Τκατσένκο: Ο… τίμιος γίγαντας της Σοβιετικής Ένωσης

Είναι δύσκολο να βρεις κάτι καινούριο να γράψεις στην 36η επέτειο από τον άθλο της Ελλάδας στο Ευρωμπάσκετ 1987. Το έπος έχει καταγραφεί πλειστάκις σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, όλες οι παράπλευρες ιστορίες έχουν έρθει στο φως από ανθρώπους που το έζησαν από… μέσα
(κι όχι από τον ούτε επτάχρονο τότε υπογράφοντα), ενώ οι πρωταγωνιστές έχουν πει τα πάντα για όσα έζησαν τότε.

Υπήρχε όμως και αντίπαλος. Όχι όποιος κι όποιος, αλλά… ολάκερη Σοβιετική Ένωση. Με Μαρτσιουλιόνις, Βολκόφ, Βάλτερς, Πανκράσκιν, Τιχονένκο, ευτυχώς όχι με Σαμπόνις, αλλά με… Τκατσένκο. Στον τελευταίο θα εστιάσει αυτό το αφιέρωμα. Σε αυτόν τον παρεξηγημένο γίγαντα, με ύψος 2,21μ., σαγόνι που θύμιζε τον «Jaws» στο «Τζέιμς Μποντ: Η κατάσκοπος που με αγάπησε», παχύ μύστακα τύπου Οτσαλάν (ή Παράσχου) και όψη ιδανική για γονείς που θέλουν να «απειλήσουν» το παιδί τους για να φάει όλο του το φαΐ. Στον άνθρωπο που η τρομακτική του φιγούρα προσωποποιούσε το... κακό και τον εφιάλτη για μια Ελλάδα που ζούσε το όνειρο. Αλλά που στην πραγματικότητα δεν ήταν κανένα... τέρας, αλλά ένα καλοκάγαθο θαύμα της φύσης, που εισέπραξε πολύ λιγότερη αναγνώριση από ό,τι άξιζε.



Όπως ο… Ίνγκραμ: Στην εποχή που δεν υπήρχε ίντερνετ, τέτοια λάθη ήταν συνηθισμένα. Τον μάθαμε ως Τσατσένκο, ωστόσο το πραγματικό του όνομα ήταν Τκατσένκο. Βλάντιμιρ Πέτροβιτς Τκατσένκο, για την ακρίβεια. Δεν είχε σημασία. Στην Ελλάδα έμεινε στην ιστορία ως Τσατσένκο. Όπως ο Ντέιβιντ Άνκρουμ έκανε σπουδαία καριέρα στην Ελλάδα με τον Ηρακλή ως… Ίνγκραμ.

Τύφλα να’ χει ο… Ντασάεφ: Το πρώτο άθλημα με το οποίο ασχολήθηκε ήταν το ποδόσφαιρο. Έπαιζε τερματοφύλακας και ήταν αρκετά καλός. «Αγαπούσα το ποδόσφαιρο και εξακολουθώ να το αγαπώ. Φανταζόμουν ότι θα κάνω καριέρα ως τερματοφύλακας, αλλά αυτή η ιδέα σιγά-σιγά έσβησε, γιατί δεν ήθελα να είμαι ο ψηλότερος τερματοφύλακας στην ιστορία».

Στα 15 του ήταν… 2,10μ.: Η στροφή στο μπάσκετ ήταν περίπου αναγκαστική. Στα 13 του ήταν ήδη 1,90μ., στα 15 έφτασε τα 2,10μ. (!) και τελικά έπιασε τα 2,21μ. «Οι γονείς μου ήταν μεσαίου αναστήματος, αλλά εγώ ξεπετάχτηκα από πολύ νωρίς. Ο προπονητής Βλάντιμιρ Γέλντιν με εντόπισε και με έστειλε σε αθλητικό σχολείο και όλα πήραν το δρόμο τους. Δεν διάλεξα εγώ το μπάσκετ, αυτό με διάλεξε, αλλά όσο έπαιζα τόσο το ερωτευόμουν και κατάλαβα πως ήταν το ιδανικό για μένα».



