«Η τραγωδία του θανάτου, είναι ότι μετατρέπει τη ζωή σε πεπρωμένο» είχε πει κάποτε ο Γάλλος συγγραφέας, Αντρέ Μαρλώ. Μετά από 28 χρόνια, μια τραγωδία παραμένει «ζωντανή» για να θυμίζει σε όσους έμειναν πίσω ποια είναι η ιστορία και το πεπρωμένο τους, με τις πληγές να παραμένουν ανοικτές για όσους ήταν εκεί... στο Χίλσμπορο, εκείνη τη μαύρη μέρα, στις 15 Απριλίου το 1989.
Συνέντευξη στον Γιώργο Σπανομανώλη
Η Τάρα Νίσμπετ ήταν παρούσα, σε μια από τις μεγαλύτερες ποδοσφαιρικές τραγωδίες και έζησε δίπλα της, μπροστά της, το θάνατο των φίλων της και των δικών της ανθρώπων. Τους «συντρόφους» της από το Άνφιλντ και το Kop, με τους οποίους τραγουδούσε το You will never walk alone στις χαρές και φώναζε πιο δυνατά στις λύπες και τις ήττες. Εκείνη τη μέρα του χαμού, 6 λεπτά μετά τις 3.00 το μεσημέρι, στην κερκίδα «Λέπινγκς Λέιν» στο Σέφιλντ, η Τάρα έχασε ένα κομμάτι της ίδιας της ζωής της.
«Οι οπαδοί μας μετατρέψει τις διαφημιστικές πινακίδες σε φορεία, τρέχοντας μέσα στο γήπεδο μεταφέροντας τραυματίες, ή και νεκρούς (δεν το ήξερα εκείνη τη στιγμή) προσπαθώντας να βρουν παραϊατρικό προσωπικό το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει και των οποίων τη θέση είχαν πάρει οι οπαδο»
Ένα κομμάτι του εαυτού της έμεινε εκεί μια για πάντα και εδώ και 28 χρόνια, κουβαλά ένα βαρύ και ασήκωτο φορτίο. Όλα αυτά τα χρόνια, οι μνήμες και οι θύμισες ήταν καρφωμένες στο μυαλό και την ψυχή της. Γνώριζε την αλήθεια, αλλά δεν μίλησε πουθενά. Κουβαλούσε μέσα της τον πόνο του χαμού των δικών της ανθρώπων. Τώρα όμως που οι ψυχές αναπαύθηκαν και δικαιώθηκαν, το κάνει για εκείνη μα και για εκείνους. Τα λόγια της συγκλονίζουν.
Η Τάρα Νίσμπετ μισεί τις καρακάξες ή μάλλον τις συχαίνεται. Στη διαδρομή με το τρένο, από το Λίβερπουλ στο Σέφιλντ είδε μία καρακάξα να σκούζει μόνη της. Στην Αγγλία το έχουν για κακό. Λένε πως μια καρακάξα φέρνει τη θλίψη και πως οι δύο φέρνουν την χαρά. Αυτό είπε τότε στον συνταξιδιώτη της, τον 15χρονο αδερφό της. «Δεν είναι καλό σημάδι. Κάτι κακό θα γίνει. Μάλλον θα χάσουμε» του είπε... Δεν είδε ποτέ τη δεύτερη.
Το πουλί για την Τάρα ήταν η προ οικονομία, μιας απίστευτης τραγωδίας που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί. Ακόμα και η λέξη «Χίλσμπορο» ηχεί σκληρά στα αυτιά της. Την πονά και την πληγώνει. Η ίδια ορκίστηκε από εκείνη τη μέρα να μην περάσει ποτέ ξανά από το Σέφιλντ και το έκανε. Αυτή η πόλη είναι «απαγορευμένη» για όσους έζησαν την τραγωδία και ο αριθμός «96» δεν υπάρχει πουθενά στη ζωή τους.
Αλήθεια, πως να ζήσουν οι άνθρωποι αυτοί όταν βίωσαν εκείνη την ηλιόλουστη και ανοιξιάτικη μέρα του Απρίλη, τον απόλυτο εφιάλτη; Όταν μύρισαν δίπλα τους τον θάνατο, όταν κουβάλησαν τους δικούς τους ανθρώπους πάνω σε διαφημιστικές πινακίδες; Όταν είδαν τους φίλους τους να πεθαίνουν δίπλα τους, μπροστά τους, πάνω τους;
Εκείνο το παιχνίδι, ο ημιτελικός του Κυπέλλου Αγγλίας, ανάμεσα στη Λίβερπουλ και τη Νότιγχαμ Φόρεστ, έμελλε να μετατραπεί σε ραντεβού θανάτου για τους οπαδούς των «κόκκινων», με το προσκλητήριο των νεκρών να περιλαμβάνει 96 ψυχές.
