Το «Αρχείο Γιώργου & Ηρώς Σγουράκη» - κόσμημα για την πολιτιστική κληρονομιά μας

Πίσω από ταινίες κρύβονται πρόσωπα, εκ των οποίων οι ηθοποιοί ή οι πρωταγωνιστές των θεμάτων, είναι που τραβούν τα φώτα της δημοσιότητας. Ωστόσο, οι παραγωγοί, οι σκηνοθέτες, οι σεναριογράφοι είναι αυτοί που αποτελούν το Α και το Ω σε κάθετί που παρουσιάζεται στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη.

Ενα ζευγάρι παραγωγών- σκηνοθετών - δημοσιογράφων που κυριαρχεί στην ελληνική σκηνή, είναι ο Γιώργος και η Ηρώ Σγουράκη που με τις δουλειές τους αφήνουν ένα σημαντικό αποτύπωμα στα πολιτιστικά, κοινωνικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά δρώμενα της Ελλάδας. Μιάς χώρας, η οποία πίσω από τη μετριότητα των ημερών, έχει -και συνεχώς αναδεικνύει- σπουδαία πρόσωπα σε κάθε επίπεδο της ζωής, μέσω των οποίων μπορούμε να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο αύριο, δημιουργικό και ισχυρό. Η Ελλάδα διαθέτει πνευματικό πλούτο και ίσως τώρα, στη δύσκολη αυτή εποχή, αυτός ο πλούτος οδηγήσει στην έξοδο από το τούνελ. Μπορεί να μην φέρει χρήματα ξανά στις τσέπες των Ελλήνων, όμως μπορεί να ξαναφέρει χαμόγελα, στοχασμό και όραμα.

Κάπως έτσι θα αισθανθεί όπως διαβάσει την ειδική έκδοση - λεύκωμα που κυκλοφόρησε με τίτλο: «Αρχείο Γιώργου & Ηρώς Σγουράκη», όπου καταγράφεται το συνολικό κινηματογραφικό - τηλεοπτικό - ραδιοφωνικό - ηχητικό - εκδοτικό - φωτογραφικό και εικαστικό έργο τους. Η έκδοση βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία και ειδικά αυτές τις ημέρες θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει ένα δώρο αν όχι σε φίλους, τουλάχιστον στον εαυτό μας.

Προσωπικά έχω ένα με αφιέρωση από το Γιώργο και την Ηρώ Σγουράκη, με τους οποίους έχω συνεργαστεί στην εκπομπή "Ζώνη Ασφαλείας", που τόσο λείπει από το γυαλί. Τη στιγμή που η μάχη για να σωθούν ανθρώπινες ζωές από τα τροχαία ατυχήματα, είναι αδιάκοπή, η απουσία μιας ενημερωτικής εκπομπής με κυρίαρχο αυτό το σκοπό είναι εμφανής και "αδικαιολόγητη".

Το λεύκωμα αποτελείται από 271 σελίδες, μεγάλου σχήματος 29 Χ 21 (Α4), εξ ολοκλήρου έγχρωμο, με σκληρό εξώφυλλο, έκδοση «Αρχείο Κρήτης».

35 χρόνια, 750 ταινίες-θέματα, 30 χρόνια "Μονόγραμμα"

Μετά από 35 χρόνια συνεχούς κινηματογραφικής - τηλεοπτικής παρουσίας στη δημόσια τηλεόραση και με τη συμπλήρωση των 30 χρόνων δημιουργίας της πνευματικής - πολιτιστικής εκπομπής "Μονόγραμμα", οι δημιουργοί της αποφάσισαν να καταγράψουν (τις 750 περίπου ταινίες εκ των οποίων οι 280 αποτελούν τις αυτοβιογραφίες της σειράς "Μονόγραμμα") και να δημοσιοποιήσουν όλα τα στοιχεία και τα ντοκουμέντα που συνθέτουν την παρουσία τους στο τηλεοπτικό τοπίο του τόπου μας.

Πρόλογος

Σύμφωνα με τον Γιώργο και την Ηρώ Σγουράκη "η αδιάκοπη δημιουργική πορεία 35 ολόκληρων χρόνων στην ελληνική τηλεόραση είναι συνυφασμένη με την ίδια την ύπαρξή μας. Ένα όνειρο ζωής, με προσδοκίες, ιδέες, οράματα, ελπίδες και ασφαλώς πίστη στις αρχές που διδαχθήκαμε από τους γονείς και τους δασκάλους μας και όσους μας γαλούχησαν με στέρεες πνευματικές και πολιτιστικές αξίες και ιδανικά. Θέσαμε ως στόχο να υπηρετήσουμε το πνεύμα και να κάνουμε ευρύτερα γνωστές τις απόψεις των ανθρώπων της πνευματικής, καλλιτεχνικής, πολιτικής, κοινωνικής ζωής του τόπου μας, οι οποίοι αναδεικνύουν με τη ζωή και το έργο τους ποικίλες πτυχές της ελληνικότητας και της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Αποτυπώσαμε σε φιλμ και βίντεο πρόσωπα, χώρους, γεγονότα, ιστορικά στοιχεία. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι γνώρισε ο ελληνικός λαός όσα δεν διδάσκονται, δυστυχώς ακόμα και σήμερα, στα σχολεία."

