Ένα Τείχος που χώριζε το «θέλω» από το «δεν μπορώ»!

Eτσι ξαφνικά όπως χωρίστηκε ένα βράδυ του Αυγούστου του 1961, το Βερολίνο, έτσι απότομα ήρθε και η βραδιά του γκρεμίσματος. Νοέμβρης του 1989, ερχόταν και συμβολικά το τέλος της εποχής που μεταπολεμικά χώριζε την Ανατολή από τη Δύση.

Το Τείχος του αίσχους, που υψώθηκε για να περιορίσει τη διαρκή φυγή των Ανατολικογερμανών προς το Δυτικό Βερολίνο και την ελευθερία, έπεφτε και εκείνες τις ιστορικές στιγμές που τα κανάλια συνδέθηκαν με το Βερολίνο, για να δείξουν τις πρώτες εικόνες έβλεπες την ιστορία να διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια σου!

Θυμάμαι σαν τώρα τη νύχτα που το CNN συνδέθηκε ζωντανά με το Βερολίνο. Ηταν ένα «συγκλονιστικό και κοσμοϊστορικό γεγονός», όπως προανήγγειλε ο εκφωνητής και κανείς από όσους το είδαμε δεν ξεχνά το τι έκανε, το πού ήταν, πώς το βίωσε… Ο κόσμος έπαυε να είναι αυτός που γνώριζε η ανθρωπότητα μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις ημέρες της ευφορίας που ακολούθησαν την πτώση του τείχους οι μεγάλες κουβέντες έδωσαν και πήραν.

Οι πιο αισιόδοξοι μιλούσαν -σε αθλητικό επίπεδο- για τη δημιουργία μιας υπερδύναμης, που σε μία δεκαετία δεν θα είχε αντίπαλο! Οι πραγματικά ελάχιστοι απαισιόδοξοι εξέφραζαν τις αντιρρήσεις τους. Ηταν εκείνοι οι λίγοι που ψέλλιζαν πως κανείς ποτέ δεν εγγυήθηκε την επιτυχία σε δύο κολοσσούς απλώς και μόνο επειδή ενώθηκαν. Και φυσικά αυτοί που πίστευαν πως δύο διαφορετικοί κόσμοι θα συνυπήρχαν με το καλημέρα, κατάλαβαν γρήγορα πως αυτό θα ήταν αδύνατο!

Φυσικά το πρόβλημα δεν ήταν αθλητικό. Ηταν πρωτίστως κοινωνικοπολιτικό! Οι δύο πλευρές ήταν διαφορετικές και πολύ πριν σηκωθεί το τείχος, το 1961. Η δυτική πλευρά βιώνοντας το οικονομικό θαύμα της γερμανικής αναγέννησης υπό τον Αντενάουερ, μετά τα συντρίμμια του Πολέμου σηκωνόταν και πάλι στα πόδια της, ενώ αντίθετα η ανατολική πλευρά δεν μπορούσε να αποκτήσει καν τα στοιχειώδη προς το ζην.

Η απόφαση να σηκωθεί ένα φράγμα είχε ήδη σχεδιαστεί από τον Εριχ Χόνεκερ (μετέπειτα πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας) και εκτελέστηκε με τεράστια μυστικότητα το βράδυ του Σαββάτου 12 Αυγούστου του 1961. Μόλις 12 άτομα ήξεραν τι επρόκειτο να συμβεί και άλλοι πεντακόσιοι περίμεναν οδηγίες χωρίς να φαντάζονται ωστόσο τι ακριβώς θα επακολουθούσε.

Ακριβώς στις 12 τα μεσάνυχτα και με την πόλη να ζει την καλοκαιρινή ραστώνη, μονάδες του στρατού κινήθηκαν γρήγορα και άρχισαν σε ένα μήκος αρχικά τριάντα χιλιομέτρων να τοποθετούν συρματόπλεγμα χωρίζοντας ουσιαστικά το Βερολίνο στη μέση! Πάρα πολλοί άνθρωποι εγκλωβίστηκαν αφού ήταν σε συγγενικά ή φιλικά σπίτια, ή βρέθηκαν τις πρωινές ώρες να φεύγουν από διάφορα κέντρα διασκέδασης και συνειδητοποίησαν με φρίκη πως είχαν αποκοπεί από την περιοχή τους.

Πολλοί βίωσαν έναν μακροχρόνιο εφιάλτη, όπως ο Χέλμουτ Κλόπφλες την ιστορία του οποίου γράφω αναλυτικά στο βιβλίο «Παιχνίδι χωρίς όρια» (εκδόσεις ΤΟΠΟΣ), το οποίο κυκλοφόρησε στα 20 χρόνια από την πτώση του τείχους.