Με ευθύνη της αστυνομίας και μετά από μια σειρά τραγικών λαθών, η εξέδρα «Λέπινγκς Λέιν» θα γίνει ο τάφος αθώων ανθρώπων, ενώ τα σιδερένια κιγκλιδώματα θα είναι αυτά που θα συντελέσουν στο να γίνει το απόλυτο κακό.
Η Τάρα Νίσμπετ χρεώνει ευθύνες στην αστυνομία και τον επικεφαλής των Αρχών. «Τα πράγματα θα ήταν αλλιώς» λέει και προσθέτει πως «έγινε μια σειρά από λάθη που αν είχαν αποφευχθεί, ο αριθμός των θυμάτων θα ήταν πολύ μα πολύ μικρότερος».
Όπως επίσης θα ήταν τα πράγματα αλλιώς, αν η αστυνομία είχε επιτρέψει το άνοιγμα των διπλανών από την εξέδρα του θανάτου θυρών ή την καθυστέρηση της έναρξης του αγώνα. Ίσως, λέει η Τάρα Νίσμπετ, αν συνέβαιναν αυτά τα δύο δεν θα είχαμε 94 νεκρούς στο γήπεδο, 766 τραυματίες, 1 νεκρό στο νοσοκομείο και ακόμα έναν νεκρό που ήταν σε μηχανική υποστήριξη και έφυγε μετά από μερικά χρόνια.
Και μετά... βρώμα, μπόχα, δυσωδία και λάσπη για να διαπραχθεί ένα διπλό έγκλημα. Ναι... διπλό.
Το σύστημα δεν θα κοιτάξει στον καθρέφτη, αλλά μεθοδικά θα χρεώσει τις ευθύνες αλλού. Που; Στα εύκολα θύματα. Τους οπαδούς. Αστυνομία, πολιτικοί και Τύπος λασπολογούν και κάνουν τα θύματα θύτες.
Έκλεβαν λέει τους νεκρούς, ουρούσαν πάνω τους και εμπόδιζαν τους αστυνομικούς. «Συκοφαντίες και ψέμματα» λέει η Τάρα, που αρνείται κατηγορηματικά ότι οι οπαδοί ήταν μεθυσμένοι, όπως έγραψε στο εμετικό πρωτοσέλιδο της η «Sun», τέσσερις μέρες μετά.
Η «μάχη» της Θάτσερ εναντίων των «χούλιγκανς» είχε ένα καλό πάτημα, με τον Τύπο να παίζει καλά το παιχνίδι και να «υπηρετεί» αυτό που ήθελαν οι ισχυροί.
Η αλήθεια όμως, αυτή που η Τάρα Νίσμπετ γνωρίζει από πρώτο χέρι εδώ και 27 χρόνια, περίμενε καρτερικά για να έρθει στην επιφάνεια και να λάμψει. Το Δικαστήριο έβγαλε πόρισμα με σφραγίδες επίσημες και χρεώνει ευθύνες στις Αρχές, αθωώνοντας τους οπαδούς και κάνοντας τις 96 ψυχές, αλλά και εκείνους που έμειναν πίσω, να γαληνεύουν.
«Ανακούφιση, για εκείνους που έφυγαν. Ανακούφιση, για εκείνους που ζουν με τις μνήμες. Ανακούφιση, για το σύστημα που κατέρρευσε. Ανακούφιση, γιατί η δικαιοσύνη και η αλήθεια έλαμψαν» λέει η Τάρα μιλώντας στο sportfm.gr και τα λόγια της συγκλονίζουν.
Από τότε η Τάρα ακολουθεί τη Λίβερπουλ παντού. Στα εύκολα, αλλά κυρίως στα δύσκολα ήταν εκεί. Παρούσα. Όπως παρούσα, εκτός από την απόλυτη τραγωδία, ήταν και στην απόλυτη ευτυχία, τον τελικό της Κωνσταντινούπολης τον οποίο θυμάται με πάθος. Μας μιλάει για την «κόκκινη ιδέα» και το πόσο διαφορετικό είναι να είσαι Λίβερπουλ.
Στον τελικό της Κωνσταντινούπολης, με τον αδερφό της Κρις
Έστω και με καθυστέρηση 27 ετών, η δικαιοσύνη απεφάνθη και δικαίωσε τις 96 ψυχές που έφυγαν από τη ζωή στην τραγωδία του Χίλσμπορο το 1989. Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για κάποιον που ήταν εκεί και έζησε από κοντά την τραγωδία;
Δεν μπορώ να περιγράψω ακριβώς τι νιώθω. Τα συναισθήματα μου, είναι ανάμεικτα μετά την απόφαση, σχετικά με τον άδικο θάνατο των οπαδών μας. Είμαι όμως χαρούμενη, συνεπαρμένη και εκστασιασμένη που επιτέλους όλος ο κόσμος έμαθε την αλήθεια. Μια αλήθεια που εγώ την γνωρίζω εδώ και 28 ολόκληρα χρόνια.
