εισιτήρια, μόνο τα 16.500 βρήκαν -κάποιον θαρραλέο- κάτοχο.

Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών αποφασίστηκε να ανοίξουν μόνο δύο εξέδρες και να μείνουν κενά -και... χιονισμένα- παραπάνω από τα 3/4 του γηπέδου. Όπως, αποδείχτηκε, όλο αυτό δεν ήταν καθόλου καλή ιδέα.

Το μεγαλύτερο μέρος των θεατών, λοιπόν -περίπου 12.000- συγκεντρώθηκαν στο ανατολικό μέρος της κερκίδας, την έξοδο που ήταν πλησιέστερα στον σταθμό «Linin Hills» του Μέτρο, για να φύγουν με όσο το δυνατόν μικρότερη ταλαιπωρία.


Η μοναδική φωτογραφία που έχει δημοσιευτεί από τη μέρα της τραγωδίας

«Γύρισα στο σπίτι και δεν μπορούσα να πω τίποτα σε κανέναν για δύο εβδομάδες»

Οι συνθήκες, φυσικά, δεν βοήθησαν ούτε τους παίκτες να προσφέρουν θέαμα. Ο Γκες στο 16ο λεπτό άνοιξε το σκορ για τη Σπαρτάκ και ο ρυθμός έπεσε. Σε συνδυασμό με το ανυπόφορο κρύο, εκατοντάδες θεατές επιχείρησαν να φύγουν αρκετά λεπτά πριν το τελευταίο σφύριγμα του διαιτητή.

Μια κίνηση αρκεί για να φέρει ολέθριες συνέπειες. Στη χιονισμένη εξέδρα του Λουζνίκι, η κίνηση ήταν απλή και οι συνέπειες τραγικές.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, μια νεαρή γυναίκα έχασε το παπούτσι της στα παγωμένα σκαλοπάτια και σταμάτησε για να το βρει και να το φορέσει ξανά. Δύο ακόμα σταμάτησαν πίσω της για να τη βοηθήσουν, αλλά ο όχλος που ακολουθούσε -έχοντας περιορισμό στις κινήσεις από τα μεταλλικά διαχωριστικά- συγκρούστηκε μαζί τους. Σώματα άρχισαν να πέφτουν το ένα πάνω στον άλλο, η κατάσταση μέσα σε λίγα λεπτά έγινε ασφυκτική.

«Όλα έγιναν σε μία έξοδο μόνο. Η πίεση που ένιωσα στο στήθος ήταν αδιανόητη. Ένιωσα απελπισία αντικρίζοντας το πρόσωπο του θανάτου. Το πλήθος ήταν ανεξέλεγκτο, πίεζε και έσπρωχνε. Τα κιγκλιδώματα λύγισαν από το βάρος δεκάδων ανθρώπων. Όσοι ήταν κοντά συνθλίφθηκαν. Υπήρχε αίμα παντού στο μπουφάν μου», αναφέρει μαρτυρία νεαρού που σώθηκε από θαύμα.

«Ευτυχώς, μαζί με άλλους, καταλήξαμε σε κάποιου είδους κενό ανάμεσα στα κάγκελα. Γύρω μας υπήρχαν άνθρωποι που ζητούσαν βοήθεια, με κοιτούσαν στα μάτια με απόγνωση. Άγριο θέαμα. Μου τραβούσαν τα πόδια, αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Γύρισα στο σπίτι και δεν μπορούσα να πω τίποτα σε κανέναν για δύο εβδομάδες».

Στο 89ο λεπτό του ματς η Σπαρτάκ σκόραρε ξανά. Ο Σεργκέι Σβέτσοφ διαμόρφωσε το τελικό 2-0, όμως λίγο αργότερα θα έλεγε: «Εύχομαι να μην είχα πετύχει ποτέ αυτό το γκολ».

Και αυτό, γιατί σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, αρκετοί από όσους είχαν αρχίσει ήδη να συμπιέζονται στις παγωμένες σκάλες, χωρίς να έχουν καταλάβει ακόμα τι έχει συμβεί, επιχείρησαν να επιστρέψουν στις εξέδρες για να πανηγυρίσουν.

Η ασφυκτική κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία. Άνθρωποι που δεν μπορούσαν να προχωρήσουν, αλλά ούτε να επιστρέψουν στις εξέδρες, ζητούσαν βοήθεια, η κατάσταση ήταν απελπιστική.

