«Ολυμπία: Μύθος, Λατρεία, Αγώνες»: έκθεση σε Βερολίνο, Ντόχα και Αθήνα

Οι ανασκαφές στην Αρχαία Ολυμπία έχουν αφετηρία το 1872, ωστόσο ξεκίνησαν το 1875 από το νεοσύστατο γερμανικό κράτος, με την συναίνεση του ελληνικού. Μάλιστα, αρκετά ευρήματα δόθηκαν τιμητικά στο μουσείο του Βερολίνου. Το 1896 είχαμε την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ το 1972, με την ευκαιρία των 40ων Ολυμπιακών Αγώνων στο Μόναχο, γιορτάστηκαν 100 χρόνια ανασκαφών στην Αρχαία Ολυμπία.

Πως συνδέονται αυτές οι ημερομηνίες; Με μιά έκθεση, εκπληκτική σε σύλληψη και δημιουργία που στόχο έχει να αναδείξει την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας, αλλά και τη συνεισφορά των ξένων στην ανάδειξη του πλούτου της αρχαιότητας. Κι είναι πράγματι έτσι, διότι εκέινη την εποχή δεν υπήρχαν τα μέσα για τέτοιες σημαντικές έρευνες.

Η έκθεση παρουσιάστηκε επίσημα από τον Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού Κώστα Τζαβάρα, παρουσία του Διευθυντή του Μουσείου του Βερολίνου "Martin-Gropius-Bau" Gereon Sievernich, της Γενικής Γραμματέας Πολιτισμού του ΥΠΑΙΘΠΑ Λίνας Μενδώνη, της Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΑΙΘΠΑ Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη και του Διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στο Βερολίνο Λευτέρη Οικονόμου.

Στις 30 Αυγούστου 2012, εγκαινιάζεται λοιπόν στο Βερολίνο η έκθεση αρχαιολογικού περιεχομένου με θέμα «Ολυμπία: Μύθος, Λατρεία, Αγώνες», η οποία θα παρουσιαστεί στο Martin Gropius Bau σε μια έκταση 3.500 τμ. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 7 Ιανουαρίου 2013 και διοργανώνεται με τη συνεργασία των εξής φορέων:
- Martin Gropius Bau, Βερολίνο
- Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού/ Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
- Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, Παράρτημα Βερολίνου
- Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο
- Συλλογή Αρχαιοτήτων Κρατικών Μουσείων Βερολίνου

Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια και του Προέδρου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Joachim Gauck.

Η μουσειολογική πρόταση εκπονήθηκε από τους αρχαιολόγους καθηγητές Hans-Joachim Gehrke και Wolf-Dieter Heilmeyer.

Σύμφωνα με την υπ’ αρ. πρωτ. ΥΠΠΟT/ΓΔΑΠΚ/ΔΜΕΕΠ/Γ3/Φ92/119719/719 Υπουργική Απόφαση, η οποία εκδόθηκε στις 05.01.2012 κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (Πράξη35/25.10.11), εγκρίθηκε ο προσωρινός δανεισμός πεντακοσίων εξήντα τεσσάρων (564) αρχαίων έργων, (3) σύγχρονων αντιγράφων, δύο (2) μακετών και οκτώ (8) σύγχρονων αναμνηστικών μεταλλίων, τα οποία προέρχονται από τα μουσεία και τις συλλογές της Ζ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νομισματικού Μουσείου.

Θέμα της έκθεσης είναι η Ολυμπία ως μείζον πανελλήνιο ιερό και η τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην έκθεση συμμετέχουν μεταξύ άλλων με αρχαία έργα τα εξής μουσεία και συλλογές: Μουσεία Αρχαίας Ολυμπίας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Νομισματικό Μουσείο, Antikensammlung Berlin, Staatliche Kunstsammlung, Albertinum Dresden, Staatliche Antikensammlungen Munchen, Eberhard-Karls-Universitat Tubingen, Museum Schlosss Hohentubingen Tubingen, Musee du Louvre, Musei Vaticani, Galleria dei Candelabri Roma, Museo Nazionale Romano, Deutsches Archaologisches Institut (DAI), Akademisches Kunstmuseum - Antikensammlung der Universitat Βόννης, Institut fur Angewandte Geowissenschaften (IAG) der Technischen Universitat Darmstadt, Archaologisches Institut der Universitat Gottingen, Γοττίγγη, Geographisches Institut der Johannes-Gutenberg-Universitat Mainz, Universitat Tubingen και Institut fur Klassische Archaologie, Τυβίγγη.