Μέσα μου όμως, έχω οργή και θυμό. Οι οικογένειες των 96 ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή, έχουν υποφέρει τόσο πολύ. Και αυτός ο πόνος δεν είναι χθεσινός. Κρατάει από τον Αύγουστο του 1989, όταν η έκθεση του Justice Taylor επιβεβαίωνε ότι η τραγωδία οφειλόταν σε τραγικά λάθη της αστυνομίας και όχι σε υπαιτιότητα των οπαδών της Λίβερπουλ.
Νιώθω οργή, γιατί οι γονείς εκείνων που έφυγαν, έγιναν αποδέκτες ψευδών στοιχείων, όπως για παράδειγμα το ότι βρέθηκε στις εξετάσεις των παιδιών που έφυγαν, μεγάλη ποσότητα αλκοόλ στο αίμα τους και ότι όλοι ήμασταν μεθυσμένοι. Σας πληροφορώ πως δεν είχα πιει ούτε ένα ποτό εκείνη τη μέρα. Περισσότερο θυμό όμως νιώθω, που οι άνθρωποι που έχασαν δικούς τους ανθρώπους δεν είχαν καν την ευκαιρία να δουν τους αγαπημένους τους και να τους πουν το τελευταίο «αντίο». Γιατί; Γιατί η αστυνομία τους ενημέρωσε ότι οι σοροί τους ανήκουν στις ιατροδικαστικές υπηρεσίες.
Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στο Χίλσμπορο τραυματίστηκαν πάνω από 500 άνθρωποι, αλλά και την ψυχική οδύνη που περάσαμε όλοι εμείς που ήμασταν εκεί.
Να ξέρετε, ότι στη Λίβερπουλ θεωρούμε ότι τα θύματα είναι 97. Ένας φτωχός οπαδός αυτοκτόνησε από τις τύψεις και τις ενοχές που ένιωθε, επειδή είχε δώσει το εισιτήριο του για εκείνο το παιχνίδι σε έναν φίλο του που έχασε τη ζωή του στο Χίλσμπορο. Αυτός ο άνθρωπος αυτοκτόνησε από ενοχές. Για αυτό νιώθω θυμό. Για όλους εμάς που κουβαλάμε τις μνήμες αυτής της τραγωδίας.
Γιατί πιστεύεις ότι έπρεπε να περάσουν 27 χρόνια για την απονομή της δικαιοσύνης και την αποκάλυψη της αλήθειας;
Λόγω των ψεμάτων και της διαφθοράς του συστήματος. Υπήρξε μια συγκάλυψη από τις Αρχές και τους πολιτικούς που επέλεξαν σκόπιμα να ρίξουν τις ευθύνες αλλού και όχι στην αστυνομία και τις παραλείψεις της.
Σίγουρα μια απόφαση δικαστηρίου δεν φέρνει πίσω τους 96 νεκρούς. Μπορεί όμως να προσφέρει ανακούφιση στους επιζώντες και τους συγγενείς των θυμάτων; Μπορείτε να είστε πιο ήρεμοι τώρα;
Εγώ δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη «ήρεμοι».
Είναι... ανακούφιση. Ανακούφιση, γιατί επιτέλους η αλήθεια έγινε γνωστή. Ανακούφιση, γιατί επιτέλους τα θύματα μπορούν να αναπαυθούν εν ειρήνη. Ανακούφιση, γιατί το σύστημα αποκαλύφθηκε. Ανακούφιση, γιατί δεν ήταν οι επιζώντες εκείνοι που προκάλεσαν την τραγωδία. Ανακούφιση, γιατί επιτέλους έλαμψε η δικαιοσύνη.
Ξέρω ότι είναι δύσκολο, αλλά μπορείς να γυρίσεις πίσω το μυαλό και να μας πας σε εκείνη τη μέρα; Τι θυμάσαι από εκείνο το μεσημέρι; Πότε αρχίσατε να καταλαβαίνετε ότι κάτι δεν πάει καλά;
Η πρώτη ανάμνηση που μου έρχεται στο μυαλό είναι αυτή του πατέρα μου πριν από το παιχνίδι να λέει στον αδερφό μου ο οποίος ήταν δεκαπέντε χρονών και σε μένα που ήμουν δεκαεννέα, ότι σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να αλλάξουμε τα εισιτήρια μας. Η Λίβερπουλ ήταν ξανά σε ημιτελικό στο Χίλσμπορο το 1988 και η εξέδρα των ορθίων ήταν τόσο γεμάτη που η μια τραγωδία είχε μόλις αποφευχθεί και με τον κόσμο να έχει χάσει την ανάσα του από την πίεση που ασκούσε το πλήθος των οπαδών. Γι’ αυτόν το λόγο ο πατέρας μου ήθελε να είναι σίγουρος ότι σε καμία περίπτωση δεν θα αλλάζαμε τα εισιτήρια μας για την εξέδρα των όρθιων.
