H διαφορά παραμένει στην ποιότητα των αμυντικών χαφ

Η εμφατική παρουσία του Χάβι Μαρτίνεθ στον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ, αλλά και η εξίσου εντυπωσιακή εμφάνιση ενός άλλου αμυντικού χαφ, του Γκιουντογκάν της Ντόρτμουντ, επισημάνθηκε από τον Αντώνη Καρπετόπουλο χθες στη στήλη του και ομολογώ πως δεν γίνεται να διαφωνήσω ούτε σε μία λέξη! Ο ρόλος πια των αμυντικών χαφ χρόνο με τον χρόνο γίνεται εξίσου σημαντικός με των σπουδαίων επιθετικών, γιατί αποτελούν καθοριστικές επιλογές σε μία ενδεκάδα φέρνοντάς τη σε ισορροπία.

Ο Βάσκος αποκτήθηκε από την Μπάγερν αντί 40 εκατομμυρίων ευρώ, ένα ποσό εξωπραγματικό για αμυντικό χαφ. Αν έλεγες πριν από τρεις ή τέσσερις δεκαετίες πως η πιο ακριβή μεταγραφή μιας ομάδας πρωταθλητισμού θα ήταν το «εξάρι», όπως αποκαλούσαν τότε το αμυντικό χαφ, θα γελούσαν μαζί σου! Φτάσαμε όμως μέχρι εδώ γιατί πραγματικά ο ρόλος που παίζει ένας τόσο σπουδαίος χαφ αποτελεί το κλειδί για να περάσει μία ομάδα στο επόμενο επίπεδο. Και η παρουσία του Μαρτίνεθ ανέβασε φέτος κατακόρυφα και την παρουσία του Σβαϊνστάιγκερ, που έκανε την καλύτερη χρονιά της καριέρας του!

Ο Μαρτίνεθ θύμισε τη συμβολή που είχε η παρουσία του Σένα στην Ισπανία στο Euro 2008. Νωρίτερα, στο Μουντιάλ του 2006 η Ιταλία έκανε ένα βήμα παραπάνω όταν ο Μαρσέλο Λίπι χρησιμοποίησε ουσιαστικά τρεις αμυντικούς χαφ, με τη διαφορά βέβαια πως ο ένας λεγόταν Πίρλο, οπότε τα πάντα απλοποιούνται. Μάλιστα από τη στιγμή που όλο και πιο πολλές ομάδες παίζουν με σύστημα 4-2-3-1, γίνεται αναγκαιότητα να είναι πραγματικά σπουδαίοι οι δύο που κάνουν την ασπίδα ανάμεσα στην άμυνα και την επίθεση.

Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, αν θέλαμε να βρούμε πότε ο ρόλος του αμυντικού χαφ έγινε αντιληπτός έως σημαντικός, φτάνουμε αναγκαστικά για μία ακόμη φορά στο σημείο αναφοράς που λεγόταν Αγιαξ και στο Τόταλ Φούτμπολ. Ήταν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '70 και μέχρι τότε αρκούσε να έχεις ένα «σκυλί» που να καταστρέφει. Ο Ρίνους Μίχελς μαζί με τα υπόλοιπα που επινόησε κατάλαβε πως ο μοντέρνος Ευρωπαίος αμυντικός χαφ πρέπει να είναι σαν τον Γιόχαν Νέεσκενς. Ο ξανθομάλλης Ολλανδός δεν ήταν Νόμπι Στάιλς, Ρίσμαν, Χάντερ, Οριάλι, Τραπατόνι, Θουνθουνέγκι, Στόρεϊ, Μοράις, δηλαδή κάποιος που έτρεχε ασταμάτητα δίνοντας τα πόδια στο χέρι του αντιπάλου.

