Φερνάντο Σάντος: Από το Εστορίλ στην κορυφή της Ευρώπης

Από το βράδυ της 10ης Ιουλίου, ο Φερνάντο Σάντος κάθεται στον θρόνο του πρωταθλητή Ευρώπης, μετά την ολοκλήρωση του «άθλου» της εθνικής Πορτογαλίας στα γήπεδα της Γαλλίας. Μια πορεία που ξεκίνησε από το μικρό Εστορίλ, πέρασε από τις «ομορφιές» της ελληνικής πραγματικότητας, την εθνική μας ομάδα, για να καταλήξει στην κορυφή της Ευρώπης.

Σε μία από τις μνημειώδεις φράσεις του στο Euro της Πορτογαλίας, ο Γιώργος Χελάκης, κατά τη περιγραφή ενός αγώνα της εθνικής Ελλάδος, είχε αναφωνήσει «ρε μήπως ο Βασκο Ντα Γκάμα ήταν Έλληνας;». Παραφράζοντας τα λόγια του, όλοι πλέον αναρωτιόμαστε «ρε μήπως ο Φερνάντο Σάντος είναι Έλληνας;».

Ο Πορτογάλος τεχνικός, στην κορυφαία βραδιά της προπονητικής του καριέρας, έχοντας στεφθεί πρωταθλητής Ευρώπης, ευρισκόμενος στο «τιμόνι» της εθνικής ομάδας της χώρας του, υπέρτατη τιμή για έναν προπονητή, με τα δάκρυα χαράς να μην έχουν στεγνώσει από το πρόσωπό του και με τους σφυγμούς να χτυπάνε ακόμα στο «κόκκινο», δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει την Ελλάδα και τους Έλληνες για την αγάπη και την στήριξη, μιλώντας μάλιστα στη γλώσσα μας.

Μεγάλος ως προπονητής, αλλά και ως άνθρωπος, ο Φερνάντο Σάντος αγάπησε την χώρα μας και έγινε ένας από εμάς. Κι αν δεν είναι εξ ολοκλήρου Έλληνας κι αν τα «χαρτιά» του αναφέρουν ως τόπο γέννησης την Πορτογαλία, όλοι εμείς γνωρίζουμε πως ένα κομμάτι του είναι «μπλε». Και το γνωρίζει και το παραδέχεται και ο ίδιος...

Ο Φερνάντο Μανουέλ Φερνάντες Ντα Κόστα, γεννήθηκε στις 10 Οκτωβρίου του 1954 στο Εστορίλ, μία μικρή πόλη λίγων χιλιάδων κατοίκων (26.397 το 2011 κι ενώ το πριν το 1970 ο πληθυσμός ήταν μικρότερος των 15 χιλιάδων), στην πορτογαλική Ριβιέρα.

Δίχως να διαγράψει σπουδαία πορεία ως ποδοσφαιριστής ξεκίνησε την ποδοσφαιρική του καριέρα στη Μπενφίκα, δίχως όμως να καταφέρει να αγωνιστεί ποτέ στην πρώτη ομάδα. Επόμενη «στέγη» η Μαρίτιμο, ενώ φόρεσε και τη φανέλα των Οπεράιο, Γκράσα. Κρέμασε τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια στην ομάδα της γενέτειράς του (της Εστορίλ) στα μέσα του 1987, αναλαμβάνοντας χρέη προπονητή μέχρι το τέλος της σεζόν. Το «μικρόβιο» της προπονητικής τον είχε ήδη «μολύνει».

Οι πρώτες επιτυχίες στην Εστορίλ

Επιστρέφει στον πάγκο της ομάδας το 1989 (τότε στη Γ' εθνική) όπου θα παραμείνει για πέντε χρόνια, διάστημα κατά το οποίο θα καταφέρει με τα «καναρίνια» δύο ανόδους. Ακολούθησε η Εστέλα Αμαδόρα (πρώτη κατηγορία) με δύο διαφορετικά περάσματα. Το πρώτο αμέσως μετά την αποχώρησή του από την Εστορίλ τη σεζόν 1994-95 και το δεύτερο το 1997-98, όταν θα τερματίσει στην 7η θέση τραβώντας τα βλέμματα των «ισχυρών» του πορτογαλικού ποδοσφαίρου.