Ο πατέρας της Τάρα Νίσμπετ, περιμένει με αγωνία στο σταθμό του Λίβερπουλ την επιστροφή των παιδιών του από το Χίλσμπορο (από το ντοκιμαντέρ του BBC)
Η αμέσως επόμενη ανάμνηση είναι από το ταξίδι με το τραίνο από το Λίβερπουλ στο Σέφιλντ μαζί με τον 15χρονο αδελφό μου. Όσο βρισκόμασταν στο τραίνο, είδα μια καρακάξα. Έχουμε ένα ρητό στο Λίβερπουλ για όταν κάποιος βλέπει αυτό το πουλί το οποίο λέει «μια για λύπη, δύο για χαρά…» . Είδα όμως μόνο ένα και λέω στον αδελφό μου.. «Ωχ όχι, μια για λύπη, θα χάσουμε σήμερα».
Όταν έγινε η καταστροφή στο γήπεδο κατηγόρησα την καρακάξα για την τραγωδία. Μπορεί να ακούγεται τρελό, αλλά από εκείνη την ημέρα τις μισώ τις καρακάξες. Το ξέρω ότι είναι γελοίο, αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να το ελέγξω.
Σε λίγο φτάσαμε στο Σέφιλντ όπου και πήραμε το λεωφορείο για το Χίλσμπορο. Ο αδελφός μου έλεγε πόσο απελπισμένα ήθελε να πάει στην εξέδρα των ορθίων. Είχα κιόλας ξεχάσει τα λόγια του πατέρα μου, όταν περνώντας με το λεωφορείο είδαμε κάποιους φίλους μας.
Όταν κατεβήκαμε από το λεωφορείο και ψάξαμε να τους βρούμε είπα στον αδελφό μου «τα παιδιά έχουν συχνά κάποια εισιτήρια οπότε να δούμε όταν τους βρούμε εάν μπορούν να βρουν κάποιο άλλο εισιτήριο για σένα».
Ευτυχώς σταθκαμε τόσο τυχεροί γιατί δεν τους βρήκαμε ποτέ αλλά από τότε τα βάζω με τον εαυτό μου κάθε φορά που σκέφτομαι τι θα μπορούσε να έχει συμβεί σε περίπτωση που τους είχαμε βρει. Δεν θα μπορέσω να ξεπεράσω ποτέ την ενοχή που νιώθω για το πόσο κοντά πέρασε η στιγμή που θα έστελνα τον αδελφό μου στο θάνατο.
Όσο πλησιάζαμε προς το γήπεδο άρχισε να μαζεύεται τόσος πολύς κόσμος που έφτασα στο σημείο να πω στον αδελφό μου πως θα ήταν καλύτερα να πάμε μέσα γιατί κινδυνεύαμε να μας ποδοπατήσουν έξω. Εκείνη τη στιγμή έχασα τον αδελφό μου, δεν ήξερα που ήταν και το μόνο που ήλπιζα ήταν να έχει βρει τη θέση του. Πέρασα από τα τουρνικέ. Τα γήπεδα τότε δεν ήταν σαν τα σημερινά που περνώντας από τα τουρνικέ μπορείς να πας μόνο στην κερκίδα στην οποία βρίσκεται η θέση σου. Θα μπορούσα να είχα πάει στην κερκίδα Λέπινγκς αν ήθελα, αλλά δεν το έκανα και απλά πήγα να βρω τη θέση μου.
Τη στιγμή που κατάλαβα πως κάτι πήγαινε στραβά ήταν όταν είδα οπαδούς μας να σκαρφαλώνουν τον φράχτη και για να βγουν στον αγωνιστικό χώρο και δύο άλλους οπαδούς μας να τους δίνουν τις πρώτες βοήθειες.
Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που έβλεπα και σε αυτό το σημείο άρχισα να γίνομαι απίστευτα ανήσυχη γιατί δεν ήξερα που ήταν ο αδελφός μου και αν είχε τελικά καταλήξει να κάθεται στη λάθος περιοχή λόγω της οχλαγωγίας που επικρατούσε έξω από το γήπεδο.
Δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί η αστυνομία είχε κάνει μια αλυσίδα σε όλο το μήκος του αγωνιστικού χώρου, πρέπει να μέτρησα πάνω από 70 αστυνομικούς οι οποίοι απλά στέκονταν και δεν έκαναν τίποτα και την ίδια στιγμή οι οπαδοί μας μετατρέψει τις διαφημιστικές πινακίδες σε φορεία, τρέχοντας μέσα στο γήπεδο μεταφέροντας τραυματίες, ή και νεκρούς (δεν το ήξερα εκείνη τη στιγμή) προσπαθώντας να βρουν παραϊατρικό προσωπικό το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει και των οποίων τη θέση είχαν πάρει οι οπαδοί…
Στα μεγάφωνα ακούσαμε ότι θα έπρεπε να φύγουμε από το γήπεδο προκειμένου να μην εμποδίσουμε τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης οι οποίες βρίσκονταν έξω από το γήπεδο. Το μόνο που μπορούσα να κάνω είναι να παρακολουθώ κλαίγοντας βλέποντας αμέτρητους οπαδούς μας να δέχονται τις πρώτες βοήθειες.