Αντίθετα, ο Νέεσκενς ήταν ένας ολοκληρωμένος παίκτης που δεν έκοβε μονάχα, αλλά δημιουργούσε, αν είχε χώρο. Δίπλα του ο Στέφαν Κόβατς, που διαδέχτηκε τον Μίχελς στην πιο μοντέρνα ποδοσφαιρική μηχανή που εμφανίστηκε στον πλανήτη, από τη γέννηση του ποδοσφαίρου τον 19ο αιώνα μέχρι τότε, έβαλε τον Αρι Χάαν. Ενα πολυεργαλείο με μυαλό και με πόδια-φωτιά! Οταν ο Αγιαξ ντυνόταν... εθνική Ολλανδίας, ο Χάαν έπαιζε και λίμπερο στη θέση του αναντικατάστατου στον «Αίαντα» Γερμανού Μπλάκενμπουργκ, ο οποίος με τη σειρά του δεν έγινε ποτέ διεθνής, γιατί έπεσε πάνω στον μοναδικό Φραντς Μπεκενμπάουερ!

Τότε το ποδόσφαιρο στην Ευρώπη άρχισε να αλλάζει μορφή. Στη Λατινική Αμερική με τον υπέρμετρο φανατισμό στο παιχνίδι ο ρόλος του αμυντικού χαφ είχε αρχίσει από τη δεκαετία του '60 να αποκτά ξεχωριστή σημασία. Επειδή τα «δρεπάνια» δεν άφηναν χώρο και χρόνο για να κάνει παιχνίδι το «δεκάρι», έπρεπε οι προπονητές να βρουν αντίδοτα. Ο Κλοντοάλντο στη μεγάλη Βραζιλία του '70 είχε την ικανότητα να φτιάχνει και όχι να καταστρέφει, αλλά εκεί ποιον να προλάβαινες από τους υπόλοιπους να περιορίσεις; Ο Μίλτον Βιέρα στην Ουρουγουάη του '66 στο Μουντιάλ της Αγγλίας το έκανε ήδη. Και όταν τον έφερε ο αείμνηστος Νίκος Γουλανδρής στον Ολυμπιακό το 1972, έδειξε πολύ γρήγορα τι σημασία είχε να μπορείς σε αυτή τη θέση να χρησιμοποιείς το μυαλό σου. Ηταν ο κορυφαίος αμυντικός χαφ που είχαμε δει από κοντά στην Ελλάδα και η παρουσία του έδωσε σε πολλούς Ελληνες παίκτες την ευκαιρία να μάθουν.

Ο ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΦΑΝΤΡΟΝΚ

Η πρώτη ελληνική ομάδα που χρησιμοποίησε δύο αμυντικά χαφ ήταν η ΑΕΚ του Φράντισεκ Φάντρονκ. Φυσιολογικά, αφού ο Τσεχοολλανδός ήταν προπονητής της εθνικής Ολλανδίας σχεδόν για τρία χρόνια και ήδη στο μυαλό του υπήρχε το σύγχρονο στυλ. Μόλις η «Ενωση» πήρε τον εξαιρετικό Τάκη Νικολούδη, τον έβαλε μαζί με τον πολυτάλαντο Διονύση Τσάμη να κάνουν αυτή τη δουλειά και το 1977 όταν ο Βιέρα έμεινε ελεύθερος από τον Ολυμπιακό, τον απέκτησε με τη μία. Δεν πρόλαβε να χαρεί το δημιούργημά του, αφού απολύθηκε στο ξεκίνημα εκείνης της σεζόν, αλλά η ΑΕΚ του 1977-78, που έκανε νταμπλ και έπαιξε εκπληκτική μπάλα με τον Ζλάτκο Τσαϊκόφσκι στον πάγκο, χρωστούσε σε εκείνη την έμπνευση του Φάντρονκ πάρα πολλά!

Σιγά-σιγά στη δεκαετία του '80 οι ελληνικές ομάδες κατάλαβαν την ανάγκη των δύο αμυντικών χαφ. Μόνο που κάποιες πήγαν με το ιταλικό μοντέλο, που χρησιμοποιήθηκε στο ισπανικό Μουντιάλ το '82. Τότε ο Εντζο Μπέαρτζοτ χρησιμοποίησε ένα σύστημα από το μπάσκετ. Τη συνδυασμένη άμυνα ζώνης με αρκετά ατομικά μαρκαρίσματα. Του χάρισε τον τίτλο από το πουθενά, επειδή η Ιταλία την κατάλληλη στιγμή και με τα γκολ του Πάολο Ρόσι, που αφυπνίστηκε έπειτα από δύο χρόνια απραξίας λόγω της τιμωρίας του για συμμετοχή στο σκάνδαλο με τα παράνομα στοιχήματα, νίκησε τη Βραζιλία, την Πολωνία και τη Δυτική Γερμανία.

