FC: Γιατί ξεφτιλίστηκε τόσο ο Τύπος;

Κατά τα φαινόμενα, τα -ταχείας δράσεως και ευρείας διασποράς- «ηρεμιστικά/καταπραϋντικά» που μοιράζει αφειδώς η κυβέρνηση μέσω των παραδοσιακών ΜΜΕ ενεργούν. Ο λαός στην πλειοψηφία του παραμένει αδρανής και παγωμένος και το μόνο που μεγαλώνει μέσα του, περισσότερο από το αίσθημα αβεβαιότητας, είναι ο φόβος.

Γιατί, όμως, η πλειοψηφία των ΜΜΕ φέρεται με τρόπο που αυτο-καταβαραθρώνει μέρα με τη μέρα την ελάχιστη αξιοπιστία που της είχε απομείνει; Πρόκειται για εγγενή αδυναμία προσαρμογής, για «ξεβράκωμα» που επέβαλλαν οι συνθήκες, για «γερμανοτσολιαδισμό», συνδυασμό όλων των προηγουμένων ή κάτι άλλο; Ας τα δούμε συνοπτικά ένα-ένα, μακριά από τις άναρθρες κραυγές του πλήθους αυτού που παραληρεί εναντίον τους και ακόμα πιο μακριά από την φτωχότατη σε επιχειρήματα άμυνα που τα ίδια επιστρατεύουν για να προφυλαχθούν.

Ραδιόφωνο
Το λιγότερο σημαντικό, με το μικρότερο κομμάτι στην «πίτα της ξεφτίλας», λόγω του ότι κυριαρχείται από μουσικούς, ψυχαγωγικούς και αθλητικούς σταθμούς και ελάχιστα από αμιγώς ειδησεογραφικούς. Στην πρώτη κατηγορία το μόνο που αξίζει να κριθεί είναι η ποιότητα των δελτίων πολιτικών ειδήσεων, τα οποία κατά βάσιν αποτελούν συνονθύλευμα αναφορών των οποίων το ειδικό βάρος ποικίλει από ελάχιστο σε μέσο και τα οποία απλώς ανακοινώνονται σε τίτλους. Μηδενικό βάθος, ανύπαρκτη ανάλυση, ελάχιστη ενημερωτική αξία. Άλλωστε αν δεν υποχρεώνονταν εκ του νόμου να έχουν πολιτικά δελτία προκειμένου να αδειοδοτηθούν, ελάχιστα θα έπαιρναν την πρωτοβουλία να τα εντάξουν στο πρόγραμμά τους.

Στους ειδησεογραφικούς σταθμούς, τώρα, η ενημέρωση έχει πολύ καλύτερη ροή, καμιά φορά μάλιστα επιχειρείται και κάτι σαν εμβάθυνση. Η σούπα χαλάει όταν εμφανίζεται ο σταθμός -μέσω εκπροσώπων του- να παίρνει θέση σε οποιοδήποτε «δίπολο» (επίπλαστο και μη), αυτό όμως αγγίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα των ΜΜΕ, που θα δούμε καλύτερα παρακάτω.

Ίντερνετ
Ό,τι του φανεί του Λωλοστεφανή. Το πεδίο που δυνητικά θα μπορούσε να εξελιχθεί στην «εύφορη κοιλάδα» του ελληνικού Τύπου ομοιάζει με υπερχειλισμένη χωματερή. Τα εκατοντάδες διαμάντια που υπάρχουν είναι θαμμένα κάτω από τόνους σαπίλας, αχρείαστης πληροφόρησης, ασυνταξίας, ανορθογραφίας και ηλεκτρονικής ιδιοτέλειας τόσο, που ακόμα κι ο πιο φιλομαθής περιηγητής σιχτιρίζει ψάχνοντάς τα. Στον «αφρό» βρίσκεται η «πληροφόρηση» που φτιάξαμε καθ’ εικόνα και ομοιώσιν της στρεβλής φαντασίωσής μας περί του τι είναι «ενημέρωση/είδηση» τα προηγούμενα 20 χρόνια.