Ο Κλόπφλες μένοντας σε έναν φίλο του το μοιραίο εκείνο βράδυ, είδε έντρομος το πρωί τα μπλόκα και φυσικά επειδή δεν είχε οικογένεια από την άλλη πλευρά, δεν τον άφηναν να επιστρέψει! Εμεινε τελικά εγκλωβισμένος από την ανατολική πλευρά με τις μέρες να γίνονται μήνες και χρόνια, με μόνη ουτοπία που τον κρατούσε ζωντανό, το να πηγαίνει και να ακούει δίπλα στο τείχος τις φωνές από τον αγώνα της Χέρτα που αγωνιζόταν στο δυτικό τομέα, στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου!

Η κυβέρνηση τη Λαοκρατικής Γερμανίας αποφάσισε να υψώσει το τείχος ως φραγμό στη μαζική φυγή που ήδη μετρούσε 2,5 εκατομμύρια πολίτες οι οποίοι είχαν ήδη περάσει προς το Δυτικό Βερολίνο. Αμέσως υπήρξε μία δραματική μείωση και μέχρι το 1971 μόλις 1.500 άνθρωποι τον χρόνο κατάφερναν να δραπετεύσουν. Η ιστορική φωτογραφία, μία από τις πιο δραματικές του 20ού αιώνα, τραβηγμένη στις 15 Αυγούστου του 1961 με τον νεαρό Γερμανό στρατιώτη να πηδάει πάνω από το συρματόπλεκτο φράγμα τρέχοντας προς την ελευθερία, έγινε σύμβολο και η τοποθέτηση τελικά κανονικού τείχους που εκτεινόταν 150 χιλιόμετρα αποτέλεσε για μεγάλο διάστημα τη γραμμή ανάμεσα στο «Θέλω» και το «δεν μπορώ» ! Ο αριθμός αυτών που κατάφερναν να διαφύγουν ολοένα και μειωνόταν μέχρι που στα μέσα της δεκαετίας του '80 ελάχιστα άτομα το κατόρθωναν. Οι έλεγχοι είχαν γίνει πολύ πιο ενδελεχείς και η σκληρότητα των φρουρών που πυροβολούσαν εν ψυχρώ συν η εξέλιξη των μέτρων ασφαλείας ελαχιστοποιούσαν τις πιθανότητες σε όποιον το επιχειρούσε!

Ο αθλητισμός έχει δεκάδες ιστορίες που συνδέονται με εκείνη την εποχή, όπως το πρόγραμμα 1425 που ουσιαστικά εκπόνησε η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας για να δημιουργήσει υπεραθλητές χωρίς κανένα ηθικό φραγμό και με χρήση κάθε μέσου. Ποδοσφαιρικά αυτό που πάντα θα συνδέει τις δύο πλευρές είναι η μοναδική αναμέτρηση στην ιστορία των εθνικών ομάδων που έγινε το 1974 και στο Αμβούργο στο πλαίσιο του Μουντιάλ, οι Ανατολικοί νίκησαν με το γκολ του Γιούργκεν Σπαρβάσερ, που αργότερα θα χρωστούσε την ίδια του τη ζωή στην αποθέωση που γνώρισε από το καθεστώς του Χόνεκερ! Ηταν η «μεγαλύτερη νίκη στην ιστορία της χώρας», όπως κραύγαζε το ραδιόφωνο της Λειψίας. Και ο Σπαρβάσερ, όταν διέφυγε στη Δύση το 1980, αποκάλυψε πως γλίτωσε επειδή τον γνώρισε ο σκοπός σε ένα από τα σημεία ελέγχου!

Το 2011 στην επέτειο των 50 χρόνων από τη χρονιά που υψώθηκε το τείχος, το 83% των Γερμανών δήλωναν πως το χάσμα παραμένει. Με τη διαφορά πως δεν είναι πια ένα τείχος που τους χωρίζει, αλλά η νοοτροπία! Οι αντιλήψεις και οι προκαταλήψεις των μεν για τους δε. Το καλοκαίρι με το γκολ ενός παιδιού που γεννήθηκε μετά το 1989, στην ενωμένη ξανά Γερμανία, του Μάριο Γκέτσε η εθνική ομάδα έγινε πρωταθλήτρια κόσμου και πάλι. Μπορεί ο αθλητισμός να μην κατάφερε ποτέ πραγματικά να αλλάξει τη μοίρα ενός λαού, αλλά οι εικόνες τουλάχιστον από μία χώρα που ενωμένη πανηγύρισε μπροστά από το σημείο σύμβολο εκείνης της διαιρεμένης εποχής, στην πύλη του Βραδεμβούργου, ήταν δείγμα πως κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι…

Για όσους ζήσαμε την εποχή που ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε Ανατολή και Δύση, αυτή είναι μία επέτειος που δεν πρέπει να περνάει απαρατήρητη. Για όσους δεν τη βίωσαν, καλό είναι να μάθουν όσα περισσότερα πράγματα γίνεται. Γιατί μόνο τότε θα μπορούμε να ελπίζουμε βάσιμα πως τέτοιες φρικτές εικόνες δεν θα τις ξαναβρούμε μπροστά μας!