Σαν από θαύμα και δεν μπορώ να θυμηθώ σε ποια ακριβώς στιγμή εμφανίστηκε ο αδελφός μου! Είχε καταφέρει να βγει έξω από το γήπεδο όπου οι γύρω κάτοικοι άφηναν τους οπαδούς να πάρουν τηλέφωνο στο σπίτι τους και να πουν στις οικογένειες τους ότι είναι καλά. Δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα εκείνη την εποχή…
Ο αδελφός μου είχε πάρει τηλέφωνο τους γονείς μας για να πει πως ήταν καλά, αλλά φυσικά σε εκείνο το σημείο δεν ήξερε αν ήμουν εγώ καλά κι έτσι η καρδιά των γονιών μας είχε σπάσει από την ανησυχία.
Μετά μπήκε ξανά στο γήπεδο και με έψαχνε στην κερκίδα όπου και τελικά με βρήκε. Όταν σε κάποια στιγμή καταφέραμε να βγούμε έξω από το γήπεδο, η πιο έντονη εικόνα που έχω είναι τα πόσα ασθενοφόρα βρίσκονταν έξω από το γήπεδο. Νομίζω ότι θυμάμαι να είναι περίπου σαράντα αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί έμεναν εκεί και δεν έμπαιναν στον αγωνιστικό χώρο για να βοηθήσουν. Μετά έμαθα ότι οι οι τραυματιοφορείς και το προσωπικό των ασθενοφόρων είχαν πάει στο γήπεδο αλλά είχαν βγάλει ποτέ τα φορεία και τους απινιδωτές από τα οχήματα. Ακόμη μια απίστευτη ενέργεια όταν οι οπαδοί μας τα είχαν απόλυτη ανάγκη αφού ήταν τραυματίες και πέθαιναν.
Κάποια στιγμή πήραμε το τραίνο της επιστροφής για το Λίβερπουλ, όπου οι οικογένειες μας ήταν μαζεμένες και περίμεναν ελπίζοντας πως οι αγαπημένοι τους θα κατάφερναν να επιστρέψουν σώοι πίσω. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα ανακουφισμένα πρόσωπα των γονιών μου και των αδελφών μου μόλις κατεβήκαμε από το τραίνο και πέσαμε στις αγκαλιές τους.
Πέρασα όλη την υπόλοιπη μέρα στο κρεββάτι, κλαίγοντας και τρέμοντας χωρίς να μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου τις εικόνες απ΄ότι είχα δει και ζήσει την προηγούμενη ημέρα.
Ένιωθα ενοχές που τόσο αναστατωμένη, αφού δεν ήμουν από αυτούς που βρέθηκαν στην μοιραία κερκίδα. Αλλά δεν μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικό αφού δεν μπορούσα να σβήσω με τίποτα αυτές τις εικόνες από μυαλό μου.
Μπορείς να μας εξηγήσεις που οφείλεται όλη αυτή η λασπολογία από την κυβέρνηση, την αστυνομία και τα media εναντίων των οπαδών της Λίβερπουλ; Γιατί πιστεύεις ότι έγινε;
Αυτό συνέβη εξαιτίας των κραυγαλέων ψεμμάτων που ειπώθηκαν την ώρα της τραγωδίας. Ο επικεφαλής της FA, Graham Kelly, βρέθηκε στο κέντρο επιχειρήσεων της αστυνομίας και επέβλεπε την επιχείριση στη «Λέπινγκς Λέιν» και τον διαφαινόμενο συνωστισμό. Εκεί ο Επικεφαλής της αστυνομίας ανέφερε ότι οι οπαδοί άρχισαν να μπουκάρουν προς την εξέδρα, λέγοντας ουσιαστικά ότι εκείνοι ήταν υπεύθυνοι της καταστροφής.
Ο επικεφαλής της αστυνομίας Ντέιβιντ Ντάκενφιλντ ήξερε καλά ότι ήταν αυτός που διέταξε το άνοιγμα της Θύρας C και ότι δεν ήταν οι οπαδοί αυτοί που έκαναν ντου για να μπουκάρουν. Αυτό ήταν το καθοριστικό επιχείρημα εναντίων μας, αφού είπαν πως είχαμε έρθει χωρίς εισιτήρια και πως θελήσαμε όντας μεθυσμένοι, να μπούμε στην εξέδρα με τη βία. Θα έπρεπε ο επικεφαλής της αστυνομίας να ενημερώσει για καθυστέρηση στη έναρξη του αγώνα, αλλά έμεινε άπραγος. Θα έπρεπε να μπλοκάρει την είσοδο των οπαδών κλείνοντας τις θύρες, όπως συνέβη και άλλες φορές, αλλά και πάλι δεν έκανε τίποτα. Έκανε τα πάντα για να προκαλέσει την τραγωδία και στο τέλος έριξε το φταίξιμο στους αθώους οπαδούς.
