Από παλιά...

Η ξενομανία στη διαιτησία έχει την ίδια ηλικία με το ελληνικό ποδόσφαιρο, αλλά λίγες φορές έφερε το προσδοκώμενο αποτέλεσμα.



Του Ευάνθη Γκόγκουλη.

Η ιδέα του προέδρου της ΕΠΟ να προτείνει τη θέση του αρχιδιαιτητή σε μία προσωπικότητα από το εξωτερικό πιθανότατα να προκάλεσε αίσθηση. Ομως, η εισαγωγή ξένων διαιτητών δεν είναι καινούργιο «φρούτο» στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Κάθε άλλο. Εχουν σχεδόν την ίδια ηλικία!

Από παλιά, βλέπετε, η καχυποψία είχε φωλιάσει στην ψυχή των παραγόντων των ομάδων. Θεωρούσαν εύκολο να επηρεαστεί ο τάδε ή ο δείνα Ελληνας διαιτητής από τον αντίπαλο ή από την εξέδρα. Ποια ήταν η λύση; Να μετακληθεί ξένος ρέφερι, ο οποίος δεν καταλαβαίνει από τα δικά μας και θα σφυρίξει αμερόληπτα. Σκέψη η οποία φαίνεται λογική, όπως και η αντίστοιχη του Βασίλη Γκαγκάτση για τον Αντερς Φρισκ. Ελα όμως που υπήρξαν και περιπτώσεις στις οποίες το αποτέλεσμα ήταν εντελώς αντίθετο από το προσδοκώμενο. Ακόμα κι αν ο ξένος ρέφερι κουβαλούσε τεράστια εμπειρία και όνομα.

Τα στοιχεία της μίνι έρευνας που ακολουθεί βασίζονται στην εργασία του Γιώργου Παγιωτέλη για το περιοδικό «Παγκόσμιοι» (τεύχη ετών 1994-95) και το βιβλίο «Γκολ 2000 – Ενας αιώνας ποδόσφαιρο» του Ανδρέα Μπόμη.

Από το 1930!

Οι ομάδες προτιμούσαν ξένους διαιτητές στα ντέρμπι από τα πρώτα κιόλας χρόνια διεξαγωγής του Πανελλήνιου Πρωταθλήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ιστορικό 8-2 του Παναθηναϊκού επί του Ολυμπιακού την 1η Ιουνίου 1930. Το διηύθυνε ένας Ιταλός, ο Ρινάλντο Μπαρλασίνα. Η προτίμηση προς τις ξένες σφυρίχτρες συνεχίστηκε για πολλά χρόνια και έφτασε σε παρανοϊκά επίπεδα στα μέσα της δεκαετίας του '60. Οσο κι αν φαίνεται απίστευτο, το 1963-64 τους αγώνες της Α' Εθνικής διηύθυναν 119 ξένοι και μόλις 20 συμπατριώτες μας! Τότε, βέβαια, οι Ελληνες είχαν και κάποιες συνδικαλιστικές διεκδικήσεις που τους οδήγησαν σε απεργίες, αλλά η ουσία δεν αλλάζει και πολύ.

Ξύλο στον Καντίλ

Στις αρχές της δεκαετίας του '60 οι ξένοι διαιτητές είχαν μπει για τα καλά στη ζωή των Ελλήνων φιλάθλων. Σε ορισμένους, μάλιστα, είχαν κολλήσει και τη «ρετσινιά» του φίλα προσκείμενου σε κάποια ομάδα, όπως στον Ισπανό Καμπαγέρο (ο οποίος θεωρείτο... φιλο-ΑΚΕτσής)! Ο Ρουμάνος Μιχαλέσκου έμεινε επί ένα μήνα στη χώρα μας το 1962-63 (σφύριζε επί τέσσερις διαδοχικές αγωνιστικές), την επόμενη χρονιά όμως οι Βούλγαροι Ρουμέντσεφ, Στάβρεφ και ο Ελβετός Χούμπερ τον ξεπέρασαν. Διηύθυναν από πέντε παιχνίδια ο καθένας! Λιγότερα ματς είχε ο Αιγύπτιος Καντίλ, συνταγματάρχης του στρατού στη χώρα του, ο οποίος δεν πρέπει να ξέχασε ποτέ το πέρασμά του από την Ελλάδα. Κι αυτό επειδή στις 23 Φεβρουαρίου 1962 ξυλοκοπήθηκε ανηλεώς από τους οπαδούς του Αρη, οι οποίοι θεώρησαν ότι η ομάδα τους αδικήθηκε στον αγώνα με την ΑΕΚ (0-1)!