Το κάλεσμα των «δράκων»

Το 1998 είναι η στιγμή για τον πρώτο «μεγάλο» σύλλογο. Ο τότε πρόεδρος της Πόρτο Ζόρζε Νούνο Πίντο Ντα Κόστα, του εμπιστεύεται τις τύχες του κλαμπ και ο Σάντος τον δικαιώνει συνεχίζοντας στον δρόμο των επιτυχιών των προηγούμενων ετών, σε μία ομάδα που εκτός των άλλων απαρτιζόταν από «αστέρες» της εποχής όπως ο Μάριο Ζαρντέλ, ο Ζλάτκο Ζάχοβιτς και ο Λιούμπινκο Ντρούλοβιτς.

Στις 16 Σεπτεμβρίου έρχεται η πρώτη «συνάντηση» με το ελληνικό πεπρωμένο. Η κλήρωση της κορυφαίας διασυλλογικής διοργάνωσης, έχει φέρει αντίπαλο της Πόρτο στη φάση των ομίλων τον Ολυμπιακό του Ντούσαν Μπάγεβιτς. Για την πρώτη αγωνιστική οι δύο ομάδες έρχονται ισόπαλες στο «As Antas» (2-2), ενώ στο δεύτερο «ραντεβού», οι «ερυθρόλευκοι» θα επικρατήσουν 2-1 (ΟΑΚΑ), σε μία «μαγική», όπως αποδείχθηκε και στη συνέχεια, χρονιά για τους Πειραιώτες.

Εκείνη τη σεζόν, η Πόρτο κατακτά το πρωτάθλημα που είναι το πέμπτο συνεχόμενο και μάλιστα με σχετική άνεση, εξασφαλίζοντας διαφορά 8 βαθμών από τη δεύτερη Μπενφίκα. Σαν «κερασάκι» στην τούρτα έρχεται και το Σούπερ Καπ με επικράτηση απέναντι στη Μπράγκα.

Τη δεύτερη του χρονιά, ο Φερνάντο Σάντος βρίσκει ξανά μπροστά του τον Ολυμπιακό. Κάθε ομάδα πανηγυρίζει από μία νίκη στην έδρα της (2-0 στο Οπόρτο την 2η αγωνιστική και 1-0 υπέρ των ερυθρόλευκων στο Ολυμπιακό Στάδιο την 6η), με τους «δράκους» να περνάνε στον επόμενο γύρο των ομίλων (στους «16») ως δεύτεροι, με πρώτη την Ρεάλ Μαδρίτης.

Μετά τους «μερένχες», η Πόρτο βρίσκει μπροστά της την έτερη μεγάλη της Ισπανίας την Μπαρτσελόνα και την ακολουθεί στα προημιτελικά, καταλαμβάνοντας και πάλι τη δεύτερη θέση. Στους «8» αντίπαλος είναι η Μπάγερν Μονάχου. Πρώτο παιχνίδι 1-1 στο «Antas». Ο δεύτερος αγώνας στο Μόναχο; «Μαχαιριά»! Εκεί που όλα έδειχναν παράταση, μετά το τέρμα του Ζαρντέλ στο 90' (σε μία απίστευτη χρονιά για τον ίδιο, σημειώνοντας 50 γκολ και κερδίζοντας το «χρυσό» παπούτσι»), ο Τόμας Λίνκε με γκολ στο 92ο λεπτό έστειλε τους Γερμανούς στα ημιτελικά, γκρεμίζοντας τα όνειρα της ομάδας του Σάντος.

Μία ονειρεμένη πορεία τερματίστηκε «βιαίως», βοήθησε ωστόσο τον Πορτογάλο τεχνικό, να ψηφιστεί από την FIFA ως ο 9ος καλύτερος προπονητής της χρονιάς στην πρώτη του ατομική διάκριση.

Στις εγχώριες διοργανώσεις, το πρωτάθλημα χάθηκε στο «νήμα» (την τελευταία αγωνιστική από τη Σπόρτινκ Λισαβόνας), όχι όμως και το Κύπελλο, που βάφτηκε «μπλε» μετά τη νίκη στον τελικό επί της Σπόρτινκ, σε μία άτυπη «εκδίκηση». Κατακτήθηκε επίσης και το Σούπερ Καπ με επικράτηση απέναντι στη Μπέιρα Μαρ.