Για του λόγου το αληθές μπείτε εδώ και δείτε -κυρίως οι δύσπιστοι- με τα μάτια σας ποια είναι τα 100 δημοφιλέστερα σάιτς στη χώρα. Καυλάντα, μπάλα, Θέμος, Μάκης, Νίκος, συνωμοσιολογία, κουτσομπολιό, κατινιές και «Γκιολάκια». Τα δε «μεγάλα» και «σοβαρά» ειδησεογραφικά portals (για τα «μικρά» δεν τίθεται καν θέμα) πως τη βγάζουν νομίζετε; Κάτι «ψιλές» ειδήσεις από 2-3 γνωστούς, μερικά τηλέφωνα κι από εκεί και πέρα αντιγραφή. Κλεψιά δηλαδή. Αντιγραφή από σάιτς της επαρχίας, αντιγραφή από μπλογκς, αντιγραφή φημών, αντιγραφή από εφημερίδες, αντιγραφή, αντιγραφή. Και μεγαλύτερη όλων, η συνεχής αντιγραφή από το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Στο οποίο όλοι έχουν συνδρομή -κι όσοι δεν έχουν κλέβουν από κάποιον που έχει.

Ποσοτικά, οι 8/10 πρωτογενείς ειδήσεις που διαβάζετε καθημερινά είναι από εκεί. Αν το ΑΠΕ (και το ΜΠΕ) δεν υπήρχαν, τις 18 ώρες του 24ώρου τα σαιτς θα δημοσίευαν Δελτία Τύπου. Εξού και κατανοείτε πόσο πιο αστεία ακόμα ακούγεται λ.χ. η κλασική ατάκα «άσε ρε, αφού μας κοροϊδεύουν, εγώ έχω ίντερνετ και τα μαθαίνω όλα». Κούνια που σε κούναγε φίλε μου... Που μπαίνεις στο tro-ma-ktiko και νομίζεις ότι «ενημερώνεσαι».

Τηλεόραση
Πλήρης εφαρμογή του κανόνα «είδηση είναι το αποτέλεσμα της αυθαιρεσίας των ΜΜΕ». Οι ειδήσεις παρουσιάζονται μετά από αυστηρή ιεράρχηση/μανιπουλάρισμα, με βασικό σκοπό πρώτον να μη θιγούν τα συμφέροντα των ιδιοκτητών και δεύτερον να μη διαταραχθεί η σχέση που αυτοί έχουν αποφασίσει να έχουν με την εκάστοτε εξουσία. Κάπως έτσι μεγάλα θέματα «χάνονται», υποβαθμίζονται ή/και εξευτελίζονται όταν παρουσιάζονται μονόπλευρα, φρούτο που ευδοκιμεί ιδιαιτέρως τον τελευταίο καιρό στη χώρα.

Έχουν ηθικό καθήκον οι δημοσιογράφοι να ενημερώνουν τον κόσμο για ό,τι περιέρχεται στην αντίληψή τους; Σαφώς. Οφείλουν να το κάνουν για κάθε θέμα που απασχολεί το δημόσιο βίο, ασχέτως του πόσο ευχάριστο ή δυσάρεστο είναι για τους ίδιους ή τους εργοδότες τους; Ούτε συζήτηση; Τότε γιατί τέτοια μούγγα; Διότι είναι υπάλληλοι (χωρίς θετική ή αρνητική χροιά ο χαρακτηρισμός). Νιώθουν πρώτα υπάλληλοι και μετά οτιδήποτε άλλο. Κι όσο πιο παχυλός ο μισθός τόσο πιο «μουτζαχεντίν» της «υπαλληλίλας» γίνεσαι. Κλασική ανθρώπινη ψυχολογία.

