Εάν κάποτε εκδοθεί μια μπασκετική εγκυκλοπαίδεια με την ιστορία, τους πρωταγωνιστές και εκείνους που σημάδεψαν το άθλημα, σίγουρα η Γιουγκοσλαβία και η Σοβιετική Ένωση θα έχουν αρκετούς τόμους με το όνομά τους.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μέχρι και την στιγμή της διάλυσής τους αποτελούσαν το αντίπαλο δέος για την εθνική ΗΠΑ και ορισμένες φορές την αμφισβήτησαν με τον πλέον εκκωφαντικό.
Μετά την διάσπαση αυτών των δύο κρατών, προέκυψαν χώρες οι οποίες συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν στο παγκόσμιο μπάσκετ. Άλλωστε η τεράστια κληρονομιά που έχουν στις πλάτες τους , αρκεί και μόνο για να λογίζονται ως υπερδυνάμεις. Η τεχνογνωσία και η μεθοδολογία που ανέπτυξαν τότε, εξαργυρώνεται στη σημερινή εποχή, παρουσιάζοντας εθνικές ομάδες με …δοκιμασμένες πινελιές του παρελθόντος.
Γιουγκοσλαβία: Με σταθερά βήματα προς την κορυφή
Η πρώτη συμμετοχή της εθνική Γιουγκοσλαβίας σε Ολυμπιακούς Αγώνες ήρθε το 1960 στην Ρώμη. Ήταν η εποχή που κορυφωνόταν ένα μεγαλόπνοο πλάνο για την εκτόξευση των «πλάβι». Ο προφέσορ Άτσα Νίκολιτς, ο πατριάρχης του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ, ήταν ήδη μια δεκαετία στον πάγκο της χώρας του και τα αποτελέσματα δεν άργησαν να έρθουν. Έκτη θέση στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες με τον αείμνηστο «Άτσα» να έχει δείξει τον δρόμο προς την κορυφή, παρέα με το θρύλο των ευρωπαϊκών γηπέδων Ράντιβοϊ Κόρατς.
Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ήρθε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικό το 1968 και την κατάκτηση του ασημένιου μεταλλίου. Η Γιουγκοσλαβία πλέον ήταν μια υπολογίσιμη δύναμη. Το νερό είχε μπει στο αυλάκι. Ο Κόρατς και ο Τσόσιτς υπό τις οδηγίες του Μάρκο Ζεράβιτσα έβαλαν το μπάσκετ στο σπίτι των Γιουγκοσλάβων που μέχρι εκείνη την εποχή δεν ήταν και τόσο διαδεδομένο.
Το δύσκολο δεν είναι να φτάσεις στην κορυφή αλλά να παραμείνεις εκεί, λέει ο σοφός λαός και στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας ταιριάζει γάντι, αφού το 1976 στο Μόντρεαλ κατέκτησε και πάλι το ασημένιο μετάλλιο υπό της οδηγίες ενός άλλου θρύλου της προπονητικής, του Μίρκο Νόβοσελ. Η παρέα είχε μεγαλώσει βέβαια με τους Νταλιμπάγιτς, Ντελίμπασιτς, Κιτσάνοβιτς και Σλάβινιτς να συνθέτουν ένα τρομακτικό ρόστερ.
Το 1980 ήρθε η μοναδική διάκριση που έλειπε από το παλμαρέ των «Γιούγκων». Χρυσό μετάλλιο στην Μόσχα. Μέσα στο σπίτι των άσπονδων μπασκετικών εχθρών τους. Υπέταξε την Σοβιετική Ένωση και η παρέα του Ράνκο Ζεράβιτσα επιβεβαίωσε ότι οι Γιουγκοσλάβοι πλέον ήταν ανίκητοι.
Τεράστια επιτυχία θεωρείτε η κατάκτηση του χάλκινου μεταλλίου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984 στο Λος Άντζελες και αυτό γιατί πλέον είχε πνεύσει άνεμος αλλαγής για την Γιουγκοσλαβία. Η «παλιά φουρνιά» είχε αποχωρήσει και το νέο αίμα βγήκε στο προσκήνιο. Ο Ντράζεν Πέτροβιτς σε ηλικία 20 ετών ανέλαβε το φορτίο μαζί με τον μοναδικό συνδετικό κρίκο της παλιάς με την νέα γενιά, τον Ντράζεν Νταλιμπάγκιτς.