Μάλιστα ο ίδιος επανέλαβε τα ψέμματα του και ενώπιον της Μάργκαρετ Θάτσερ, την επόμενη μέρα, στις 16 Απριλίου. Η κυβέρνηση αντιμετώπισε τους οπαδούς σαν χούλιγκαν και σαν «αποβράσματα της γης» και έτσι ακριβώς μας συμπεριφέρθηκαν, χωρίς να τους νοιάζει τίποτα παραπάνω.
Ένα τοπικό πρακτορείο ειδήσεων μετέφερε ψευδείς ειδήσεις, λέγοντας πως άλλοι οπαδοί έκλεβαν αντικείμενα από τους νεκρούς και εμπόδιζαν το έργο των αστυνομικών στην παροχή βοήθειας στα θύματα, ή πως ουρούσαν τους αστυνομικούς. Αυτά τα ψέματα είναι κατάπτυστα και προσβάλουν τους επιζώντες της τραγωδίας. Ήταν ακόμα μια ενέργεια να συγκαλυφθεί το θέμα, που είχε στόχο να μεταθέσει τις ευθύνες και να βγάλει λάδι την αστυνομία.
Ποια είναι η συμμετοχή της αστυνομίας στην τραγωδία; Θα μπορούσε να μην έχει συμβεί όλο αυτό αν οι χειρισμοί ήταν διαφορετικοί;
Η τραγωδία θα μπορούσε να αποφευχθεί 100% και έχω τους λόγους μου να το λέω και να το φωνάζω αυτό.
Πρώτον, μόλις 21 μέρες πριν τον ημιτελικό, ο επικεφαλής της αστυνομίας που ήταν υπεύθυνος για το Χίλσμπορο από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, μετατέθηκε από τη θέση τους. Επίσης, επικεφαλής διορίστηκε ο Ντέιβιντ Ντάκενφιντ, που φάνηκε να είναι άσχετος με το ποδόσφαιρο. Λέγεται πως σε μία σύσκεψη δυο μέρες πριν το παιχνίδι δεν ήξερε καν αν αγωνιζόταν στο παιχνίδι η Νότιγχαμ Φόρεστ, η κάποια άλλη ομάδα.
Ο επικεφαλής της αστυνομίας, Ντέιβιντ Ντάκενφιλντ
Δεύτερον, στη σύσκεψη δύο μέρες πριν το παιχνίδι δεν υπήρχε καμία γνώση και καμία αναφορά για την ασφάλεια των οπαδών, παρά το ότι μόλις ένα χρόνο πριν είχε συμβεί κάτι αντίστοιχο και οκτώ χρόνια πριν είχε γίνει ακόμα μια συντριβή στο παιχνίδι Τότεναμ – Γουλβς. Τότε οι οπαδοί βγήκαν από τα κιγκλιδώματα και έκατσαν περιμετρικά του γηπέδου. Αν είχε γίνει αυτό στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν θα είχαν πεθάνει τόσοι άνθρωποι.
Επίσης, δεν υπήρξε καμία εντολή από το κέντρο επιχειρήσεων που έβλεπε τον διαφαινόμενο συνωστισμό. Ο επικεφαλής της αστυνομίας θα έπρεπε να είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι υπήρχε συνωστισμός σε εκείνο το σημείο, την ώρα που οι διπλανές εξέδρες ήταν άδειες. Θα έπρεπε να απαγορεύσει την πρόσβαση στη συγκεκριμένη θύρα και να οδηγήσει τους οπαδούς στις άδειες εξέδρες. Παράλληλα ήταν επιτακτική ανάγκη να καθυστερήσει η αστυνομία την έναρξη του αγώνα.
Δεν υπήρχε επίσης σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Τα ασθενοφόρα ήταν έξω από το γήπεδο και όχι μέσα, ενώ θα έπρεπε να είναι εκεί και να παρέχουν βοήθεια στους ανθρώπους που πέθαιναν. Το γεγονός πως δεν υπήρχε σχέδιο έκτακτης ανάγκης, φαίνεται και από το γεγονός πως πάνω από 70 αστυνομικοί είχαν κάνει κλοιό για να μπλοκάρουν την είσοδο των οπαδών στο γήπεδο, αντί να βοηθούν τους ανθρώπους που είχαν τραυματιστεί.
Ακόμα πρέπει να σας πω τα εξής, που αποτελούν παράγοντες που συνέβαλαν στην τραγωδία. Οι οπαδοί της Λίβερπουλ είχαν εισιτήρια για το 44% του γηπέδου, αλλά τους δόθηκε πρόσβαση μόνο στο 28%. Επίσης υπήρχαν μόλις 7 τουρνικέ στη «Λέπινγκς Λέιν» για να καλύψουν την πρόσβαση 10.100 οπαδών.