Πολλοί προπονητές «είδαν» ως κλειδί τα αμυντικά χαφ (Οριάλι και Μαρίνι) που δεν έφτιαχναν παιχνίδι, αλλά μόνο κατέστρεφαν με παρουσία ως τρίτου στον ίδιο ρόλο του Μάρκο Ταρντέλι. Αν και την ίδια στιγμή στο ισπανικό Μουντιάλ υπήρχαν πολύ πιο ενδιαφέρουσες -αγωνιστικά- προτάσεις όπως της Βραζιλίας του Τέλε Σαντάνα, η οποία αν και αγωνίστηκε καταπληκτικά έμεινε χωρίς τίτλο καθώς και της Αγγλίας του Ρον Γκρίνγουντ, που παρά την εξαιρετική παρουσία της αποκλείστηκε τελικά αήττητη! Οι Βραζιλιάνοι είχαν τον Φαλκάο και τον Σερέζο, δύο σπουδαίους μπαλαδόρους με ικανότητα να κόβουν και να δημιουργούν. Ακόμη και τα «λιοντάρια» είχαν τον Μπράιαν Ρόμπσον και τον Ρέι Γουίλκινς σαν αμυντικά χαφ.

Ο ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΣ ΠΛΑΤΙΝΙ

Την κορυφαία ισορροπία στα χαφ εκείνη την περίοδο όμως την είχε η Γαλλία του Μισέλ Ινταλγκό. Με τον Τιγκανά και τον Ζενγκινί (που αντικατέστησε μετά την ήττα από την Αγγλία τον Λαριός) κάλυπτε τα νώτα του Πλατινί και του Ζιρές, δημιουργώντας κάτι απόλυτα καινούργιο.

Η κατάκτηση του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος δύο χρόνια αργότερα στην έδρα τους έδωσε στους Γάλλους την ευκαιρία να αναδείξουν το νέο σύστημα του 4-5-1, που δεν μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς δύο καλούς αμυντικούς χαφ που να ξέρουν μπάλα. Και με τον Πλατινί να σκοράρει εννιά φορές (ρεκόρ μέχρι και σήμερα) σε ένα ρόλο που στο σημερινό ποδόσφαιρο είναι συνηθισμένος, αλλά για 30 χρόνια πριν ήταν άκρως πρωτοποριακός, η κατάκτηση του Euro 1984 έγινε μόνο με νίκες!

Την ίδια εποχή σε συλλογικό επίπεδο ξεχώριζαν οι αγγλικές ομάδες που είχαν ήδη καταλάβει τη διαφορά. Η Λίβερπουλ με άξονα τον δυναμικό Γκρέιαμ Σούνες, που ήταν και ο καλύτερος πασαδόρος στη Βρετανία, πήρε τέσσερα Κύπελλα Ευρώπης σε επτά χρόνια με διάφορους παρτενέρ στον ρόλο (Κέιζ, Μακ Ντέρμοτ, Κρεγκ Τζόνστον) ενώ η Αστον Βίλα χάρη στην ενεργητικότητα και την ικανότητα να σκοράρουν οι χαφ της, Μόρτιμερ και Κάουανς, έφτασε και αυτή στην κατάκτηση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Η πιο καλή εφαρμογή όμως γινόταν από την Εβερτον του Χάουαρντ Κένταλ, που διέθετε τον γεννημένο ball winner Πίτερ Ριντ μαζί με τον Τρέβορ Στίβεν σε αυτόν τον ρόλο. Η τιμωρία των αγγλικών ομάδων λόγω Χέιζελ το 1985 στέρησε στους «εβερτόνιανς» την κατάκτηση της κορυφής που έμοιαζε θέμα χρόνου.