Εφημερίδες
Από εδώ ξεκίνησε η μεγάλη κατηφόρα και εδώ θα κλείσει ξανά ο κύκλος, όταν έρθει η ώρα. Αυτή ξεκίνησε από τη στιγμή που οι ιδιοκτήτες αποφάσισαν ότι είναι επωφελέστερο να υπηρετήσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα/επιδιώξεις από το δημόσιο συμφέρον. Είναι γνωστή ιστορία πως ο σφιχτός εναγκαλισμός των εφημερίδων με το κράτος και τους επιχειρηματίες ξεκίνησε με προοπτικές Ελντοράντο και κατέληξε σε death spiral, ωστόσο η ζημιά που προξένησε η διαδικασία αυτή στη σχέση δημοσιογραφίας-κοινού είναι καθοριστική (και προς το παρόν μη διορθώσιμη).

Τα στοιχεία δείχνουν ότι από ένα λαό σχεδόν 11 εκατομμυρίων, μόνο οι 600.000 αγοράζουν Κυριακάτικες εφημερίδες. Ένας στους 18 δηλαδή, ποσοστό που θα ήταν σαφώς μικρότερο αν δεν υπήρχε ο «καρκίνος» των προσφορών. Σ’ αυτά προσθέστε το εξής πολύ σημαντικό: Οι εφημερίδες με τον καιρό έπαψαν να καλύπτουν την ανάγκη του αναγνωστικού κοινού για ενημέρωση, de profundis ανάλυση και πραγματικές αποκαλύψεις όχι μόνο διότι μεγάλα κομμάτια της ύλης τους έχουν συγκεκριμένη κατεύθυνση και στόχευση ή διότι πιστεύουν ότι οι ηθικοπλασίες του παρελθόντος μπορούν να υπαγορεύσουν την πολιτική του σήμερα, αλλά και για έναν άλλο θεμελιώδη λόγο: Διότι δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση. Δεν ξέρουν και άρα δεν μπορούν να γράψουν, ούτε -φυσικά- να επηρεάσουν κατ’ ελάχιστον τις εξελίξεις.

Αν θέλαμε να αξιολογήσουμε τις πληγές στο σώμα του Τύπου, στην κορυφή των αιτιών που τις προκαλεί θα βρίσκαμε την έλλειψη ρεπορτάζ. Το πραγματικό ρεπορτάζ ψυχορραγεί κι αυτό έχει επίδραση στα πάντα: Στις αδιασταύρωτες πληροφορίες, στα φάσκοντα και αντιφάσκοντα κείμενα, στις διαρκείς αλλαγές κατεύθυνσης, στην πραγματικότητα στην οποία -εντέλει- προσκρούουν και οι καλύτερες των προσπαθειών. Ειδικά τώρα, που ευμεγέθες κομμάτι της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής κατεύθυνσης της χώρας υπαγορεύεται απευθείας από το εξωτερικό, ούτε οι πολιτικοί δεν ξέρουν καλά-καλά τι γίνεται, θα ξέρουν οι δημοσιογράφοι;

Ευχολόγια, απευθείας υπαγορεύσεις, μπηχτές, μισές αλήθειες και αμηχανία: Αυτά εκφράζει κατά βάσιν ο Τύπος σήμερα, αυτά τουλάχιστον δείχνει ο καθρέφτης. Κι επειδή εδώ δεν χωράνε εμέσματα τύπου «το ξεφτιλίσαμε όλοι μαζί» (Τύπος και αναγνώστες), η επιστροφή στο παραδοσιακό μοντέλο της κανονικής ενημέρωσης, όσο επώδυνη κι αν είναι, είναι μονόδρομος. Σε αντίθετη περίπτωση σύντομα η δημόσια σφαίρα θα αφεθεί βορά στην απόλυτη χειραγώγηση -που ούτως ή άλλως έρχεται τρέχοντας να την καταπιεί. Τότε, οι λέξεις «θύλακες ενημέρωσης» θα ακούγονται σαν ανέκδοτο που το ελληνικό λούμπεν προλεταριάτο θα έχει εφεύρει σαν αποκούμπι και καταφύγιο από τα δεσμά της πλήρως καθοδηγούμενης «ενημέρωσης» που θα κυριαρχεί. Αλλά τότε δεν θα έχει πια σημασία, γιατί ήδη θα τρώμε ο ένας τις σάρκες του άλλου.

Γιάννης Τσαούσης

www.fightclub.gr

Κοπιάστε στο... fightclub@sday.gr