Μια «αλεπού» έκανε ευέλικτη την «αρκούδα»

Πόσο μεγάλη ευλογία μπορεί να αποδειχθεί για κάποια ομάδα μπάσκετ ένας χαρισματικός προπονητής; Η απλούστερη –και πειστικότερη– απάντηση από τα 90s κι εντεύθεν συνοψίζεται σε ένα όνομα: Ομπράντοβιτς. Στην εποχή που μας μετέφερε το σαββατιάτικο αφιέρωμα του Γ. Γαβριλάκη η ενδεδειγμένη απάντηση ήταν: Γκομέλσκι. Η μυθική «αλεπού», που μας «άφησε χρόνους» το 2005, τέτοια εποχή – Αύγουστος ήταν.

Ο Αλεξάντρ Γκομέλσκι άνοιξε τον λογαριασμό των επιτυχιών στον πάγκο του σοβιετικού αντιπροσωπευτικού συγκροτήματος στο ντεμπούτο του σε ηλικία 33 ετών. Το 1961, στο Ευρωμπάσκετ του Βελιγραδίου, που άρχισε δύο εβδομάδες έπειτα από το ταξίδι του Γκαγκάριν στο διάστημα. Οταν η αλεπού είπε «αντίο» έπειτα από τον θρίαμβο στο Ολυμπιακό Τουρνουά της Σεούλ (1988), το σοβιετικό κράτος είχε ήδη αρχίσει σιγά σιγά να αποσυντίθεται. Την εποχή που ο Γκομέλσκι… ερχόταν, το άστρο των Beatles δεν είχε ακόμη ανατείλει. Στη Δύση «φρέσκια» μουσική επιτυχία ήταν το «Wooden Heart» του Ελβις. Οταν ο Γκομέλσκι αποχαιρετούσε στην κορυφή των singles charts φιγουράριζε το «Desire» των U2. Λες και είχε περάσει μια ζωή ολόκληρη!

Σε αυτά τα 28 χρόνια η σοβιετική ομάδα έλαβε μέρος σε ισάριθμες διοργανώσεις (Ευρωμπάσκετ, Μουντομπάσκετ, Ολυμπιακούς). Μόνο από τις 8 έλειψε η «αλεπού» –στα έτη 1971-1976 (κόουτς Κοντράσιν) και 1985-1986 (Ομπούχοφ). Επτά ευρωπαϊκές, δύο παγκόσμιες και μια Ολυμπιακή πρωτιά αποκόμισαν οι Σοβιετικοί με τον Γκομέλσκι. Δηλαδή, η «αλεπού» πήγε σε κάποιο… παζάρι περιωπής είκοσι φορές και τις μισές «χρυσώθηκε»! Η προσφορά του, όμως, δεν αποτιμάται μόνο σε τρόπαια.

Χάρη σε αυτόν από το 1981 και εντεύθεν η σοβιετική ομάδα απέδωσε πολύ πιο ελκυστικό μπάσκετ. Ο Γκομέλσκι έδεσε το ταλέντο με την οργάνωση και την αγωνιστική πειθαρχία, χωρίς όμως να το «πνίξει». Αντιθέτως, προσέδωσε στην ομάδα ταχύτητα, εκρηκτικότητα και φαντασία, με σταδιακές «μεταγγίσεις» από τη «Σχολή της Βαλτικής». Δηλαδή των Λιθουανών και του Λετονού Βάλτερς. Πέτυχε ιδανική ισορροπία ανάμεσα στο βαλτικό στυλ και τον ρωσικό ορθολογισμό – άντε, και τον ουκρανικό, για να θυμηθούμε τον Μπελοστένι. Δύσκολο εγχείρημα, αλλά η «αλεπού» τα κατάφερε.