Από 16 ετών στην εθνική ομάδα: Το 1973, σε ηλικία μόλις 16 ετών και έχοντας ήδη λάμψει στα παιδικοεφηβικά πρωταθλήματα εντός κι εκτός ΕΣΣΔ, ο Τκατσένκο κλήθηκε στην Ανδρών της Σοβιετικής Ένωσης. Μάλιστα, το 1976 ήταν μέλος της ομάδας που κατέκτησε το χάλκινο ολυμπιακό μετάλλιο στο Μόντρεαλ έχοντας 11,9 πόντους και 5,6 ριμπάουντ ανά αγώνα. Συνολικά πήρε δέκα μετάλλια με τα εθνικά χρώματα, μεταξύ των οποίων τρία Ευρωμπάσκετ, ένα Μουντομπάσκετ και δύο χάλκινα ολυμπιακά μετάλλια.

Κορυφαίος στην Ευρώπη το 1979: Ο Τκατσένκο το 1979 αναδείχθηκε καλύτερος παίκτης στην Ευρώπη έχοντας οδηγήσει την Σοβιετική Ένωση στην κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ της Ιταλίας. Είχε 15,1 πόντους ανά αγώνα και στο 98-76 επί του Ισραήλ στον τελικό πέτυχε 29 πόντους!



Το αντίπαλο δέος του Σαμπόνις: Ο Άρβιντας Σαμπόνις έχει μείνει στην ιστορία ως ίσως ο κορυφαίος σέντερ όλων των εποχών στην Ευρώπη. Ο Τκατσένκο ήταν το… παλαιότερο μοντέλο. Οι τιτανομαχίες των δύο στους αγώνες της ΤΣΣΚΑ με την Ζαλγκίρις έγραψαν ιστορία, με τους τελικούς του 1987 να ξεχωρίζουν. Εκεί, με τον «Σάμπας» να επιστρέφει από ρήξη αχιλλείου στον δεύτερο τελικό, η Ζαλγκίρις έφτασε στον τίτλο στον τρίτο και τελευταίο αγώνα νικώντας στην παράταση με 93-83. Ο Σαμπόνις με 28 πόντους και 25 ριμπάουντ είχε κυριαρχήσει απόλυτα του Τκατσένκο, που είχε μείνει στους 6 πόντους.



Εκτός παρκέ… κολλητοί: Κι όμως, οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι στα παρκέ, ήταν πολύ καλοί φίλοι έξω από αυτά. Τκατσένκο και Σαμπόνις έκαναν πολύ καλή παρέα, στην εθνική ομάδα και όχι μόνο. Συμπαίκτες τους περιγράφουν ακόμη πώς οι δυο τους άφηναν… άναυδους τους οδηγούς ταξί όταν στα ρεπό πήγαιναν παρέα και ζητούσαν κούρσα. Πώς να χωρέσουν δύο τέτοια θεριά σε ένα αυτοκίνητο; Ακόμη και σήμερα κρατούν επαφή, αλλά η απόσταση τούς έχει κρατήσει μακριά.



Ένας αγαθός γίγαντας: Οι μαρτυρίες λένε για έναν καλοκάγαθο γίγαντα με καρδιά μικρού παιδιού. «Παρά την τρομακτική του όψη, είναι ο πιο καλόκαρδος άνθρωπος που μπορείς να συναντήσεις. Πάντα του λέγαμε πως πρέπει στους αγώνες να αγριέψει. Έτρωγε τόσο ξύλο, χτυπήματα αντιαθλητικά από τους αντιπάλους του για να τον σταματήσουν, αλλά αυτός δεν αντιδρούσε ποτέ», είχε πει γι’ αυτόν ο Σεργκέι Ταρακάνοφ. «Είναι ένας απίστευτα ευγενικός άνθρωπος. Μοιάζει να έρχεται από μια άλλη εποχή, είναι αδιανόητα ειλικρινής και τίμιος», ήταν τα λόγια του Βλάντιμιρ Γκομέλσκι.

