Πάσχα, των Ελλήνων Πάσχα

Oι πασχαλινές κάρτες υστερούν σε σύγκριση με αυτές των Χριστουγέννων. Δικαιολογημένα, διότι δεν έχουν θέμα. Τα Χριστούγεννα έχουν ένα κόνσεπτ, το οποίο αποτυπώνεται στις εορταστικές κάρτες. Η φάτνη με την Παναγίτσα μόνιμα με ένα ανέκφραστο βλέμμα να κρατά στην αγκαλιά της το Θείο Βρέφος. Σε άλλες το συναντάμε λίγο στρουμπουλό, σε άλλες μικροσκοπικό και σε λιγότερες χαμένο μέσα στις φασκιές, μέσα από τις οποίες μετά βίας διακρίνεις το προσωπάκι του. Πάνω του, σημείο αναφοράς, το φωτοστέφανο. Την οικογένεια συμπληρώνει ο Ιωσήφ, φυσιογνωμία που αν απουσίαζε, κανείς δεν θα αναζητούσε. Και αυτή είναι μια μεγάλη αδικία την οποία αισθανόμουν πάντα, ήδη από τα παιδικά χρόνια του. Ακόμα και για τη Χαρά, που αγνοείται και δεν την έχουμε δει ποτέ μας, έχει ξεχυθεί ένα κάρο κόσμος να την ψάχνει.

Αν απουσίαζε από μια παραδοσιακή χριστουγεννιάτικη κάρτα ο Ιωσήφ, αμφιβάλλω αν έβγαινε κάποιος προς αναζήτησή του. Το σκηνικό συμπληρώνεται με το υπέρλαμπρο αστέρι πάνω από τη φάτνη, μεγαλύτερο ακόμα και από το αστέρι που κουβαλάει ως προπονητής ο Ράφα Μπενίτεθ. Το φως του πάντα καταλήγει στο Θείο Βρέφος. Είναι το χρυσό χαλί που συνδέει τα επουράνια με τα επίγεια. Απαραίτητη και η παρουσία των τριών μάγων με τα δώρα. Αυτοί εμφανίζονται σε δύο εκδοχές. Συνήθως δύο σε καμήλα και ένας πεζός ή και οι τρεις να σέρνουν μουλάρια. Στα χέρια τους κρατάνε πάντα δώρα. Αυτοί είναι οι χορηγοί του χριστιανισμού. Από την εποχή εκείνη ξεκίνησε ουσιαστικά και επίσημα ο θεσμός της χορηγίας, άλλο αν δεν θέλει να το παραδεχτεί η επίσημη εκκλησία. Μια μικρή λεπτομέρεια, που σαν όλες τις λεπτομέρειες άλλες φορές περνάει απαρατήρητη και άλλες κάνει τη διαφορά, είναι η ύπαρξη των οικόσιτων ζώων στη φάτνη.

Οπωσδήποτε ένα γαϊδουράκι, ένα μοσχαράκι και ένα προβατάκι. Αν μετρήσετε με προσοχή τη συμμετοχή, σίγουρα τα αρνάκια είναι αυτά που κερδίζουν τη μάχη των ζωντανών. Προφανώς η υπεροπλία τους απέναντι στα υπόλοιπα ζώα και η πεποίθηση που δημιουργείται από τις χριστουγεννιάτικες κάρτες ότι πάντα θα υπάρχουν μας οδήγησαν στη σφαγή τους κατά κύματα την περίοδο του Πάσχα. Ολη αυτή η ατμόσφαιρα είναι ιδανική για να φτιάξει μια ευχάριστη χριστουγεννιάτικη κάρτα. Και αν δεν είναι αυτή, εύκολα παραδίδει τη θέση της σε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ενα έλατο ψηλό, φουντωτό, περήφανο –ποιος ξέρει γιατί– γεμάτο λαμπιόνια, γιρλάντες και ένα άστρο να στολίζει την κορυφή. Αντίθετα, με το Πάσχα υπάρχει θέμα. Τι να στείλεις; Μια κάρτα με τον Χριστό στον σταυρό να υποφέρει γεμάτος αίματα και πρόσωπο γεμάτο πόνο; Δίπλα του στην ίδια μοίρα ληστές και απατεώνες.