Η Ρόμα με Φαλκάο και Σερέζο έκανε την υπέρβαση φτάνοντας στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, η Γιουβέντους είχε «παντρέψει» ιδανικά τον Ταρντέλι με τον Μπονίνι κατακτώντας Κυπελλούχων και Πρωταθλητριών και η Ρεάλ Μαδρίτης «επέστρεψε» στον ποδοσφαιρικό χάρτη με δύο ΟΥΕΦΑ χάρη στην ποιότητα του Μίτσελ αλλά και του Γκορντίγιο. Μέχρι και η Μπενφίκα, που είχε 15 χρόνια να φανεί στο προσκήνιο, με τεχνικό τον (νεαρό τότε) Σβεν Γκόραν Ερικσον έπαιξε τελικό στο ΟΥΕΦΑ, διαθέτοντας τον Σέου και τον Κάρλος Μανουέλ.

ΣΕ ΛΑΘΟΣ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ

Οι πιο πολλοί όμως πήγαν στο λάθος σταυροδρόμι το 1982. Και η Ελλάδα ανάμεσά τους. Το να έχουμε δύο που να ξέρουν μπάλα και να τους χρησιμοποιούμε σε τέτοιο ρόλο έμοιαζε ανούσιο! Ο Ολυμπιακός το τόλμησε με Κουσουλάκη και Νικολούδη και δικαιώθηκε με πρωταθλήματα, ο Παναθηναϊκός είχε τον Λιβαθηνό και τον (εξαιρετικό με την μπάλα στα πόδια και με πολύ μυαλό) Κατσιάκο και πρόσθεσε τον χαρισματικό Αγγελο Αναστασιάδη.

Οι υπόλοιποι; Δεν το τόλμησαν. Μονο ο ΠΑΟΚ, που έμεινε με τον Δαμανάκη και χρειάστηκε να περιμένει τον Σκαρτάδο για να δημιουργήσει τη βάση στα χαφ που του έδωσαν τον τίτλο το 1985.

Η ΑΕΚ των χιλίων προβλημάτων εκείνη την εποχή Ζαφειρόπουλου δεν είχε ποιότητα στη θέση αυτή και ήταν ένας από τους πολλούς λόγους που έμεινε μία δεκαετία χωρίς πρωτάθλημα. Οι περισσότερες ελληνικές ομάδες προτίμησαν την εύκολη λύση. Δύο κόφτες που να χαλάνε το παιχνίδι ή το πολύ ένας που να έχει πρωτοβουλίες. Φωτεινή εξαίρεση η Λάρισα, που «χτίστηκε» το 1980 από τον Αντώνη Γεωργιάδη με μεράκι έχοντας τον Πέρση Χάσεμπουργκ και τον Βουτυρίτσα σε αυτόν τον ρόλο και με τον ερχομό του Γκμοχ χρησιμοποιούσε και τον Ανδρεούλη, φτάνοντας στην κατάκτηση τίτλων, αδιανόητο πράγμα για την εποχή.

Τη σημαία της άλλης πλευράς κράτησε ψηλά η Αργεντινή. Οχι τόσο το 1986, τότε που ο Μαραντόνα πήρε σχεδόν μόνος του εκείνο το Μουντιάλ όσο το 1990 που πήγε την ομάδα στον τελικό και γύρω του οι άλλοι υπήρχαν σαν νεροκουβαλητές! Ο Μπουρουσάγκα και ο Μπατίστα ήταν καλά χαφ το 1986 και ο Βαλντάνο μπροστά εξαιρετικός, αν του έδινες χώρο. Οι πιο πολλοί προπονητές όμως το μόνο που «εισέπραξαν» από την ομάδα του Κάρλος Μπιλάρδο το 1990 στην Ιταλία ήταν η κυνικότητα. Το εναλλακτικό μοντέλο ήταν αυτό της Ολλανδίας. Της χώρας που όπως και το 1971 με τον Αγιαξ, ήρθε να δώσει πάλι τη λύση με τον Ρίνους Μίχελς!