Η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερα από 1000 αντικείμενα. Στηρίζεται πρωτίστως στα 515 αρχαία αντικείμενα από τις ανασκαφές στο ιερό της Ολυμπίας, τα οποία φυλάσσονται στα Μουσεία της Ολυμπίας, πολλά εκ των οποίων θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό, καθώς και στα 49 αρχαία έργα από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Νομισματικού Μουσείου, μέσα από τα οποία τεκμηριώνεται επιστημονικά η ιστορία του ιερού της Ολυμπίας από τις απαρχές της λατρείας στα μυκηναϊκά χρόνια μέχρι και την περίοδο της ρωμαιοκρατίας, η σημασία και διαχρονική ακτινοβολία του ιερού σε όλο τον αρχαίο κόσμο, καθώς και η τέλεση των ολυμπιακών αγώνων της αρχαιότητας.

Εκτός από τα αρχαία αντικείμενα και ευρήματα ανασκαφών των τελευταίων 140 χρόνων, ψηφιακές αναπαραστάσεις συμπληρώνουν το μοναδικό αφιέρωμα στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Τον Μάρτιο του 2013, η έκθεση πρόκειται να παρουσιαστεί στο Αθλητικό και Ολυμπιακό Μουσείο του Κατάρ, στην Ντόχα, όπου θα υπάρχει και χωριστή ενότητα για τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τελικός προορισμός της έκθεσης είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Την επιμέλεια του επιστημονικού καταλόγου της έκθεσης είχαν ο Νικόλαος Καλτσάς, η Γεωργία Χατζή, η Susanne Bocher, ο Hans-Joachim Gehrke και ο Wolf-Dieter Heilmeyer. Τα λήμματα του καταλόγου που αφορούν έργα από ελληνικά μουσεία έχουν συνταχθεί από αρχαιολόγους της ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ενώ πολλά από τα εισαγωγικά κείμενα των ενοτήτων του καταλόγου έχουν συγγραφεί τόσο από αρχαιολόγους της ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, όσο και από καθηγητές ελληνικών πανεπιστημίων.

Η έκθεση διαρθρώνεται γύρω από τρεις θεματικούς άξονες:

1. Ολυμπία, το ελληνικό ιερό
Παρουσιάζεται, μέσω των εκθεμάτων από το ιερό της Ολυμπίας και την ευρύτερη περιοχή της Ήλιδας, η ιστορία του ιερού της Ολυμπίας. Παράλληλα, γίνεται σύνδεση με την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Ήλιδας αλλά και άλλες πόλεις της Πελοποννήσου. Η έκθεση φιλοδοξεί να καταστήσει σαφή το σημαντικό ρόλο που έπαιζε το ιερό της Ολυμπίας στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας.

2. Οι έρευνες στην Ολυμπία
Παρουσιάζεται η ιστορία της έρευνας από τις πρώτες έρευνες των Γάλλων, ως την μεγάλη ανασκαφή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου το 1875. Επίσης θα παρουσιαστούν οι νέες ανασκαφικές μέθοδοι και η συνδρομή της τεχνολογίας και άλλων επιστημών στη διενέργεια αρχαιολογικών ερευνών.

3. Οι Αγώνες
Στο τελευταίο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζεται ο αθλητισμός ως βασικό στοιχείο του τρόπου ζωής στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Τονίζεται το ιδανικό του σωματικά γυμνασμένου άνδρα που επιδεικνύει την περικαλλή γυμνότητα του. Παρουσιάζονται επίσης τα διάφορα είδη αθλημάτων και η διαδικασία διεξαγωγής των αγώνων. Στο μέρος αυτό της έκθεσης αναδεικνύεται ο ρόλος της αρχαιότητας και η προσπάθεια αναγέννησης του αθλητισμού με την αρχαία του έννοια. Τονίζονται οι αξίες και τα ιδανικά των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Δεδομένου ότι τον Αύγουστο του 2012 τελούνται στο Λονδίνο οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, η σημασία της έκθεσης για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού αλλά και του σύγχρονου ολυμπιακού ιδεώδους που διαπνέει όλα τα σύγχρονα κράτη της υφηλίου και το οποίο ξεπήδησε από τους αρχαίους αγώνες στο ιερό της Ολυμπίας, είναι πολλή μεγάλη.


Επιμέλεια: Δημήτρης Μπαλής