Εξωπραγματική δύναμη: Οι συμπαίκτες και οι αντίπαλοί του μιλούν για τον πιο δυνατό άνθρωπο που έχουν γνωρίσει. Ένα πραγματικό… βουνό, που δεν τον κουνούσε τίποτα. Ο Σάσα Βολκόφ είχε περιγράψει μια σκηνή που δείχνει την υπεράνθρωπη δύναμή του. «Ακόμη και οι νέοι στην ομάδα, ο Τιχονένκο, ο Μίγκλινιεκς και εγώ, τον πειράζαμε γιατί ήταν αγαθός. Τον τσιμπάγαμε και τρέχαμε, ήταν σαν να τα βάζαμε με αρκούδα! Μια μέρα έπιασε τον Μίγκλινιεκς και τον σήκωσε από τον λαιμό. Εκείνος λιποθύμησε. Ο Τκατσένκο είχε τόση δύναμη που δεν μπορούσε να την ελέγξει».



«Σε παρακαλώ, μη με σκοτώσεις!»: Αποτελεί προέκταση του παραπάνω… Όταν αγωνιζόταν ακόμη στην Στρόιτελ του Κιέβου, μια μέρα ήταν στο μπάνιο μετά την προπόνηση, όταν άκουσε φασαρία στο διαμέρισμά του. Βγαίνοντας αντίκρισε δύο διαρρήκτες, που τρομοκρατήθηκαν όταν αντίκρισαν τον γυμνό γίγαντα. Ο ένας πρόλαβε να γίνει καπνός, αλλά τον δεύτερο τον άρπαξε από τον γιακά και τον πέταξε στο κρεβάτι. «Σε παρακαλώ, μη με σκοτώσεις!», είπε στον Τκατσένκο, που κάλεσε την αστυνομία να έρθει να τον μαζέψει. «Θα έβγαινα να κυνηγήσω και τον άλλον, αν δεν ήμουν γυμνός», ήταν τα λόγια του. Πάντως ο θρύλος λέει πως καλοκάγαθος Βλάντιμιρ δεν έκανε μήνυση, γιατί δεν πρόλαβαν να του κλέψουν κάτι.

Μεγάλος ροκάς: Ο Τσκατσένκο είχε λατρεία για τη ροκ μουσική, ειδικότερα την hard rock. Σε κάθε ταξίδι με τις ομάδες του συνήθιζε να αγοράζει δεκάδες δίσκους για να εμπλουτίζει την συλλογή του, πράγμα που ήταν δύσκολο να κάνει στην Σοβιετική Ένωση. Αυτός ήταν και ο λόγος που συχνά στα ταξίδια του περνούσε ώρες στο τελωνείο προσπαθώντας να πείσει τους υπαλλήλους πως ήταν για προσωπική χρήση και όχι για λαθρεμπόριο. Μάλιστα αρκετές φορές είχε χρειαστεί να πληρώσει σημαντικά ποσά για να μπορέσει να κάνει την… εισαγωγή των δίσκων στη χώρα του. Μάλιστα, το 1983 δεν πήγε στο Ευρωμπάσκετ λόγω τιμωρίας για παράνομη μετακίνηση χρημάτων εκτός χώρας.

Έπαιξε με ένεση στον τελικό του 1987: Ελλείψει Σαμπόνις, ο Βλάντιμιρ Τκατσένκο ήταν το φόβητρο της Σοβιετικής Ένωσης στο Ευρωμπάσκετ του 1987. Κι όμως, λίγο έλειψε να μην παίξει στον μεγάλο τελικό της 14ης Ιουνίου. Ο λόγος; Εξαιτίας του μεγάλου καύσωνα εκείνων των ημερών στην Αθήνα (η θερμοκρασία είχε φτάσει τους 44 βαθμούς), είχε πάθει υπερτασική κρίση. Αγωνίστηκε κάνοντας ένεση και τελικά είχε 13 πόντους και 18 ριμπάουντ, μέχρι να αποβληθεί 36’’ πριν το τέλος της κανονικής διάρκειας, για το πέμπτο φάουλ που έκανε στον Λιβέρη Ανδρίτσο.

