«Αναβιώνοντας την Αρχαία Αγορά, τον τόπο που γεννήθηκε η Δημοκρατία»

Την ιδιαίτερη σημασία του έργου «Αναβιώνοντας την Αρχαία Αγορά, τον τόπο που γεννήθηκε η Δημοκρατία», που υλοποιήθηκε από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών και την Α ΕΠΚΑ, εξήρε ο αναπληρωτής υπουργός ΠΑΙΘΠΑ, αρμόδιος για θέματα Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας στον χαιρετισμό που απεύθυνε κατά την επίσημη παρουσίαση της έκθεσης «Τεκμήρια Γλυπτικής από την Αρχαία Αγορά», η οποία πραγματοποιήθηκε στον άνω όροφο της Στοάς Αττάλου.

«Η Δημοκρατία γεννήθηκε στην κλασική Αθήνα του 5ου αιώνα, στην Αθήνα που ήταν η κοιτίδα ενός πολιτικού πολιτισμού που καλούμαστε να υπηρετήσουμε με ήθος, σεβασμό και προσήλωση σε αυτά που έρχονται και όχι στο παρελθόν. Ας μην κοιτάμε πίσω αλλά μόνο μπροστά, έχοντας στο νου μας μόνον όσα μας συνδέουν με αξίες και μηνύματα για τα οποία αξίζει καθένας μας να αγωνίζεται», ανέφερε ο Αναπληρωτής υπουργός.

Η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, αναφέρθηκε στους ισχυρούς δεσμούς συνεργασίας ανάμεσα στις υπηρεσίες του Υπουργείου και την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, χαρακτήρισε το ανασκαφικό έργο στην Αρχαία Αγορά υποδειγματικό και σημείωσε ότι μέσω της ψηφιοποίησης των συλλογών γίνεται προσβάσιμος στο κοινό ένας μεγάλος αριθμός φωτογραφιών, σχεδίων και άλλων σημαντικών τεκμηρίων.

Χαιρετισμό απηύθυναν επίσης ο Πρέσβης των ΗΠΑ D. Smith και ο Πρέσβης της Νορβηγίας S. Larsen, οι οποίοι ανέφεραν ότι μέσα από το συγκεκριμένο σύνθετο έργο αλλά και από άλλα ανάλογα, γίνεται πιο κατανοητή η αξία της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η αθηναϊκή Αγορά

Λίκνο του δημοκρατικού πολιτεύματος, αποτελούσε έδρα των διοικητικών και δικαστικών λειτουργιών του αθηναϊκού κράτους και τόπο πολιτικών συγκεντρώσεων. Στον χώρο αυτό, κέντρο του δημόσιου πολιτικού βίου, ανεγέρθηκαν σημαντικά ιερά θεσμικού κυρίως χαρακτήρα, ιδρύθηκαν βωμοί, μνημεία και αγάλματα που θύμιζαν αθηναϊκούς θριάμβους και πραγματοποιούνταν εμπορικές συναλλαγές, θεατρικές παραστάσεις, θρησκευτικές πομπές και αθλητικοί αγώνες.

Τον Απρίλιο του 2008, η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών σε συνεργασία με την A’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων υπέβαλαν στο Υπουργείο Οικονομικών πρόταση για την από κοινού πραγματοποίηση ενός έργου για την αθηναϊκή Αγορά, στο πλαίσιο του μέτρου Διαφύλαξης Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με τίτλο «Αναβιώνοντας την Αρχαία Αγορά, τον τόπο που γεννήθηκε η Δημοκρατία».

Τα προγράμματα Διαφύλαξης Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς πραγματοποιούνται από το Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας (πρώην Υπουργείο Οικονομίας) και συγχρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, στον οποίο συμμετέχουν τα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης κράτη, Ισλανδία, Νορβηγία και Λιχτενστάιν.

Το έργο «Αναβιώνοντας την Αρχαία Αγορά, τον τόπο που γεννήθηκε η Δημοκρατία» ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο 2012 και περιέλαβε δύο υποέργα:

- Την ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική καταλογογράφηση των ανασκαφικών τεκμηρίων, δηλαδή των ανασκαφικών ημερολογίων, φωτογραφιών, δελτίων καταγραφής αρχαίων, σχεδίων και αναφορών των ανασκαφών που διενήργησε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην αθηναϊκή Αγορά από το 1931 μέχρι σήμερα, καθώς και την ενημέρωση της υπάρχουσας Δικτυακής πύλης της Σχολής, ώστε ερευνητές και μη ειδικευμένο κοινό από όλο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση στο σημαντικό αυτό υλικό. Προϋπολογισμός: 681.626 ευρώ.

- Την ανακαίνιση και αναβάθμιση του υπάρχοντος εκθεσιακού χώρου στον 1ο όροφο της αναστηλωμένης Στοάς Αττάλου, εμβαδού 1440 τ.μ., ο οποίος παρέμεινε κλειστός για το κοινό για περισσότερα από τριάντα χρόνια και την επανέκθεση των αρχαίων γλυπτών μικρής κλίμακας και κυρίως της συλλογής ρωμαϊκών πορτραίτων της Αγοράς. Προϋπολογισμός: 282.574 ευρώ.