Επίσης οι απολήξεις των προστατευτικών κιγκλιδωμάτων είχαν καρφιά και εμπόδιζαν τους οπαδούς να σκαρφαλώσουν με ασφάλεια, ενώ τα ασθενοφόρα δεν έδρασαν άμεσα, αφού δεν αντιλήφθηκαν από την αρχή την κρισιμότητα της κατάστασης και τη διαφαινόμενη καταστροφή.
Ποια είναι η «επόμενη μέρα» για κάποιον που έζησε την τραγωδία και ήταν τόσο κοντά στον θάνατο;
Οι επόμενες μέρες ήταν τραγικές. Θυμάμαι πέρασα όλη την Κυριακή στο κρεβάτι σε κατάσταση σοκ. Την Δευτέρα πήγα μια βόλτα στο εμπορικό κέντρο για να ξεχαστώ και ξέσπασα σε κλάματα, αφού σκεφτόμουν τι είχε συμβεί.
Τις επόμενες μέρες το Άνφιλντ άνοιξε τις πόρτες του και επέτρεψε στον κόσμο να πάει στο γήπεδο μήπως και γαληνέψει η ψυχή μας. Είχα πάει με τους γονείς μου και περίμενα στην ουρά για ώρες για να αφήσω και εγώ ένα λουλούδι στη μνήμη τους. Γέμισα απίστευτα συναισθήματα όταν είδα τα λουλούδια να κατακλύζουν τον αγωνιστικό χώρο, από το Kop μέχρι τη σέντρα. Όταν αντίκρισα αυτή την εικόνα, κατέρρευσα ξανά. Ευτυχώς ήταν μαζί μου οι γονείς μου και με στήριξαν. Έπρεπε να περάσουν οκτώ ολόκληρα χρόνια για να μπορέσω να ξαναμιλήσω για το Χίλσμπορο χωρίς να στρεσαριστώ.
Από εκείνη τη μέρα δεν έχω πάει ποτέ ξανά στο Σέφιλντ και ορκίστηκα στον εαυτό του να μην γυρίσω ποτέ πίσω. Οι φίλοι μου βγαίνουν στην περιοχή, αλλά εγώ προτιμώ να μένω σπίτι. Δεν μπορώ να αντικρίσω αυτή την πόλη.
Όπως είπα νωρίτερα, μισώ τις καρακάξες, γιατί τις έχω συνδέσει με την καταστροφή. Μισώ τη λέξη «Χίλσμπορο» θυμώνω όταν την ακούω. Ακόμα και στο γυμναστήριο όταν δω ότι έκαψα 94 θερμίδες, αγχώνομαι που θα δω τους αριθμούς 95 και 96. Και αν ρωτάτε γιατί 95; Τα θύματα ήταν 95 μέχρι το 1993, όταν το 96ο θύμα, βγήκε από τη μηχανική υποστήριξη.
Κάθε φορά στην επέτειο του Χίλσμπορο, θυμάμαι κάθε στιγμή, κάθε λεπτό εκείνης της ημέρας. Ακριβώς που ήμουν και τι έκανα. Κάθε χρόνο πηγαίνω στο Άνφιλντ στο μνημείο στην τελετή που γινόταν μέχρι φέτος. Οι οικογένειες αποφάσισαν να μην ξανακάνουν επέτειο. Δεν ξέρω που θα είμαι του χρόνου. Ίσως περάσω από το μνημείο των θυμάτων στο κέντρο της πόλης.
Τι σημαίνει για τους οπαδούς της Λίβερπουλ η τραγωδία του Χίλσμπορο; Είναι ίσως η ίδια η ιστορία της ομάδας;
Απολύτως. Το «96» δεν θα σβήσει ποτέ. Όπως δεν θα σβήσει ο αγώνας των οικογενειών των θυμάτων που πάλεψαν και αγωνίστηκαν με αξιοπρέπεια για να κερδίσουν τη μάχη για την αλήθεια.
Αλήθεια, πότε γεννήθηκε μέσα σου η «κόκκινη ιδέα»; Πότε ξεκίνησες να πηγαίνεις στο «Άνφιλντ»;
Ο πατέρας μου με πήρε για πρώτη φορά στο γήπεδο το 1978, όταν ήμουν 8 χρονών. Θυμάμαι παρκάραμε το αυτοκίνητο περίπου 15 λετπά με τα πόδια μακριά από το γήπεδο και ακόμα και από εκεί άκουγα τα τραγούδια από το Kop. Όταν έφτασα στο γήπεδο, περπάτησα με τα πόδια μέχρι τις σκάλες στη θύρα μας και γέμισα με μια αίσθηση απόλυτης απόλαυσης.
Νομίζω ότι εκείνη τη στιγμή, εθίστηκα...
Ο πατέρας μου είχε δύο διαρκείας για την Kelmyn Road (σ.σ. πλέον Centenary Stand) και πήγαινα κάθε βδομάδα μαζί του. Το λάτρευα. Στα 15 μου άρχισα να πηγαίνω και στο Kop, που έπρεπε να περιμένω στην ουρά από νωρίς το μεσημέρι για να βρω εισιτήριο. Στα 18 μου πήρα και το πρώτο δικό μου διαρκείας στη Lower Centenary Stand.