Πρώτα με την εθνική ομάδα στα γερμανικά γήπεδα το 1988, όταν κατέκτησε τον τίτλο πανάξια, και μετά με στη Μίλαν, όταν ο επαναστατικός Αρίγκο Σάκι βασίστηκε στο ολλανδικό μοντέλο! Ο Ράικαρντ με τον Κούμαν δεν ήταν απλά αμυντικοί αλλά και χαφ, ο Φάνενμπουργκ μοίραζε και έκοβε και ο Φαν Μπάστεν με τον Γκούλιτ πετούσαν. Την ίδια εποχή και η Ντιναμό Κιέβου όπως και η Σοβιετική Ενωση υπό τις οδηγίες του Λομπανόφσκι ακολουθούσαν αυτό το μοντέλο με τους Γιακοβένκο, Γιάρεμτσουκ και Λιτόβτσενκο.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΙ

Η Μίλαν όμως έφερε την καινούργια επανάσταση, επειδή ο Αρίγκο Σάκι σκέφτηκε να ενσαρκώσει τη σκέψη των παικτών που είναι polivalenti (πολυεργαλεία), όπως τους αποκαλούσε. Είχε την τύχη να διαθέτει τον Κάρλο Αντσελότι, ένα πειθαρχημένο και ταλαντούχο χαφ που στη Ρόμα ο σπουδαίος δάσκαλος Νιλς Λίντχολμ τον είχε μάθει και να μαρκάρει, και να μοιράζει την μπάλα.

Ο Σάκι τον έβαλε δίπλα στον πληθωρικό Ράικαρντ και από εκεί άλλαξε το συλλογικό ποδόσφαιρο της δεκαετίας του '90. Εκείνη η Μίλαν που πήρε τα πάντα παραμένει μέχρι τις ημέρες μας η τελευταία ομάδα που κατέκτησε συνεχόμενα Πρωταθλητριών! Ο Αλμπερτίνι, που προστέθηκε μετά, ήταν επίσης πολυεργαλείο και η ικανότητα να κόβουν αλλά και να μοιράζουν οι χαφ ήρθε και πάλι στη μόδα.

Από τότε δεν υπάρχει πια δίλημμα. Οποιοι είχαν καλούς αμυντικούς χαφ πήγαν μακριά. Από τη Γιουβέντους του Λίπι και την Γαλλία του '98 και του 2000 (με κοινό άξονα τη παρουσία του Ντιντιέ Ντεσάν) έως τον Αγιαξ του Φαν Γκάαλ και από τη Βραζιλία του 1994 και του 2002, τη Ρεάλ που μας παρουσίασε την κορυφαία εκδοχή του σύγχρονου αμυντικού χαφ στο πρόσωπο του Ρεδόνδο, αλλά και με τον ακούραστο Μακελελέ έως την Αρσεναλ με τον Βιεϊρά και κατόπιν τον Φάμπρεγκας, τα συμπεράσματα είναι ίδια.

Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ που είχε στο πρόσωπο του Ρόι Κιν την ηγετική φυσιογνωμία και αργότερα τον Κάρικ και τον Φλέτσερ, η Πόρτο του Μανίς και του Ντέκο, η Λίβερπουλ του Τζέραρντ και του Τσάμπι Αλόνσο, η Τσέλσι του Λαμπάρντ και του Εσιέν, η Ιντερ του Καμπιάσο και του Ζανέτι, ακόμη και η Ελλάδα του 2004 που στηρίχτηκε στον Ζαγοράκη αλλά και στους υπόλοιπους χαφ (Μπασινά, Κατσουράνη, Καραγκούνη), ο κανόνας δεν είχε εξαιρέσεις.

Η Μπαρτσελόνα και η Ισπανία των θριάμβων από το 2008 και έπειτα έπεισαν και τον τελευταίο δύσπιστο για την ανάγκη των χαφ, όχι μόνο να κόβουν, αλλά και να φτιάχνουν παιχνίδι. Οι αμυντικοί χαφ που είναι πολυεργαλεία σε πάνε μακριά και επειδή το ποδόσφαιρο έχει τους δικούς του κανόνες, όποιος δεν τους τηρεί είναι καταδικασμένος να παρακολουθεί, παρά να συμμετέχει στις εξελίξεις. Και ο τελικός του περασμένου Σαββάτου, στο «Γουέμπλεϊ» απέδειξε πως ακόμη και οι κάποτε αρτηριοσκληρωτικοί Γερμανοί (που το 2008 πήγαν να αντιπαραταχτούν στους Ισπανούς με τον Ρόλφες και τον Χιλτζμπέργκερ) έχουν αντιληφθεί τα σημεία των καιρών και πια έχουν τις δικές τους απαντήσεις.