Στην Σεούλ το 1988 με την κατάκτηση του ασημένιου μεταλλίου, δόθηκε η πρώτη γεύση για την καθολική υπεροχή των «Πλάβι» τα επόμενα χρόνια. Ο Ντούσαν Ίβκοβιτς προχώρησε σε βαθιές τομές στο ρόστερ εντάσσοντας παίκτες που αργότερα σημάδεψαν το παγκόσμιο μπάσκετ όπως τους Ντίβατς, Πάσπαλιε, Κούκοτς, Ράτζα, Βράνκοβιτς και Ζντοβτς.
Σοβιετική Ένωση: Η ομάδα των Ολυμπιακών Αγώνων
Ένα αξιοθαύμαστο επίτευγμα έχει να επιδείξει η Σοβιετική Ένωση καθώς σε 9 συμμετοχές της σε Ολυμπιακούς Αγώνες, έχει κατακτήσει ισάριθμα μετάλλια. Επιπλέον ήταν ο κυριότερος αντίπαλος των ΗΠΑ προς το ψηλότερο σκαλί του βάθρου, με το συγκεκριμένο ζευγάρι να μονοπωλεί στους τελικούς.
Η αρχή έγινε το 1952 στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Φινλανδίας όταν η Σοβιετική Ένωση στην πρώτη της συμμετοχή κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο, καθώς ηττήθηκε από τις ΗΠΑ στον τελικό. Ένα ζευγάρι που μέσα στις επόμενες πέντε διοργανώσεις θα ήταν αντιμέτωπο σε τέσσερις τελικούς.
Το 1956 στην Αυστραλία οι Σοβιετικοί θα βρουν πάλι μπροστά τους το ανυπέρβλητο εμπόδιο των ΗΠΑ και θα κατακτήσουν το ασημένιο μετάλλιο.
Στην τελευταία χρονιά που κάθισε στον πάγκο ο Στέπαν Σπανταριάν, οδήγησε την Σοβιετική ‘Ενωση στην κατάκτηση ενός ακόμα ασημένιου μεταλλίου (φτάνοντας τα τρία συνεχόμενα) καθώς ηττήθηκε και πάλι από την εθνική ΗΠΑ.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964 στην Ιαπωνία η Σοβιετική Ένωση άλλαξε σελίδα και αυτό γιατί πλέον στον πάγκο της ήταν ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι. Μια μυθική προπονητική μορφή, ο αποκαλούμενος και ως «η αλεπού των πάγκων» παρόλα αυτά ήρθε ένα ακόμη ασημένιο μετάλλιο. Το 1968 στο Μεξικό κατέκτησε το χάλκινο αυτή τη φορά.
Πλέον είχε έρθει η ώρα για το πολυπόθητο χρυσό μετάλλιο και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972 στο Μόναχο, η Σοβιετική Ένωση τα κατάφερε απέναντι στο κακό της δαίμονα. Οι Σεργκέι και Αλεξάντερ Μπέλοφ, Μοντέστας Παουλάουσκας και Σεργκέι Κοβαλένκο επιβλήθηκαν της εθνικής ΗΠΑ σε έναν από τους συγκλονιστικότερους τελικούς που έχουν γίνει ποτέ. Οι Σοβιετικοί επικράτησαν με 51-50 χάρις σε καλάθι ακριβώς με την λήξη του ματς. Μάλιστα ήταν η πρώτη ήττα των Αμερικανών σε Ολυμπιάδα.