Το «Άνφιλντ» μαζεύει τις περισσότερες γυναίκες από κάθε άλλο γήπεδο στην Αγγλία. Πως το εξηγείς;
Το ποδόσφαιρο είναι βασικό κομμάτι της ζωής των ανθρώπων στο Λίβερπουλ. Αν ένας πατέρας έχει κόρη και δεν έχει γιο ή αν κάνει κόρη πριν από το γιο, τότε το κορίτσι δεν έχει καμία επιλογή να... γλυτώσει από το ποδόσφαιρο.
Το «Άνφιλντ» είναι ένα πολύ φιλόξενο γήπεδο για τις γυναίκες που μπορούν να πάνε μόνες όπως εγώ ή με τις οικογένειες τους.
Ποια είναι η μεγαλύτερη στιγμή που έχεις ζήσει με τη Λίβερπουλ;
Η Κωνσταντινούπολη. Αυτό ήταν το συγκλονιστικότερο παιχνίδι που έχω ζήσει ποτέ. Είχα πάρει μια πτήση για την Πόλη το μεσημέρι της ημέρας του τελικού. Το αεροδρόμιο ήταν κατακόκκινο. Σημαίες, πανό, κασκόλ και φωνές και συνθήματα από τους οπαδούς.
Όταν φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη πήγαμε αμέσως στην πλατεία Ταξίμ που ήταν το προκαθορισμένο ραντεβού των οπαδών της Λίβερπουλ. Ήταν απίστευτη ατμόσφαιρα. Σαν καρναβάλι. Φωνές και συνθήματα δονούσαν την πλατεία.
Ήταν απίστευτο αυτό που ζούσαμε από νωρίς εκείνη τη μέρα. Το πρώτο ημίχρονο ήταν καταστροφικό, αλλά δεν σταματήσαμε λεπτό να φωνάζουμε και να τραγουδάμε. Ποτέ δεν το έχω ξαναζήσει αυτό. Να χάνουμε 3-0 στο ημίχρονο και εμείς να τραγουδάμε το YNWA τόσο δυνατά, με όλη μας την ψυχή, σαν να κερδίζαμε εμείς 3-0. Όταν έβαλε το γκολ ο Τζέραρντ, λέω άντε ακόμα ένα. Όταν έβαλε το γκολ ο Σμίτσερ, άρχισα να το πιστεύω. Όταν ο Αλόνσο έχασε το πέναλτι, πριν το βάλει στο ριμπάουντ, θυμάμαι έκλαψα για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Μετά κλαίγαμε κανονικά, αλλά με δάκρυα χαράς. Γίναμε όλοι ένα κουβάρι και δεν πιστεύαμε ότι αυτό που ζούσαμε ήταν αλήθεια. Μάλλον έχασα τη φωνή μου όταν ο Ντούντεκ έπιασε το πέναλτι στο τέλος.
Την άλλη μέρα ήμουν μελανιασμένη παντού. Στα χέρια, στα πόδια από τα σπρωξίματα και το κουβάρι που είχαμε γίνει. Σαν γυναίκα θα έπρεπε να τις καλύψω, αλλά ήμουν περήφανη γιατί ήταν το σημάδι ότι είχαμε πάρει το Τσάμπιονς Λιγκ.
Το μαγικό χαρτάκι εκείνου του τελικού από το αρχείο της Τάρα Νίσμπετ
Πιστεύεις ότι ο Γιούργκεν Κλοπ μπορεί να οδηγήσει τη Λίβερπουλ ξανά στον θρόνο του πρωταθλητή; Αλήθεια, πως εξηγείς των «έρωτα με την πρώτη ματιά» των οπαδών με τον Γερμανό;
Ειλικρινά πιστεύω ότι ο Γιούργκεν είναι ικανός να οδηγήσει την ομάδα πίσω στις παλιές δόξες. Αυτός είναι και ο ίδιος οπαδός. Φαίνεται από το πως πανηγυρίζει τα γκολ. Σαν να είναι στην εξέδρα. Σαν να είναι ένας από μας. Εύχομαι να είναι μαζί μας για χρόνια.
Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη βάση οπαδών της Λίβερπουλ. Τι θέλεις να τους πεις;
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους Έλληνες οπαδούς που υποστηρίζουν τη Λίβερπουλ. Καλά κάνουν. Φοβερή επιλογή! Θα ήθελα να τους πως να συνεχίσουν να στηρίζουν τη Λίβερπουλ στις καλές και τις κακές στιγμές (ελπίζω κάποια στιγμή να σταματήσουν). Ακόμα και αν είστε μίλια μακριά, πάντα θα είστε ένα κομμάτι της οικογένειας της Λίβερπουλ.
To συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ του BBC για την τραγωδία του Χίλσμπορο
_103051.jpg?w=350&f=bicubic&um=VerySharp)