Τους «έκοψε» η χούντα

Με την έλευση της δικτατορίας, μας τελείωσαν και οι ξένοι διαιτητές. Αυτονόητο το γιατί. Και οι Κύπριοι, που εμφανίζονταν αραιά και πού, δεν θεωρούνταν μετακαλούμενοι αλλά συμπατριώτες μας. Αλλωστε, επί χούντας συμμετείχε στο πρωτάθλημα της Α' Εθνικής και μία ομάδα από τη Μεγαλόνησο. Το σερί έσπασε το 1973, όταν ύστερα από την πίεση που άσκησε ο ΠΑΟΚ, κλήθηκε να διευθύνει τον τελικό Κυπέλλου με τον Ολυμπιακό ο Βέλγος Βιτάλ Λορό. Ενας από τους κορυφαίους ρέφερι της Ευρώπης, ο οποίος την επόμενη χρονιά επελέγη για τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Μπάγερν - Ατλέτικο Μαδρίτης (1-1).

«Θάλασσα» ο Ντελκούρ

Το 1974 ο τελικός του Κυπέλλου Πρωταθλητριών έληξε ισόπαλος 1-1 ύστερα και από την παράταση. Τότε δεν υπήρχαν τα πέναλτι και διεξαγόταν επαναληπτικός, τον οποίο κέρδισε εύκολα η Μπάγερν με 4-0. Διαιτητής του δεύτερου τελικού ήταν ένας άλλος Βέλγος (το ματς διεξήχθη στις Βρυξέλλες), ο Αλφρέντ Ντελκούρ. Κι αυτός μεγάλο όνομα, μόνο που τον Οκτώβρη του '73 τα είχε κάνει... θάλασσα στο ντέρμπι Παναθηναϊκός - ΑΕΚ. Το γκολ του Ντεμέλο με το οποίο κρίθηκε το ματς μπήκε στο 90' με πέναλτι, το οποίο ήταν καθαρό. Νωρίτερα, όμως, ο Παναθηναϊκός φώναζε για άλλο ένα πέναλτι σε χέρι του Τανίδη και η ΑΕΚ για την ίδια παράβαση, όταν ο Νικολάου έγινε... σάντουιτς εντός περιοχής από δύο αντιπάλους του.

Γκρίνια για Μενεγκάλι

Ενας από τους πλέον συζητημένους τελικούς Κυπέλλου είναι αυτός του 1975. Και, μαντέψτε, ο διαιτητής ήταν και τότε ξένος. Ισως γι' αυτές τις αποφάσεις του Ιταλού Μενεγκάλι να αποφάσισε η ΕΠΟ, οριστικά πια, να στηρίζεται έκτοτε μόνο στα εγχώρια διαιτητικά προϊόντα. Είναι ο τελικός στον οποίο ο Παναθηναϊκός κατέβηκε με πολλούς αναπληρωματικούς, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον ορισμό του στο Καραϊσκάκη. Οι διαμαρτυρίες ήταν ακόμα πιο έντονες μετά το ματς, το οποίο έληξε 1-0 υπέρ του Ολυμπιακού. Πέρα από τα δικαιολογημένα παράπονα για το γκολ του Δαβουρλή (η φάση πρέπει να ξεκίνησε από οφσάιντ του Κρητικόπουλου), οι «πράσινοι» είχαν ζητήσει δύο πέναλτι σε ισάριθμες ανατροπές του Βαλλίδη.

Θαμώνας της χώρας μας ο Ντινστ

Από τα γήπεδά μας παρέλασαν πολλές σημαντικές μορφές της ευρωπαϊκής διαιτησίας της εποχής. Οπως ο Γκότφριντ Ντινστ, ο οποίος διηύθυνε τον τελικό του Μουντιάλ του 1966 ανάμεσα στην Αγγλία και τη Δυτική Γερμανία και έμεινε στην ιστορία για την απόφασή του να αποδεχθεί την υπόδειξη του Σοβιετικού βοηθού του Μπαχράμοφ και να κατακυρώσει το γκολ-φάντασμα του Χαρστ (με το οποίο έγινε το 3-2). Ο Ντινστ ήταν ένας από τους τακτικότερους θαμώνες του ελληνικού πρωταθλήματος, μια και η ΕΠΟ τον έφερνε τόσο πριν όσο και μετά τη θέσπιση της Α' Εθνικής! Μάλιστα, το 1957 διηύθυνε το μπαράζ ανάμεσα στον Ολυμπιακό και τον Παναθηναϊκό (0-0) στο οποίο απέβαλε από το 4' τον Σωτήρη Αγγελόπουλο του «τριφυλλιού» (για χτύπημα στον Μουστακλή) και προσπαθούσε επί δέκα λεπτά να τον πείσει να αποχωρήσει από τον αγωνιστικό χώρο.