Η επόμενη σεζόν ξεκίνησε και τελείωσε καταστροφικά. Αρχικά ο αποκλεισμός από την Άντερλεχτ στα προκριματικά του Champions League, με την ομάδα να χάνει σημαντικά έσοδα συνεχίζοντας στο κύπελλο UEFA, ούτε εκεί όμως μπόρεσε να διακριθεί, φτάνοντας μέχρι τα προημιτελικά (αποκλειόμενη από τη μετέπειτα κάτοχο Λίβερπουλ).

Αυτό όμως που «πόνεσε» περισσότερο ήταν η απώλεια του πρωταθλήματος για δεύτερη διαδοχική χρονιά και μάλιστα από τη Μποαβίστα, με την ομάδα να «πληρώνει» ένα μεγάλο ντεφορμάρισμα στο τέλος του έτους και την αρχή του νέου (Δεκέμβριο- Ιανουάριο), με την κατάκτηση του κυπέλλου (2-0 την Μαρίτιμο στον τελικό), να μην αρκεί για να αποσοβήσει το «μοιραίο», με τον Φερνάντο Σάντος να βλέπει την πόρτα της εξόδου.

Και ξαφνικά Ελλάδα και.. Α.Ε.Κ (round 1)

Το καλοκαίρι του 2001 έρχεται στην Ελλάδα για να αναλάβει την ΑΕΚ. Η Ένωση, διαθέτοντας στις τάξεις της παίκτες όπως οι Νικολαΐδης, Ζαγοράκης, Τσιάρτας, Γκαμάρα, κάνει πορεία πρωταθλητισμού χάνοντας τον τίτλο από τον Ολυμπιακό στην ισοβαθμία (εξαιτίας της ήττας στο μεταξύ τους παιχνίδι με 4-3 στο ΟΑΚΑ την προτελευταία αγωνιστική), με την υπόθεση «Βάλνερ» να μένει στην ιστορία.

Οι «κιτρινόμαυροι» πήραν την «εκδίκησή» τους κερδίζοντας τους Πειραιώτες στον τελικό του Κυπέλλου (2-1), ενώ η ομάδα κατέγραψε επιτυχημένη πορεία και στην Ευρώπη, φτάνοντας στους «16» του UEFA, όπου αποκλείστηκε από την Ίντερ του Έκτορ Ραούλ Κούπερ.

Το επόμενο καλοκαίρι είναι αυτό της μεγάλης επιστροφής του Ντούσαν Μπάγεβιτς, έτσι ο Σάντος αποχωρεί για να διαδεχθεί τον Σέρχιο Μαρκαριάν στον Παναθηναϊκό, σε μία επιλογή που παραλίγο να αποδειχθεί καταστροφική για τη συνέχεια της καριέρας του.

Οι «πράσινοι» ξεκινούν το πρωτάθλημα με 3 ήττες σε ισάριθμες αγωνιστικές (από ΠΑΟΚ και ΑΕΚ εκτός, με τον Δικέφαλο του Βορρά να πετυχαίνει 4 γκολ και από την Προοδευτική στη Λεωφόρο), με το διαζύγιο να είναι φυσικό επακόλουθο λόγω «διαφορετικής φιλοσοφίας» και με τον Τύπο να «ξεσκίζει» τον Πορτογάλο προπονητή, κολλώντας του το παρατσούκλι «ο καρπουζάς του Εστορίλ».

Επιστρέφει στην πατρίδα του ως αποτυχημένος αναλαμβάνοντας την Σπορτινκ στη πρώτη «σούπερ» χρονιά της Πόρτο με τον Ζοζέ Μουρίνιο στον πάγκο (κατέκτησε πρωτάθλημα και UEFA).

Έπειτα από ένα χρόνο όμως «επαναπατρίζεται» αποδεχόμενος το κάλεσμα του Ντέμη Νικολαΐδη, ο οποίος έχει αναλάβει τα ηνία της Α.Ε.Κ (ευρισκόμενος πλέον στη θέση του προέδρου) και επιθυμεί να χτίσει ένα υγιές σύνολο βήμα-βήμα.

Θεωρεί τον Πορτογάλο τεχνικό ιδανικό γι'αυτή τη δουλειά, αφού τον εκτιμά απεριόριστα μετά την πρώτη, κοινή τους θητεία στην Ένωση. Δίχως πίεση αποτελεσμάτων, κάτι που η Π.Α.Ε διατυμπανίζει τυπώνοντας μάλιστα και μπλουζάκια που έγραφαν «δεν πάμε για πρωτάθλημα», ο Φερνάντο Σάντος ξεκινά το έργο του. Τρεις αγωνιστικές πριν από το τέλος, ο Δικέφαλος βρίσκεται στην κορυφή και κρατά την τύχη στα χέρια του, «αυτοκτονεί» όμως χάνοντας από τον Ιωνικό στο Ολυμπιακό Στάδιο (0-1) και μένοντας στη συνέχεια σε «λευκή» ισοπαλία με τον Παναθηναϊκό στη Λεωφόρο.