Συνεπής για ακόμα μια φορά η Σοβιετική Ένωση αφού βρέθηκε και πάλι στο βάθρο καθώς το 1976 στον Καναδά κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο.Ηττήθηκε στα ημιτελικά από την Γιουγκοσλαβία και συνέτριψε τους διοργανωτές με 100-72 στον μικρό τελικό.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1980 ήταν ιδιαιτέρως σημαντικοί για την Σοβιετική Ένωση διότι ήταν οι διοργανωτές και υπήρχαν υψηλές βλέψεις. Η διοργάνωση πραγματοποιήθηκε μέσα στο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής με αποτέλεσμα την μη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Κίνας και άλλων χωρών. Οι Σοβιετικοί κατέκτησαν το χάλκινο μετάλλιο όταν και διέλυσαν στον μικρό τελικό τους Ισπανούς με 117-74, παρόλα αυτά, το γεγονός πως δεν κατάφεραν να κατακτήσουν το χρυσό μέσα στο σπίτι τους, μπροστά στο κοινό τους και χωρίς τις ΗΠΑ, θεωρείτε αποτυχία ως ένα βαθμό.
Το 1984 στο Λος Άντζελες ήταν σειρά της Σοβιετικής ‘Ενωσης να μποϊκοτάρει τους Ολυμπιακούς Αγώνες που διοργάνωσαν οι Αμερικανοί με αποτέλεσμα να μην συμμετέχει και οι ψυχροπολεμικές εντάσεις να κρατούν ακόμα…
Η Σοβιετική Ένωση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988 της Σεούλ ,κατέβασε μια ομάδα που δεν έχει παρουσιαστεί ξανά όμοια της , με παίκτες όπως ο Άρβιντας Σαμπόνις, Σαρούνας Μαρτσουλιόνις, Αλεξάντερ Βολκόφ, Βαλερί Τιχονένκο, Αλεξάντερ Μπελοστένι, Βαλντεμάρας Χομίτσιους και Ρίμας Κουρτινάιτις αποτελούσαν την ευρωπα ϊκή «Dream Team» εκείνης της περιόδου, καθοδηγούμενη από τον άνθρωπο που έκανε υπερδύναμη τους Σοβιετικούς, τον Αλεξάντερ Γκομέλσκι. Το χρυσό μετάλλιο ήταν τυπική διαδικασία. Στα ημιτελικά επικράτησε της εθνικής ΗΠΑ με πρωταγωνιστές τους Μαρτσουλιόνις ο οποίος συστήθηκε στους Αμερικανούς και τον επόμενο χρόνο αγωνίστηκε στο ΝΒΑ και τον Σαμπόνις που είχε διέλυσε το τότε «κολεγιόπαιδο» Ντέιβιντ Ρόμπινσον ο οποίος μετέπειτα αποτέλεσε έναν από τους καλύτερους σέντερ όλων των εποχών κατακτώντας δύο πρωταθλήματα με τους Σπερς, το 1999 και το 2002. Στον τελικό έκανε επίδειξη δύναμης εναντίον της Γιουγκοσλαβίας και επιβλήθηκε με 76-63.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Σεούλ έχουν ιδιαίτερη αξία και γεννά γλυκόπικρες αναμνήσεις. Ήταν η τελευταία Ολυμπιάδα που Γιουγκοσλαβία και Σοβιετική Ένωση κατέβασαν ενιαίες ομάδες, καθώς και τα δύο κράτη διαλύθηκαν το 1991. Επίσης ήταν η τελευταία διοργάνωση που δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος αθλητές του ΝΒΑ , με την FIBA να λαμβάνει αυτή την απόφαση και στους επόμενους Αγώνες της Βαρκελώνης, τέθηκε σε ισχύ.
Η ζωή μετά την διάσπαση
Το 1991 γράφτηκε ο επίλογος για δύο μεγάλες υπερδυνάμεις του παγκόσμιου μπάσκετ καθώς μετά την διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ένωσης τίποτα δεν θα παρέμενε ίδιο. Μετά την διάλυση προέκυψαν μικρότερα κράτη που παρέμειναν σε υψηλό επίπεδο έχοντας επιτυχίες, όμως σε καμία περίπτωση όμως δεν μπόρεσαν να κοντράρουν την εθνική των ΗΠΑ με τους ΝΒΑερς πλέον.
Αρχής γενομένης από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992, όπου εμφανίστηκε στα ισπανικά παρκέ ένας γαλαξίας αμερικανών αστέρων που διέλυε τα πάντα στο πέρασμα του.