Ο Βοτρό και ο Βουρτς

Το 1974-75, τελευταία χρονιά που η ΕΠΟ μετακάλεσε ξένους διαιτητές, πέρασαν από τα ελληνικά γήπεδα ορισμένα πολύ σπουδαία ονόματα του χώρου. Οι Ιταλοί Λατάντζι και Σεραφίνο, ο Αυστριακός Μπούτσεκ, ο Ελβετός Ντούμπα. Κανείς τους, όμως, δεν συγκρινόταν με τους δύο Γάλλους. Τον Μισέλ Βοτρό και τον Ρομπέρ Βουρτς. Ο Βοτρό, παρατηρητής της ΟΥΕΦΑ σήμερα (είχε αυτά τα καθήκοντα στο πρόσφατο Ανόρθωση-Ολυμπιακός), σφύριξε μεταξύ άλλων τον τελικό του Εuro '88 (Ολλανδία - ΕΣΣΔ 2-0), τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του '86 (Στεάουα - Μπαρτσελόνα 0-0, 2-0 στα πέναλτι) και ήταν παρών στα Μουντιάλ του '82 και του '90. Ο Βουρτς, πάλι, εκτός από το Μουντιάλ του '78, διηύθυνε και τον τελικό του Πρωταθλητριών το 1977 (Λίβερπουλ - Γκλάντμπαχ 3-1).

Ο Λανέζε στην «κλούβα»

Πάνω που είχαμε ξεχάσει τους ξένους, τους είδαμε να ξαναμπαίνουν στη ζωή μας το καλοκαίρι του 1989. Στην 1η αγωνιστική των μπαράζ που αποφασίστηκαν εν μια νυκτί για την αύξηση των ομάδων στην Α' και τη Β' Εθνική, χρειάστηκε η συνδρομή των αλλοδαπών διαιτητών λόγω της απεργίας των Ελλήνων! Η ΕΠΟ, μάλιστα, κάλεσε σπουδαία ονόματα και έτσι γίναμε μάρτυρες... σουρεαλιστικών σκηνικών. Είδαμε δηλαδή τον περίφημο Ιταλό Τούλιο Λανέζε να διευθύνει το Απόλλων Καλαμαριάς - Κόρινθος (0-0), στην «κλούβα» της Νέας Ιωνίας του Βόλου! Και τον επίσης σπουδαίο συμπατριώτη του Κάρλος Λόνγκι στο Εθνικός - Βέροια (2-0) στη Λαμία. Σημειώστε ότι αμφότεροι έδωσαν το «παρών» την επόμενη χρονιά στα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Ιταλίας, ο δε Λανέζε ήταν ο «άρχοντας» του τελικού του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1991.

Και στους προπονητές

Η ΕΠΟ είχε από την αρχή ροπή στην ξενομανία. Σκεφτείτε μόνο ότι ο πρώτος προπονητής που προσέλαβε ήταν αλλοδαπός! Μετά το φιλικό με τη Β' Ιταλίας τον Απρίλιο του 1929, το τελευταίο με το ποδόσφαιρο να βρίσκεται υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ, η Ομοσπονδία ανέθεσε τις τύχες της Εθνικής Ελλάδας στον Τσεχοσλοβάκο Γιαν Κοπσίβα. Μεγάλο όνομα της εποχής, με θητεία στην Μπαρτσελόνα, αλλά και τον Ολυμπιακό, καθοδήγησε την Εθνική σε τρεις αγώνες και αντικαταστάθηκε το 1930 από έναν συμπατριώτη του, τον Κουρτ Σβέικ.

Οι Κύπριοι σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται ξένοι, αλλά η περσινή συνεργασία της ΕΠΟ με την ΚΟΠ για ανταλλαγή διαιτητών χρήζει αναφοράς. Ετσι, προς το τέλος της χρονιάς είδαμε σε αγώνες της Super League τους Κύπριους διεθνείς διαιτητές Πανίκο Καϊλή (ΠΑΟΚ - Ατρόμητος 1-0), Κωστάκη Καπιτανή (Αστέρας Τρίπ. - Βέροια 2-0), Στέλιο Τρύφωνος (ΟΦΗ - Πανιώνιος 1-2) και Λεόντιο Τράτο (Αρης - ΟΦΗ 2-0).

Πηγή: SportDay