«Στα παγωμένα σκαλοπάτια οι άνθρωποι έπεφταν ο ένας μετά τον άλλο. Για να σώσω τον εαυτό μου πήδηξα ένα κάγκελο και πάτησα πάνω σε μια σειρά σωμάτων. Κάποιοι άπλωναν τα χέρια τους και φώναζαν “σώσε με, βοήθησέ με”, αλλά ήταν στριμωγμένοι ανάμεσα σε σωρούς πτωμάτων», ανέφερε ο 16χρονος τότε Αντρέι Τσέσνκοφ, ο οποίος επιβίωσε και έγινε μεγάλο αστέρι του τένις.

«Κατάφερα να βοηθήσω ένα νεαρό παιδί, να τον οδηγήσω μέχρι το ασθενοφόρο, αλλά ήταν νεκρό. Είδα εκατοντάδες σώματα ως το κάτω μέρος της εξόδου».

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, τα περισσότερα θύματα ήταν έφηβοι (45 από τους 66), ανάμεσά τους και πέντε νεαρές γυναίκες. Στα επίσημα έγγραφα, καταγράφηκαν, επίσης, 61 τραυματισμοί, ενώ αιτία θανάτου για όλα τα θύματα, επισήμως, ήταν η ασφυξία.


Το Lenin Stadium το 1980

Ο αριθμός των νεκρών που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ

Η κάλυψη από τα δημοσιογραφικά Μέσα της εποχής ήταν περιορισμένη. Την επόμενη μέρα, η μοναδική αναφορά στο γεγονός από την Vechernaya Moskva ανέφερε: «Στις 20 Οκτωβρίου του 1982, μετά το ματς στο Grand Sports Arena του Σταδίου Λένιν, ενώ οι θεατές κατευθυνόταν προς την είσοδο, συνέβη ένα ατύχημα. Υπάρχουν θύματα. Η έρευνα για τις συνθήκες του ατυχήματος είναι σε εξέλιξη». Καμία αναφορά σε νεκρούς ή στις λεπτομέρειες του δυστυχήματος.

Οι αθλητικές εφημερίδες της εποχής για αρκετές μέρες είχαν αναφερθεί μόνο στο αγωνιστικό μέρος, χωρίς αναφορές στο τραγικό δυστύχημα.

Ακόμα και οι παίκτες της Σπαρτάκ και της Χάρλεμ, που βρισκόταν στο γήπεδο, διαμαρτύρονταν πως δεν είχαν καμία ενημέρωση για το περιστατικό, παρά μόνο από οπαδούς που τύχαινε να τους πλησιάσουν.

«Καθόμασταν στα αποδυτήρια και δεν είχαμε την παραμικρή ιδέα για την καταστροφή που γινόταν γύρω μας», ανέφερε ο αρχηγός της ολλανδικής Χάρλεμ, Μάρτιν Χααρ.

Οι οικογένειες των θυμάτων, δε, προχώρησαν σε σφοδρές καταγγελίες, υποστηρίζοντας πως τους δόθηκαν μόλις 40 λεπτά να αποχαιρετήσουν τις σωρούς των αγαπημένων τους και πως τους απείλησαν να μη συζητούν όλα όσα είχαν συμβεί.


Εισιτήριο που έχει διασωθεί από το παιχνίδι

Τέσσερις μήνες μετά το περιστατικό, καταδικάστηκε σε 18 μήνες καταναγκαστικά έργα ο διοικητής του γηπέδου, με τις συζητήσεις να φουντώνουν, καθώς δεν έγιναν έρευνες για τα μέτρα ασφαλείας που έλαβε η αστυνομία.

Το θέμα άνοιξε ξανά επτά χρόνια αργότερα, με τις πρώτες δημόσιες αναφορές σε νεκρούς.

Τον Απρίλιο του 1989, η Sovetsky Sport, συμπεριέλαβε το δυστύχημα στη Μόσχα σε ένα από τα μεγαλύτερα που έχουν συμβεί ποτέ, κάνοντας λόγο για 100 νεκρούς. Ακολούθησε νέο δημοσίευμα από το ίδιο μέσο που έκανε λόγο για 340 απώλειες, είδηση που έκανε τον γύρο του κόσμου.

Ωστόσο, λίγους μήνες αργότερα, δημοσιογράφοι του συγκεκριμένου μέσου παραδέχτηκαν πως κάποιες από τις πληροφορίες «δεν ήταν δυνατό να διασταυρωθούν» και πως «τα συναισθήματα ίσως υπερίσχυσαν των γεγονότων».


Μνημείο που στήθηκε το 1992 κοντά στο σημείο της τραγωδίας