Στα ημιτελικά η αυτόνομη πλέον Λιθουανία με αιχμή του δόρατος τους Σαμπόνις, Μαρτσουλιόνις, Χομίτσιους , Κουρτινάιτις, Γιοβάισα και Καρνισόβας, υποτάχθηκε από την «Dream Team». Η «Λιέτουβα» ωστόσο στον μικρό τελικό επιβλήθηκε της Ρωσίας και κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο στην πρώτη της παρουσία. Διέθετε μια πλειάδα παικτών η οποία ήταν ο βασικός κορμός της πανίσχυρης πριν λίγα χρόνια Σοβιετικής Ένωσης.
Η Κροατία θα μπορούσαμε να πούμε πως θύμισε κάτι από την κραταιά Γιουγκοσλαβία και με παίκτες στο ρόστερ της όπως οι Πέτροβιτς, Κούκοτς, Ράτζα, Βράνκοβιτς, Κόμαζετς και Περάσοβιτς έφτασε στο ασημένιο μετάλλιο αφού στον τελικό ηττήθηκαν με 117-85 από τον Τζόρνταν και την παρέα του. Η νέα «Χρβάτσκα» άλλωστε αποτελούσε σχεδόν την μισή ομάδα των «πλάβι».
Τα κεκτημένα δεν άλλαξαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα το 1996 με τους Αμερικάνους να παίρνουν για ακόμη μια φορά το χρυσό μετάλλιο, αυτή τη φορά με την «Dream Team 2». Η διαφορά ήταν πως επανήλθε από το εμπάργκο που της είχε επιβληθεί η Γιουγκοσλαβία, η οποία ήταν ίδια μόνο στο όνομα, καθώς πλέον αποτελούνταν από τις Σερβία και Μαυροβούνιο. Οι «Γιούγκοι» λοιπόν, με τον Ζέλικο Ομπράντοβιτς στον πάγκο τους και τον Ντούσαν Ίβκοβιτς πάντα δίπλα του σε συμβουλευτικό ρόλο, κατέκτησαν το ασημένιο μετάλλιο καθώς ηττήθηκαν στον τελικό από τους Αμερικάνους. Ο τελικός ήταν αμφίρροπος μέχρι και τα τέλη του τρίτου δεκαλέπτου ωστόσο οι «πλάβι» δεν άντεξαν. Αυτό το κράμα νέων και παλιών παικτών που δημιούργησαν απέδωσε τα μέγιστα με τους Μποντιρόγκα, Ρέμπρατσα και Τομάσεβιτς να εντάσσονται αρμονικά με τις «παλιοσειρές» Ντίβατς, Τζόρτζεβιτς, Ντανίλοβιτς, Πάσπαλιε και Σάβιτς. Από την άλλη πλευρά η Λιθουανία έφτασε στο χάλκινο μετάλλιο απέναντι στην Αυστραλία πιστοποιώντας ότι βρίσκεται σταθερά στις μεγάλες δυνάμεις του αθλήματος.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες τους 2000 ήταν από τις τελευταίες αναλαμπές για τις άλλοτε χώρες της Σοβιετικής Ένωσης και Γιουγκοσλαβίας καθώς η Λιθουανία κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο με ανανεωμένη ομάδα και τους Σονγκάιλα, Σισκάουσκας και Γιασικεβίτσιους να παίρνουν την ευκαιρία και να ανταποκρίνονται πλήρως.
Στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες που μεσολάβησαν δεν υπήρχε κάποια σημαντική επιτυχία που να συνοδεύεται από κάποια κατάκτηση μεταλλίου. Η Ρωσία κατέκτησε το χάλκινο στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου το 2012, κόντρα σε όλα τα προγνωστικά και με αιχμή του δόρατος τους Κιριλένκο, Σβεντ και Μοζγκόφ έφτασε στο βάθρο για πρώτη φορά από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Επιμέλεια: Δημήτρης Μαχαίρας ON DEMAND: Όλα τα ρεπορτάζ στο επίσημο κανάλι του bwinΣΠΟΡ FM στο youtube