Την τρίτη του χρονιά στην Α.Ε.Κ και δεύτερη συνεχόμενη, η Ένωση τερματίζει δεύτερη, κερδίζοντας το εισιτήριο για τα προκριματικά του Champions League, δεν καταφέρνει όμως να παρουσιαστεί ανταγωνιστική στη διεκδίκηση του πρωταθλήματος χάνοντας από τον Ολυμπιακό και στις δύο αναμετρήσεις του πρωταθλήματος αλλά και στον τελικό του κυπέλλου στο Παγκρήτιο αμφότερες δεχόμενη τρία τέρματα. Στο τέλος της σεζόν αποχωρεί, κάτι άλλωστε που είχε προαναγγείλει πριν τον τελικό του Κυπέλλου ανεξαρτήτως αποτελέσματος.

Επιστροφή στην «ελληνική» Μπενφίκα

Επόμενος «σταθμός» η Μπενφίκα, στην οποία παίρνει μαζί του τον Κώστα Κατσουράνη. Εκεί συναντά και τον Γιωργο Καραγκούνη.
Πρώτο του παιχνίδι στον πάγκο των «αετών», ένα φιλικό στο ΟΑΚΑ με αντίπαλο... την ΑΕΚ!

Στο πρωτάθλημα οι «κόκκινοι» της Λισαβόνας τερματίζουν μόλις δύο βαθμούς μακριά από την κορυφή, αλλά τρίτοι. Στο Champions League, η τρίτη θέση του ομίλου (μαζί με Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Σέλτικ, Κοπεγχάγη), οδήγησαν στο κύπελλο UEFA, η πορεία στο οποίο σταμάτησε στα προημιτελικά από την φιναλίστ μετά από λίγους μήνες Εσπανιόλ, ενός άλλου «δικού» μας, του Ερνέστο Βαλβέρδε.

Από τον Ντέμη στον Ζαγοράκη

Ένας άλλος παίκτης της εθνικής με τον οποίο είχαν συνυπάρξει στην πρώτη του θητεία στην ΑΕΚ, ο Θοδωρής Ζαγοράκης, είχε αναλάβει πρόεδρος στον ΠΑΟΚ και τον κάλεσε να αναλάβει την ομάδα. Ο Σάντος αποδέχτηκε την πρόσκληση και ξεκίνησε την δική του εποχή στην Τούμπα.

Η πρώτη χρονιά μπορεί να χαρακτηριστεί από κακή έως πολύ κακή, με τον Δικέφαλο να τερματίζει 9ος με 35 βαθμούς, μόλις έξι πάνω από τη ζώνη του υποβιβασμού. Ο κόσμος ξεσπά και ο Πορτογάλος κάνει την εξής, «επική», δήλωση: «Ο ΠΑΟΚ αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να διεκδικήσει ούτε την είσοδο στα πλέι οφ. Είναι σαν να έχουμε στο κέντρο μία πιατέλα με σαρδέλες κι εμείς να τις βλέπουμε σαν αστακούς και να λέμε πως είναι αστακοί. Θέλει ο κόσμος του ΠΑΟΚ να βλέπει αστακούς; Δεν ωφελεί να συνεχίσουμε με σαρδέλες».

Ο Ζαγοράκης σε πείσμα όλων, διατηρεί την επόμενη σεζόν τον 55χρονο, τότε, τεχνικό στη θέση του, παρέχει στήριξη, αλλά και την απαιτούμενη ενίσχυση, με τους Μουσλίμοβιτς, Κοντρέρας, Γκαρσία, Κονσεϊσάο και Βιεϊρίνια να γίνονται κάτοικοι Θεσσαλονίκης και ο ΠΑΟΚ τερματίζει δεύτερος (με 63 πόντους), μένοντας όμως πίσω από Παναθηναϊκό και Α.Ε.Κ μετά τη διαδικασία των πλέι οφ.

