«Έφυγε», αλλά μας άφησε κληρονομιά

Εβδομήντα δύο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα (28/11/2011) από το θάνατο του Τζέιμς Νέισμιθ, του ανθρώπου που θεωρείται δημιουργός του μπάσκετ. Ο Αμερικανοκαναδός καθηγητής έθεσε τους πρώτους κανόνες του αθλήματος το 1891.

Η εντολή του προϊσταμένου του στο πανεπιστήμιο του Σπρίνγκφιλντ να δημιουργήσει μέσα σε δύο εβδομάδες ένα άθλημα που θα παίζεται σε κλειστό χώρο και σε περιορισμένες διαστάσεις, προκειμένου να αθλούνται οι φοιτητές χωρίς ανισότητες και κίνδυνο τραυματισμών. Ο Νέισμιθ δημιούργησε 13 κανόνες, ανάμεσά τους και την τοποθέτηση του καλαθιού σε υψηλότερο επίπεδο από τους παίκτες.

Σε αντίθεση με τη μετεξέλιξη του αθλήματος, το πρώτο παιχνίδι μπάσκετ το Δεκέμβριο του 1891 παιζόταν από 18 παίκτες (εννέα σε κάθε ομάδα), με ένα καλάθι (κι όχι δύο), αρχικά χωρίς ντρίμπλα και με τη μεταφορά της μπάλας να γίνεται όχι με ντρίμπλα παρά μόνο με πάσες, ενώ μετά από κάθε καλάθι (αρχικά το ονόμαζαν… γκολ) ακολουθούσε κάτι σαν τζάμπολ για την επόμενη κατοχή.

Παρά τη διστακτικότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε αρχικά το νέο άθλημα, σταδιακά κέρδισε πολλούς φίλους και διαδόθηκε σε όλη τη χώρα και στη συνέχεια σε όλο τον κόσμο. Ο Τζέιμς Νέισμιθ μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στην ιατρική μετακόμισε από το πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης σε αυτό του Κάνσας και το 1898 έγινε ο πρώτος προπονητής της ομάδας μπάσκετ του κολεγίου. Παραδόξως είναι και ο μοναδικός μέχρι σήμερα με αρνητικό ρεκόρ στην ιστορία της ομάδας έχοντας 55 νίκες και 60 ήττες.

Το 1939 έφυγε από τη ζωή και το Hall of Fame, το πάνθεον του μπάσκετ που βρίσκεται στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης και άνοιξε τις πόρτες του στις 17 Φεβρουαρίου του 1968, φέρει τιμής ένεκεν το όνομά του.

Οι 13 κανόνες του μπάσκετ, όπως τους έγραψε ο Τζέιμς Νέισμιθ θέτοντας τα θεμέλια του αθλήματος:

1. Η μπάλα μπορεί να ριχτεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή και τα δυο χέρια.

2. Η μπάλα μπορεί να αναπηδά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση είτε με το ένα, είτε με τα δυο χέρια, αλλά ποτέ με μπουνιά.

3. Ένας παίκτης δεν μπορεί να τρέξει με την μπάλα. Ο παίκτης πρέπει να πασάρει την μπάλα από τη θέση στην οποία έπιασε τη μπάλα, αλλά επιτρέπεται να υποδεχθεί την πάσα ακόμα κι όταν τρέχει.

4. Η μπάλα πρέπει να κρατείται στα χέρια, χωρίς τη χρήση των βραχιόνων ή του σώματος.

5. Απαγορεύεται το χτύπημα με αγκώνα, το κράτημα, το σπρώξιμο ή η τρικλοποδιά με κάθε τρόπο σ’ έναν αντίπαλο. Η πρώτη παραβίαση αυτού του κανονισμού απ’ ένα παίκτη θα μετρά ως φάουλ. Με τη δεύτερη ίδια παραβίαση, ο παίκτης θα αποβάλλεται μέχρι να μπει το επόμενο καλάθι ή αν υπάρχει ορατή πρόθεση να τραυματίσει τον αντίπαλό του, για τον υπόλοιπο αγώνα και απαγορεύεται η αντικατάστασή του.

6. Καταλογίζεται φάουλ εάν κάποιος χτυπήσει την μπάλα με γροθιά, στις παραβάσεις των κανονισμών 3 και 4 και ό,τι περιγράφεται στον κανονισμό 5.

7. Εάν μια από τις δυο ομάδες κάνει τρία συνεχόμενα φάουλ θα μετρά ως καλάθι για τους αντιπάλους. Συνεχόμενα φάουλ σημαίνει χωρίς ο αντίπαλος εν τω μεταξύ να κάνει φάουλ.

8. Καλάθι επιτυγχάνεται όταν κάποιος παίκτης πετάξει την μπάλα από το έδαφος μέσα στο καλάθι κι αυτή μείνει εκεί (τα καλάθια ήταν κλειστά εκείνη την εποχή και η μπάλα δεν έπεφτε). Απαγορεύοντας στην αμυνόμενη ομάδα να ακουμπήσει ή εμποδίσει την μπάλα από τη στιγμή που μπήκε μέσα στο καλάθι. Εάν η μπάλα μείνει στην άκρη του καλαθιού και οι αντίπαλοι μετακινήσουν το καλάθι, θα μετράει κανονικά.

9. Όταν η μπάλα βγαίνει εκτός γηπέδου, η επαναφορά θα γίνεται από τον πρώτο παίκτη που θα την ακουμπήσει. Σε περίπτωση διαφωνίας, ο επόπτης είναι αυτός που θα την επαναφέρει στον αγωνιστικό χώρο. Η επαναφορά της μπάλας θα πρέπει να γίνεται από τον παίκτη μέσα σε 5 δευτερόλεπτα. Αν την κρατήσει παραπάνω, αλλάζει κατοχή. Αν μια ομάδα προσπαθήσει να καθυστερήσει το παιχνίδι, ο επόπτης θα καταλογίσει φάουλ εις βάρος της.

10. Ο επόπτης είναι υπεύθυνος για τους παίκτες και ο απόλυτος υπεύθυνος για να κρατά σημειώσεις για τα φάουλ και για να υποδεικνύει στον διαιτητή πότε μια ομάδα συμπληρώνει τρία συνεχόμενα φάουλ. Έχει τη δύναμη να αποβάλει ένα παίκτη αν παρέβη τον κανονισμό νούμερο 5.

11. Ο διαιτητής είναι υπεύθυνος για την μπάλα και αποφασίζει πότε η μπάλα είναι «ζωντανή», εντός αγωνιστικού χώρου, ποια ομάδα έχει την κατοχή και κρατά και τον χρόνο του αγώνα. Αποφασίζει πότε έχει επιτευχθεί καλάθι, κρατά το σκορ κι έχει οποιαδήποτε άλλη εξουσία που συνήθως αφορά ένα διαιτητή.

12. Ο χρόνος του αγώνα είναι δυο ημίχρονο των 15 λεπτών με πέντε λεπτά διάλειμμα μεταξύ τους.

13. Η ομάδα που πετυχαίνει τα περισσότερα καλάθια σ’ αυτό το διάστημα αναδεικνύεται νικήτρια.