Η αγκωνιά που έγραψε ιστορία και η συνεχής… απολογία: Πέρα από το… τριπλό σπάσιμο του Νίκου Γκάλη στον αέρα και τις βολές νίκης του Αργύρη Καμπούρη, στο Top 3 των στιγμών του τελικού του 1987 ήταν η αγκωνιά του Τκατσένκο στον Παναγιώτη Γιαννάκη. Ένα ακούσιο χτύπημα που το ένιωσε… όλη η Ελλάδα. «Δεν πρόκειται να ξεχάσω εκείνο το ακούσιο χτύπημα πάνω στον Παναγιώτη. Νομίζω ούτε εκείνος (γέλια). Ήταν από τους κορυφαίους του τουρνουά. Ειλικρινά δεν το ήθελα. Όσες φορές τον συναντούσα τα επόμενα χρόνια ζητούσα συγνώμη και γελούσαμε για το συμβάν. Εκτός από καταπληκτικός παίκτης και προπονητής, είναι ένας υπέροχος άνθρωπος».



«Θηλυκός Τσατσένκο»: Για να αντιληφθούν όσοι δεν ζούσαν στα 80’s πόσο… viral ήταν η φιγούρα του Τκατσένκο μετά το Ευρωμπάσκετ του 1987, στην… χρυσή εποχή της βιντεοκασέτας κυκλοφόρησε ταινία με τίτλο «Θηλυκός Τσατσένκο». Πρωταγωνιστούσε η Βέτα Μπετίνη και το σενάριο ήταν της Ελένης Γερασιμίδου.



Ταλαιπωρημένο κορμί: Ο Τκατσένκο ταλαιπωρήθηκε πολύ από τραυματισμούς στη διάρκεια της καριέρας του, γι’ αυτό και η φθίνουσα πορεία του. Έξι μήνες πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, καθώς στηριζόταν σε ένα τζάμι στο σπίτι του, αυτό έσπασε με αποτέλεσμα να κοπούν φλέβες, τένοντες και νεύρα στο καλό του χέρι, το δεξί. Έχασε ουσιαστικά την αίσθηση σε τρία δάχτυλα, αλλά συνέχισε να παίζει έτσι! Στα τέλη του 1987 έπαθε μεγάλη ζημιά με μια κήλη στη σπονδυλική του στήλη χάνοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ κι έτσι στο ΣΕΦ ήταν η τελευταία του παράσταση με το εθνόσημο. «Για έναν χρόνο έσερνα το πόδι μου από τον πόνο, δεν μπορούσα να σταθώ ή να ξαπλώσω χωρίς να υποφέρω», είχε πει.

Βρήκε τον έρωτα στην ΤΣΣΚΑ: Ο Τκατσένκο μετά από έναν ανεπιτυχή γάμο σε πολύ μικρή ηλικία (από την οποία απέκτησε κι ένα παιδί), ξαναβρήκε τον έρωτα στην ΤΣΣΚΑ. Η σύζυγός του μέχρι και σήμερα, Νέλια, εργαζόταν στο ιατρικό τιμ της ομάδας. Ήταν κι αυτή χωρισμένη με ένα παιδί και σύντομα ήρθαν κοντά, έστω κι αν ο Σοβιετικός γίγαντας έκανε… παράξενο φλερτ. «Μου έφερε 5 κιλά μανταρίνια», είχε εκμυστηρευτεί η Νέλια, που έχει ύψος 1,78μ. Με ή χωρίς τη βοήθεια εσπεριδοειδών, το πήρε το κορίτσι!

Τα απωθημένα με τους γιους του: Ο Τκατσένκο απέκτησε δύο γιους, έναν από τον πρώτο του γάμο και έναν με την τωρινή του σύζυγο. Ο μικρότερους, ο Ιγκόρ, θέλησε να ακολουθήσει καριέρα στο μπάσκετ αλλά δεν τα κατάφερε. «Δεν ξέρω γιατί δεν σταδιοδρόμησε στο μπάσκετ. Άλλα παιδιά χωρίς μεγαλύτερο ταλέντο από αυτόν προωθήθηκαν και τώρα παίζουν στην εθνική ομάδα. Είχε και έναν τραυματισμό που δεν βοήθησε», έχει πει για τον γιο του, με ύψος κοντά στα 2 μέτρα, που είχε μικρά περάσματα από ΤΣΣΚΑ, Ντιναμό Μόσχας και Ούνιξ Καζάν. Ακόμη πιο πικρή είναι η ιστορία με τον πρωτότοκο γιο του, Όλεγκ. «Πήγε για σπουδές στις ΗΠΑ και τώρα δουλεύει εκεί. Έχουμε χάσει την επαφή μαζί του. Στέλνουμε μηνύματα και δεν μας απαντά. Ας είναι… Ελπίζω μόνο να είναι καλά».