Το παλιό, οργανωμένο αλλά κάπως άχαρο σοβιετικό μπάσκετ απεβίωσε στους Ολυμπιακούς της Μόσχας το 1980, με την απροσδόκητη επώδυνη ήττα (85-87) από τους Ιταλούς. Χαράς ευαγγέλια εκείνο το αποτέλεσμα για τη μεγάλη γιουγκοσλαβική ομάδα των Νταλιμπάγκιτς, Κιτσάνοβιτς, Ντελίμπασιτς, Τσότσις (κ.λπ.), η οποία πρώτα είπε ένα ειλικρινές «gracie» στους Ιταλούς και κατόπιν τους υπέταξε (86-77) στον τελικό. Αυτό ήταν το κύκνειο άσμα της θρυλικής ομάδας των «πλάβι» στα 70s. Η επόμενη γιουγκοσλαβική «φουρνιά», αυτή των Πέτροβιτς, Βράνκοβιτς, Πάσπαλιε και των –κατά τι νεότερων– Ντίβατς, Κούκοτς, παρά το αστείρευτο ταλέντο της θα αργούσε πολύ να γευθεί επιτυχίες. Θέμα προπονητών, για να λέμε την αλήθεια.

Στον αντίποδα, η «αλεπού» ανέλαβε να κάνει τη σοβιετική «αρκούδα» ευέλικτη κι ένας από τους βασικούς μοχλούς γι' αυτό ήταν η ανάδειξη του Βάλτερς. Πρώτος καρπός της «μεταρρύθμισης Γκομέλσκι», η επίδειξη δύναμης σε βάρος των «πλάβι» (84-67) στον τελικό του Ευρωμπάσκετ της Πράγας το '81. Δεύτερος καρπός, το χρυσό μετάλλιο στο Μουντομπάσκετ της Κολομβίας το '82, με νίκη –στον τελικό– επί των ΗΠΑ (95-94). Στο Ευρωμπάσκετ του 1983 στη Ναντ, με τον Σαμπόνις σιγά σιγά να «ψήνεται» και τους «πλάβι» μπερδεμένους και χαμένους κάπου ανάμεσα στο «χθες» και το «σήμερα», η ΕΣΣΔ φάνταζε ακτύπητη. Λάθος! Επαθε τη ζημιά (94-95) από τη μοναδική ομάδα που την εποχή εκείνη θα μπορούσε να τρέξει περισσότερο: την ισπανική.

Στο Ευρωμπάσκετ της Γερμανίας (1985) προπονητής ήταν ο Ομπούχοφ και νέα πρόσωπα οι Βολκόφ – Κουρτινάιτις. Οι Σοβιετικοί απέδωσαν εκπληκτικής ομορφιάς «ελεύθερο» μπάσκετ και κατέκτησαν πανεύκολα το τρόπαιο. Τον επόμενο χρόνο, όμως, στο Μουντομπάσκετ της Ισπανίας έγιναν αισθητές οι συνέπειες της μετατροπής του ελεύθερου παιχνιδιού σε απείθαρχο. Οι «ισορροπίες Γκομέλσκι», απόντος του ιδίου, είχαν διαταραχτεί στην αγωνιστική φυσιογνωμία της ομάδας. Η ευέλικτη, πλέον, «αρκούδα» έδειχνε… τρελαμένη! Αυτό δεν στάθηκε μοιραίο στον ημιτελικό, με αντιπάλους τους –καλύτερα συγκροτημένους αυτή τη φορά– «πλάβι». Οι Σοβιετικοί σώθηκαν χάρη στα τρία εύστοχα τρίποντα (Σαμπόνις, Τιχονένκο, Βάλτερς), που έκτοτε κατέστησαν εκείνη την αναμέτρηση σημείο… αιώνιας αναφοράς. Απέτυχαν, όμως, στον τελικό, αντιμετωπίζοντας τις ΗΠΑ, οι οποίες έπαιζαν εξαιρετική άμυνα. Κάποια στιγμή βρέθηκαν στο -18. Η αντεπίθεσή τους ήταν εντυπωσιακή και θεαματική, αλλά έμεινε ημιτελής (85-87).

Ημιτελής όμως, λόγω… χώρου μένει και η αναδρομή μας. Θα συνεχίσουμε την επόμενη φορά, διότι το πώς χειρίστηκε ο Γκομέλσκι τα πράγματα όταν επανήλθε, είναι ενδεικτικό της αξίας του. Επιπλέον ο γράφων θα ήθελε να αναφέρει ορισμένες από τις στιγμές των επικών μαχών ΕΣΣΔ – Γιουγκοσλαβίας που θα του μείνουν αξέχαστες, άρα θα συνεχίσει για λίγο ακόμα να παρακάμπτει την έντονη ποδοσφαιρική επικαιρότητα των ημερών.