Μια κάρτα με αυτή την απεικόνιση θα ήταν γεμάτη υπονοούμενα γι' αυτόν που την παραλαμβάνει. Γι' αυτό, αν προσέξετε, οι περισσότερες πασχαλινές κάρτες έχουν κουνέλια και κότες –τα πρόβατα έχουν ήδη εξαφανιστεί– και καλάθια με αυγά. Σαν να έρχεται δηλαδή ο θείος από την επαρχία και φέρνει προμήθειες για να μην έρθει σπίτι σου με άδεια χέρια. Υπάρχουν, λοιπόν, δύο ειδών κάρτες. Οι αρχαιοελληνικοορθόδοξες, όπως στη φωτό 1. Ο Χριστός, προφανώς, μετά την Ανάσταση κρατά αγνώστου ταυτότητας σημαία σε ιστό με σχήμα σταυρού. Ολα αυτά ένα βήμα από την Ακρόπολη, η οποία αν σε παρουσία δεν μας θυμίζει την περηφάνια τού να είμαστε Ελληνες, η ελληνική σημαία που κυματίζει στο πουθενά –και μάλιστα αυτή της ξηράς, όπως έλεγαν παλιά στον στρατό– έρχεται να σε ταρακουνήσει. Γύρω γύρω αυγά κάθε χρώματος, μέχρι και καφετιά, λαμπάδες που δακρύζουν, πασχαλιές και λουλουδαριό. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μια μεγάλη περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η εορτή του Πάσχα την πλήρωσε άσχημα, μια και πλαισιώθηκε από όλο αυτό το κιτσαριό. Αρχαιοελληνισμός, ορθοδοξία, ζήτω το έθνος.

Ενα κιτσαριό που ήταν λίγο δύσκολο να εμφανιστεί στη χριστουγεννιάτικη αισθητική, την οποία είχε αναλάβει, ως επί το πλείστον, ο δυτικός κόσμος. Στην εποχή μου δεν υπήρχε δημοτικό σχολείο που να μη στολιζόταν την περίοδο του Πάσχα από τέτοιου είδους καρακιτσάτες παραστάσεις. Μετά είχαμε την απαίτηση ως κράτος τα παιδιά αυτά να αποκτήσουν αισθητική. Τέλος πάντων, αυτή είναι μια μεγάλη κουβέντα. Αν, λοιπόν, αποφύγεις την κακουγουστιά συμπυκνωμένη σε χαρτί στην κάρτα 1 στην καλύτερη να πέσεις στην περίπτωση της φωτό 2. Λίγο τοπίο κυκλαδίτικο, μπουκαμβίλιες κόκκινες σε πλήρη ταύτιση με το χρώμα το πασχαλινό το κόκκινο, και γύρω γύρω αυγά που ξεγελούν τη βαρύτητα και στέκουν ακίνητα στο πουθενά. Ολα αυτά συνθέτουν την ιδανική εικόνα των εορτών.

Γιατί; Γιατί το Πάσχα είναι σικ να γιορτάζεται σε νησί και μάλιστα των Κυκλάδων. Εκεί θα πάει ο Νεοέλληνας να γιορτάσει, να ανοίξει και το σπίτι να ξεμυρίσει που έχει μείνει κλειστό από το περασμένο καλοκαίρι. Το μη χείρον βέλτιστον, εξάλλου, είναι αυτό το οποίο αντικατέστησε το παν μέτρον άριστον, με το οποίο δεν θέλαμε να είχαμε καμία σχέση και που δεν μας έφτιαχνε. Το μεγαλύτερο ψέμα που μπορείς να ακούσεις τις γιορτές του Πάσχα είναι η κατάνυξη και το έντονο θρησκευτικό αίσθημα που διακατέχει ξαφνικά όλους τους Ελληνες. Αν το πιστέψεις, τότε σίγουρα η φωτό 1 σε κάδρο θα είναι ό,τι πολυτιμότερο θα έχεις να επιδείξεις στο καθιστικό σου.