Cult φιγούρα στην Ισπανία: Ο Τκατσένκο ολοκλήρωσε την καριέρα του στην δεύτερη κατηγορία της Ισπανίας με την Γουαδαλαχάρα το 1990. Όσο βαστούσαν τα πόδια του ήταν πολύ αποτελεσματικός, αλλά οι τραυματισμοί τον ώθησαν στο αντίο από το μπάσκετ. Πάντως οι Ισπανοί τον λάτρευαν, ήταν μια cult φιγούρα για την πόλη και έφτασε να γίνει μέχρι και… νούμερο σε σατιρική εκπομπή.



Η επιστροφή στην Ελλάδα το 2007: Στις 30 Ιουνίου του 2007, είκοσι χρόνια μετά το Ευρωμπάσκετ, ο Τκατσένκο επέστρεψε στην Αθήνα. Ήταν από τους υψηλούς προσκεκλημένους του EuroStar, του φιλικού αγώνα της Εθνικής ομάδας με μια μεικτή Ευρώπης. Ο πρώην Σοβιετικός έδωσε το «παρών» και αποθεώθηκε από τους 10.000 θεατές στο ΟΑΚΑ, ενώ μαζί του ήταν και άλλοι θρύλοι του ευρωπαϊκού μπάσκετ, όπως οι Αντονέλο Ρίβα, Ντόρον Τζάμσι, Σεργκέι Μπέλοφ, αλλά και ο Ντέγιαν Μποντιρόγκα που μόλις είχε αποσυρθεί.



Στο Hall of Fame μαζί με τον Τζόρνταν: Το 2015 εξεπλάγη ευχάριστα, όταν του ανακοινώθηκε πως θα γίνει μέλος του Hall of Fame της FIBA. Μάλιστα, η χαρά του ήταν διπλή, αφού στην ίδια τελετή να γινόταν και η εισαγωγή του Μάικλ Τζόρνταν, αγαπημένου του παίκτη. «Είμαι συγκινημένος που η FIBA αναγνώρισε την μικρή συνεισφορά μου στο μπάσκετ. Ήθελα να συναντήσω τον Τζόρνταν από κοντά, να βγάλω μια φωτογραφία και να του σφίξω το χρυσό χέρι, αλλά δυστυχώς δεν ήρθε ο ίδιος στην τελετή», είπε με παράπονο.



Πού να βρεις… βατραχοπέδιλα; Ο Τκατσένκο αντιμετώπιζε μεγάλες δυσκολίες στο να βρει ρούχα και παπούτσια στα μέτρα του. Ακόμη και σήμερα θα ήταν δύσκολο, φανταστείτε πριν από 30, 40 ή 50 χρόνια. Φορούσε νούμερο παπουτσιού μεταξύ 54 και 56 (!), ενώ όλα του τα ρούχα ήταν ειδική παραγγελία σε τοπικό ράφτη. Μάλιστα, όπως έχει ο ίδιος εξομολογηθεί, αρκετές φορές τού στέλνει ρούχα ο καλός του φίλος, Άρβιντας Σαμπόνις. Η σύζυγός του έχει πει πως κοιμάται μόνο διαγώνια, αφού αλλιώς δεν χωρά στο κρεβάτι, ενώ έχει σπάσει αρκετά τέτοια από το βάρος του, που στην καριέρα του άγγιζε τα 140 κιλά.

Μεγάλη καριέρα, μικροί τραπεζικοί λογαριασμοί: Κι όμως, ένας από τους κορυφαίους σέντερ στην ιστορία του σοβιετικού μπάσκετ, με αμέτρητα μετάλλια με την εθνική ομάδα αλλά ακόμη και το βραβείο του κορυφαίου παίκτη στην Ευρώπη το 1979, δεν έβγαλε πολλά χρήματα. «Η γενιά μας ήταν άτυχη. Αν είχα γεννηθεί έστω και πέντε χρόνια αργότερα, θα είχα βγάλει πολύ καλά λεφτά εκτός Σοβιετικής Ένωσης. Δυστυχώς εγώ τελείωνα την καριέρα μου όταν άνοιξαν τα σύνορα».