Η νέα έκθεση της συλλογής γλυπτών του ορόφου

Σε συνέχεια των εργασιών που πραγματοποιήθηκαν κατά την τελευταία δεκαετία και στο πλαίσιο του έργου «Αναβιώνοντας την Αρχαία Αγορά, τον τόπο που γεννήθηκε η Δημοκρατία» η Α΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ανακαίνισε τον 1ο όροφο της Στοάς Αττάλου και επανεξέθεσε γλυπτά μικρής κλίμακας από τη Συλλογή της Αρχαίας Αγοράς.

Τα γλυπτά της συλλογής οργανώθηκαν στις ακόλουθες εκθεσιακές ενότητες:

- Ιδεαλιστικές μορφές θεών και κοινών θνητών. Η ενότητα περιλαμβάνει έργα υστεροκλασικών-ελληνιστικών χρόνων του 4ου και 3ου αι. π.Χ.
- Τα αθηναϊκά εργαστήρια αναπαράγουν κλασικά έργα. Στην ενότητα αυτή εκτίθενται ρωμαϊκά αντίγραφα κλασικών έργων του 1ου -2ου αι. μ.Χ.
- Ρωμαϊκά πορτραίτα του 1ου- 2ου αι. μ.Χ. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται πορτραίτα πλούσιων αστών της Αθήνας, οι οποίοι εικονίζονται κατά τα αυτοκρατορικά πρότυπα.
- Η πόλη τιμά τους δημόσιους λειτουργούς. Η μικρή αυτή ομάδα περιλαμβάνει πορτραίτα δημοσίων λειτουργών και κοσμητών στον τύπο της ερμαϊκής στήλης τα οποία χρονολογούνται στον 2ο και 3ο αι. μ.Χ.
- Ρωμαϊκά πορτραίτα του 3ου αι. μ.Χ. Στην ενότητα εκτίθενται πορτραίτα ιδιωτών και επιφανών πολιτών της ρωμαϊκής Αθήνας.
- Συλλογές γλυπτών κοσμούν τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της ύστερης αρχαιότητας. Στην τελευταία αυτή ενότητα παρουσιάζεται ένα σημαντικό τμήμα της συλλογής των γλυπτών της οικίας Ω, έργα από την οποία εκτίθενται και στο ισόγειο της Στοάς.

Πριν την επανέκθεσή τους, τα 52 αρχαία έργα συντηρήθηκαν και καθαρίστηκαν από τις επιφανειακές επικαθήσεις σκόνης και αιθάλης. Ένα από τα εκθέματα, η μικρή μαρμάρινη κεφαλή Νέμεσης ρωμαϊκών χρόνων, αντίγραφο του περίφημου έργου του Αγορακρίτου, μεταφέρθηκε στα εργαστήρια συντήρησης του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως και καθαρίστηκε από τις επικαθήσεις αιθάλης με τη νέα πρωτοποριακή μέθοδο lazer.

Οι παλαιές πωρολιθικές βάσεις των γλυπτών που διατηρήθηκαν στην έκθεση συντηρήθηκαν, ενώ απαιτήθηκε και η κατασκευή νέων βάσεων από χυτό υλικό.

Για την αναδιάταξη των γλυπτών εκπονήθηκε ειδική μουσειογραφική μελέτη, σύμφωνα με την οποία τα αρχαία έργα που μέχρι το 2011 ήσαν παρατεταγμένα κατά μήκος των τοίχων και ανάμεσα στους κίονες του ορόφου, μεταφέρθηκαν και εκτέθηκαν στο κέντρο του ελεύθερου χώρου της Στοάς, επιτρέποντας στους επισκέπτες να τα παρατηρήσουν από πλευρές που μέχρι σήμερα δεν ήταν ορατές και να αναπτύξουν μια διαλεκτική σχέση μαζί τους. Σε κάθε ενότητα έγιναν εσωτερικές ομαδοποιήσεις με θεματικά κυρίως κριτήρια.

Εκτός από τα αρχαία έργα αναβαθμίστηκαν και αναδιατάχθηκαν τα εκτεθειμένα στον όροφο προπλάσματα των αρχαιολογικών χώρων Ακροπόλεως, Πνύκας και Αγοράς. Τα προπλάσματα αυτά σε συνδυασμό με την πανοραμική θέα που προσφέρει ο εξώστης της Στοάς προς τον αρχαιολογικό χώρο της Αγοράς, τον λόφο του Αγοραίου Κολωνού με τον καλοδιατηρημένο Ναό του Ηφαίστου και της Αθηνάς, τον Ιερό βράχο της Ακρόπολης, τον Άρειο Πάγο, και τους Δυτικούς λόφους, βοηθούν τους επισκέπτες να κατανοήσουν την αρχαία τοπογραφία και να αναπλάσουν νοητικά τη μορφή της περιοχής κατά την αρχαιότητα.


Επιμέλεια: Δημήτρης Μπαλής