Eνα παιχνίδι που κρύβει μέσα του ψευδαισθήσεις

Αισθάνομαι την ανάγκη να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε αυτούς που έγραψαν και είπαν έναν καλό λόγο όλο αυτό το διάστημα για το «Παιχνίδι χωρίς όρια». Φυσικά, το μεγαλύτερο ευχαριστώ πρέπει να το πω σε καθέναν που αγόρασε το βιβλίο, αποζημιώνοντας την ανάγκη που έχει ο κάθε συγγραφέας να αναγνωριστεί ο κόπος του. Δεν αισθάνομαι βολικά όταν ακούω συγχαρητήρια, διότι πιστεύω ειλικρινά πως βιβλία για το ποδόσφαιρο έχουν γραφτεί εξαιρετικά από τον Simon Kooper, τον Nick Hornby, τον Jonathan Wilson, αλλά και στην Ελλάδα από τον Κωνσταντίνο Καμάρα. Ολοι τους ακούμπησαν το ψυχογραφικό κομμάτι του πιο δημοφιλούς παιχνιδιού στον πλανήτη, κάτι που δεν γίνεται συχνά. Και κάθε φορά που αυτό συμβαίνει συνειδητοποιείς πόσο αληθινά μαγευτικό και πλάνο είναι το ποδόσφαιρο. Ο Ρόμπερτ Κούβερ, μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος, δεν είχε ασχοληθεί ποτέ με την μπάλα, μέχρι τη μέρα που μετακινήθηκε στην Ισπανία. Οταν του ζήτησαν, το 2006, να γράψει τι αντιπροσωπεύει γι' αυτόν το ποδόσφαιρο, πριν ξεκινήσει το κείμενο θεώρησε καλό να ζητήσει… συγγνώμη από τον εαυτό του που δεν το αγάπησε νωρίτερα στη ζωή του! Το κείμενό του για το «National Geographic» ήταν το παρακάτω:

«Μερικές φορές έχω την αίσθηση ότι υπάρχουν μόνο δύο οικουμενικά παιχνίδια: ο πόλεμος και το ποδόσφαιρο. Ισως, βέβαια, πρόκειται για παραλλαγές του ίδιου παιχνιδιού, σύγχρονες βιομηχανοποιημένες αναβιώσεις μιας συνηθισμένης δραστηριότητας των πρώτων προγόνων μας, που έχει εντυπωθεί για τα καλά στο υποσυνείδητό μας από τότε που και τα δύο χρησιμοποιούσαν το ίδιο γήπεδο (τη φύση) και τους ίδιους παίκτες (όλους τους άνδρες της φυλής). Ακόμα και σήμερα ο πόλεμος και το ποδόσφαιρο συχνά γίνονται ένα. Οι προπονητές "κηρύσσουν πόλεμο", οι στρατηγοί εφαρμόζουν ποδοσφαιρικές τακτικές, η πολεμική βία εισβάλλει στο γήπεδο, κυριεύει τις κερκίδες και εξαπλώνεται στις γειτονιές, οι στρατιώτες φορούν στη μάχη τα χρώματα της ομάδας τους και οι οργανώσεις των οπαδών αποκαλούνται "στρατοί".
Εχουν δοθεί πολλές ερμηνείες για τη μυστηριώδη δύναμη του ποδοσφαίρου, την έκσταση που προκαλούν οι μεγάλοι αγώνες, την παγκόσμια κυριαρχία του σε σχέση με τα υπόλοιπα αθλήματα. Στο ποδόσφαιρο υπάρχει μια εγγενής θεατρικότητα -το εσωτερικό δράμα περί αμαρτίας και λύτρωσης, η δοκιμασία της αρετής, το κυνήγι της συνοχής, η σύγκρουση παραδόξων. Το ποδόσφαιρο έχει συγκριθεί με την αρχαία τραγωδία και έχει χαρακτηριστεί μια ατελείωτη αλληγορία. Ισως το γεγονός ότι τα γκολ μπαίνουν τόσο δύσκολα (εξ ου και τα στενά περιθώρια για νίκη, ακόμα και μεταξύ ομάδων με άνισες δυνατότητες) ενισχύει αυτή την αίσθηση της θεατρικότητας. Ως αποτέλεσμα, η λύση του δράματος, η συλλογική κάθαρση, δεν επέρχεται παρά μόνο με το τελευταίο σφύριγμα.

Αυτό που απομένει στο τέλος δεν είναι τα στατιστικά στοιχεία, αλλά εικόνες σωμάτων σε κίνηση. Τίποτε το σημαντικό δεν μπορεί να καταγραφεί στο φύλλο αγώνα, εκτός από τα κόρνερ, τα σουτ, τα γκολ και τις αποκρούσεις. Αυτά δεν σου λένε σχεδόν τίποτα για το ίδιο το παιχνίδι. Πρόκειται για μια αφήγηση, άρα για κάτι το υποκειμενικό. Κάθε αγώνας είναι μια διαφορετική ιστορία, μια ακολουθία αμφίσημων μεταφορών, μια προσωπική εμπειρία που βιώνεται μόνο μέσω της μυστικής γλώσσας του ποδοσφαίρου. Κανένα άλλο παιχνίδι, από αυτά που γνωρίζω, δεν εξαρτάται τόσο πολύ από ρευστές και ασύλληπτες έννοιες όπως το "σχήμα", ο "ρυθμός", το "όραμα" και η "κατανόηση" -όλα αυτά μπορεί να είναι και ψευδαισθήσεις. Ταυτόχρονα, το παιχνίδι είναι απλούστατο, όπως τα όνειρα, σχεδόν παιδιάστικο».

Αν κάποιος εξακολουθεί να θεωρεί πως το ποδόσφαιρο είναι απλώς διάφοροι περίεργοι που κλοτσάνε ένα πανί γεμάτο αέρα, ας το ξανασκεφτεί. Τώρα που βλέπω την ανταπόκριση του βιβλίου στον κόσμο, νιώθω πως άξιζαν τελικά ο κόπος, ο χρόνος, το ξενύχτι και η πίεση να προλάβουμε τις deadline στην έκδοση. Με τις ευχές μου για καλή και γεμάτη υγεία και ευτυχία χρονιά, ένα ακόμα ευχαριστώ στις Εκδόσεις Τόπος και προσωπικά στον Βαγγέλη Γεωργακάκη, που πίστεψε σε αυτό το θεματικό βιβλίο από την πρώτη φορά που το συζητήσαμε, το 2003.