Η κατάθλιψη μετά το τέλος: Όπως και αρκετοί αθλητές, για τον Τκατσένκο το άδοξο φινάλε στο μπάσκετ τον έφερε στα πρόθυρα της κατάθλιψης και του αλκοολισμού. «Είχε αρχίσει να γίνεται πρόβλημα, αλλά σύντομα κατάλαβε πως ο γιος του θα ήθελε να έχει έναν νηφάλιο πατέρα. Από τότε δεν άγγιξε ξανά το αλκοόλ», είχε πει η σύζυγός του σε συνέντευξή της.



Ένα «θηρίο» στο μεροκάματο: Από τη στιγμή που δεν μπόρεσε να φτιάξει ένα καλό «κομπόδεμα» από το μπάσκετ, ο Τκατσένκο αναγκάστηκε να βγει στο μεροκάματο μετά το τέλος της καριέρας του. Δούλεψε σε φαρμακείο, σε ταξιδιωτικό γραφείο, σε ταξί, ενώ τα τελευταία χρόνια είναι επικεφαλής μιας εταιρείας μεταφοράς απορριμμάτων και καθαρισμού δρόμων. «Δεν παραπονιέμαι. Μπορεί να μην είχα την άνεση να αποσυρθώ τελείως μετά την καριέρα μου, αλλά εργάζομαι σκληρά και τα φέρνω βόλτα. Δεν θέλω να με λυπούνται».

Πικραμένος από τον χώρο του μπάσκετ: Ο Τκατσένκο δεν στενοχωριέται τόσο που αναγκάζεται στα 65 του ακόμη να εργάζεται για να επιζήσει, αλλά γιατί μετά το τέλος της καριέρας του δεν άνοιξε καμία πόρτα για να μείνει στο μπάσκετ, παρότι το επιθυμούσε. «Έχω αναρωτηθεί κι εγώ πολλές φορές και δεν έχω απάντηση. Ήθελα να ασχοληθώ με την προπονητική, να μείνω κοντά στο άθλημα με κάποιον τρόπο, αλλά δεν μου δόθηκε καμία ευκαιρία και δεν είχα την πολυτέλεια να περιμένω. Μου έλεγαν 'κάνε λίγη υπομονή', αλλά μάταια περίμενα και έπρεπε να ζήσω».

«Το μπάσκετ έχει χάσει την ταυτότητά του»: Ο Τκατσένκο δεν γουστάρει καθόλου το πώς έχει εξελιχθεί το μπάσκετ στην Ευρώπη, με πολλούς ξένους, ομάδες χωρίς ταυτότητα και παίκτες να αλλάζουν συνεχώς συλλόγους. «Δεν μου αρέσει αυτό που βλέπω. Καταλαβαίνω την ανάγκη να είναι ανταγωνιστικές οι ομάδες, αλλά είναι λάθος. Οι παίκτες πλέον είναι περαστικοί, σήμερα είναι σε μια ομάδα, αύριο σε μια άλλη. Δεν υπάρχει το ίδιο δέσιμο, όπως στο παρελθόν. Οι ομάδες θα έπρεπε να έχουν το πολύ τρεις ξένους, να μπει ένα όριο. Δυστυχώς το μπάσκετ έχει γίνει πλέον μπίζνες».



Εθνική προδοσία: Αυτό που εξοργίζει τον Τκατσένκο ακόμη περισσότερο είναι η αντιμετώπιση των εθνικών ομάδων από τους παίκτες. «Με κάνουν έξαλλο οι παίκτες που αρνούνται να παίξουν στην εθνική ομάδα. Η χώρα που σε μεγάλωσε, που σου έδωσε την ευκαιρία να αναδειχθείς, να βγάλεις πολλά χρήματα, σε καλεί να τη βοηθήσεις και εσύ λες ‘όχι’ επειδή πονά το δαχτυλάκι σου ή έχεις… διάρροια; Είσαι υποχρεωμένος να φορέσεις το εθνόσημο, αλλά ορισμένοι νοιάζονται μόνο να είναι σε καλή κατάσταση για τους συλλόγους τους που τους χρυσοπληρώνουν».