Τη σεζόν 2009-10 οι «ασπρόμαυροι» επιστρέφουν στα ευρωπαϊκά σαλόνια μετά από τέσσερα χρόνια απουσίας. Περνάνε την νορβηγική Βαλερέγκα στον Γ' προκριματικό, αποκλείονται όμως από τη Χέρενφεν (Ολλανδία) στα πλέι-οφ για την είσοδο στους ομίλους του Europa League, λόγω διαφοράς τερμάτων.

Στη Super League κατατάσσονται τρίτοι, πίσω από τον πολυμετοχικό Παναθηναϊκό και τον Ολυμπιακό, στα πλέι οφ όμως βρίσκονται σε εξαιρετική φόρμα, παίρνουν την πρωτιά και μαζί το εισιτήριο για τα προκριματικά του Champions League, θέση που είναι η καλύτερη για την ομάδα από το 1985, όταν και κατέκτησε το πρωτάθλημα για τελευταία φορά.

Κεφάλαιο «Εθνική Ελλάδος»

Ακολούθως το συμβόλαιό με τους Θεσσαλονικείς λύνεται. Ανακοινώνει πως θα μείνει μακριά από τους πάγκους για να ξεκουραστεί, κρίνεται όμως ο ιδανικός για να αναλάβει την εθνική Ελλάδος στη μετά-Ρεχάγκελ εποχή, έπειτα από το Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής το 2010.

Ο πρώτος του αγώνας ήταν ένα φιλικό με τη Σερβία στο γήπεδο της Παρτίζαν Βελιγραδίου στις 11 Αυγούστου του 2010, με το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα να επικρατεί με 1-0. Ήταν η αρχή ενός αήττητου σερί 17 αγώνων, του μεγαλύτερου στην ιστορία της εθνικής, που «έσπασε» από τη Ρουμανία στις 15 Νοεμβρίου 2011 στην ήττα με 3-1.

Οδήγησε την εθνική μας στην τελική φάση του Euro 2012 αήττητη και με στις 15 Ιουνίου του 2012, επικρατώντας της Ρωσίας με 1-0 (με σκόρερ τον Γιώργο Καραγκούνη), κατέκτησε την πρόκριση στις 8 καλύτερες ομάδες, για να ακολουθήσει η ήττα-αποκλεισμός από την Γερμανία (4-2).

Επόμενη «αποστολή» η πρόκριση στα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Βραζιλίας το 2014. Αποστολή που εξετελέσθη στις 19 Νοεμβρίου 2013, μετά την πρόκριση σε αγώνες μπαράζ επί της Ρουμανίας (3-1, 1-1).

Στα γήπεδα της Βραζιλίας, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η εθνική προκρίθηκε στην επόμενη φάση (στους «16») μετά τη νίκη με 1-0 επί της Ακτής Ελεφαντοστού. Μετά την ολοκλήρωση των υποχρεώσεων της ομάδας μας στο Μουντιάλ, ο Σάντος αποχώρησε από τη θέση του ομοσπονδιακού τεχνικού.

Τον Σεπτέμβρη του 2014 ανέλαβε το «τιμόνι» της εθνικής Πορτογαλίας και λιγότερο από δύο χρόνια μετά, στις 10 Ιουλίου του 2016, κατέκτησε το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Μαζί του χαίρεται και πανηγυρίζει και ένα ακόμα έθνος. Οι Έλληνες τον ευγνωμονούν! Για όσα προσέφερε στο αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα και στο ελληνικό ποδόσφαιρο αλλά κυρίως, για όσα ένιωσε για την χώρα μας και τον λαό της.

Για το σθένος που έδειξε όταν χρειάστηκε να μιλήσει, δίνοντας «πληρωμένη» απάντηση σε Άγγλο δημοσιογράφο που πήγε να συνδέσει την αναμέτρηση της εθνικής μας για τα προημιτελικά του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος του 2012 απέναντι στη Γερμανία με το χρέος.

Για την αγάπη που δείχνει στη χώρα μας και το μήνυμα που περνάει με κάθε ευκαιρία για όσα βιώνει ο ελληνικό λαός. Ένας μεγάλος φιλέλληνας. Ένας πραγματικά σπουδαίος άνθρωπος, που έφτασε ψηλά, τιμώντας και έχοντας σε περίοπτη θέση την χώρα μας.

«Φερνάνδε» συγχαρητήρια! Η Ελλάδα γιορτάζει μαζί σου.

Δημήτρης Λιαργκόβας