"Το συνολικό μας έργο συνοψίζεται ως τώρα σε 750 περίπου ταινίες και θέματα. Η εμβληματική εκπομπή Μονόγραμμα αφορά καταγραφές 280 προσωπικοτήτων. Το αρχειακό υλικό συμπληρώνεται με τις ειδικές εκδόσεις, σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα εκατοντάδων ωρών, εικαστικά στοιχεία, χειρόγραφα, αυτόγραφα, χιλιάδες φωτογραφίες και ακόμα 500 περίπου ώρες ραδιοφωνικών εκπομπών. Ο Τύπος χαρακτήρισε το Μονόγραμμα «Εθνικό Αρχείο» και αυτό αποτελεί, μαζί με τη βράβευσή μας από την ΕΡΤ για τα 30 χρόνια παρουσίας του στην κρατική τηλεόραση, ύψιστο τίτλο τιμής.

Θα συνεχίσουμε το έργο μας με τις ίδιες αρχές και την πίστη ότι εκφράζουμε όσα προσδοκά ο ελληνικός λαός από τη δημόσια τηλεόραση, η οποία πάντα υπήρξε θεματοφύλακας της ποιότητας και των αξιών της ελληνικής έκφρασης".


Οι 11 ενότητες του λευκώματος

1) Θρησκευτικές & Λαογραφικές εκπομπές (το πρώτο τηλεοπτικό έργο «Ρωμανός ο Μελωδός και το Θείο Δράμα» μέχρι τη λαογραφική καταγραφή «Δωδεκάμερο»).

2) Μονογραφίες (Θεόφιλος Γ. Χ΄΄Μιχαήλ, Στρατηγός Μακρυγιάννης, Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Καζαντζάκης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Μάνος Χατζιδάκις, και Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής).

3) Αυτοβιογραφίες (Οδυσσέας Ελύτης, Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Ρίτσος, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης).

4) Μονόγραμμα (αναλυτικά όλα -280 πρόσωπα- της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής του τόπου μας).

5) Λογο - τεχνία (η ειδική σειρά έρευνας-μελέτης της ψηφιακής τηλεόρασης -πρίσμα+, για τα εξής πρόσωπα: Παντελής Πρεβελάκης, Βιτσέντζος Κορνάρος, Νίκος Εγγονόπουλος, Νίκος Καρούζος, Δημήτρης Χριστοδούλου, Στρατής Μυριβήλης, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Νίκος Καζαντζάκης, Γιάννης Ρίτσος, Γιώργος Σεφέρης, Το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη, Νίκος Καββαδίας και Στρατής Τσίρκας).

6) Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική… (88 εκπομπές για την ελληνική γλώσσα μέσα από την ελληνική γλώσσα, με θέματα που αναφέρονται στη σωστή χρήση, στην ετυμολογία, στην ορθογραφία, στη δομή και στην εκφορά της ελληνικής γλώσσας, με την επιστημονική ευθύνη και παρουσίαση από τον καθηγητή Γλωσσολογίας Γιώργο Μπαμπινιώτη).

7) Πολιτιστικά ντοκιμαντέρ (3 μεγάλες τηλεοπτικές σειρές: Εδώ γεννήθηκε η Ευρώπη -39 εκπομπές, Η Άλλη Ελλάδα -41 εκπομπές, Αυτή είναι η Κρήτη -45 εκπομπές, ακόμα Αφιέρωμα στο Αρκάδι-το Μεγαλώνυμο Μοναστήρι και στη Μάχη της Κρήτης).

8) Ιστορικά - ενημερωτικά (Τα Παράλληλα, πολυδιάστατη σειρά με ανάλυση και παρουσίαση χρόνο χρόνο όλων των σημαντικών και καθοριστικών γεγονότων της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα σε σενάριο και παρουσίαση του Βαγγέλη Γκούφα -14 εκπομπές, Πολύπλευρο, σύνθετη σειρά δημοσιογραφικής έρευνας και προβληματισμού με θέματα κοινωνικά, ισότητας, βιβλίου, επαγγελμάτων, εργασίας και επικαιρότητας -12 εκπομπές και Ζώνη Ασφαλείας, ειδική ενημερωτική για το αυτοκίνητο και την Οδική ασφάλεια με τον δημοσιογράφο Πέτρο Πιτσίνη, τον υπογράφοντα και ομάδα συναδέλφων).

9) Μουσικά - Ψυχαγωγικά (Τηλεκλάμπ -σόου, Καλώς ήρθες Ανταμό, Γιώργος Νταλάρας κ.ά.)

10) Σίριαλ - Τηλεταινίες - Τηλεόραση & Ραδιόφωνο (σίριαλ Η τελευταία Ιθάκη, τηλεταινία Σχεδόν τίποτα…σχεδόν κανείς, ταινία Γυναίκες στην εξορία και Ραδιόφωνο Αθήνα 9,84 καταγραφή παρουσίαση των 380 εκπομπών κ.ά.

11) Χρονολόγιο (με καθαρά χρονολογική αναφορά, από την πρώτη ενασχόληση με τα ΜΜΕ το 1966, και κατ’ έτος οι εκπομπές που δημιούργησαν, καθώς και άλλα στοιχεία της πορείας και του έργου των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη).


Βιογραφικά στοιχεία

Ο Γιώργος Σγουράκης είναι ο εμπνευστής και δημιουργός δεκάδων εκπομπών πνευματικού, ιστορικού, πολιτιστικού και κοινωνικού περιεχομένου στην ελληνική τηλεόραση και στον κινηματογράφο, με την ιδιότητα του παραγωγού και σκηνοθέτη.
Μελετητής θεμάτων της νεώτερης ελληνικής ιστορίας και αρχείων - ντοκουμέντων (κινηματογραφικά & ηχητικά), τα οποία αφορούν και αναφέρονται στην ιστορία και σε πρόσωπα του πνεύματος, της πολιτικής, της καλλιτεχνικής, της κοινωνικής και γενικότερα της πολιτιστικής ζωής της Ελλάδας.
Γεννήθηκε στα Χανιά της Κρήτης το 1946 και πραγματοποίησε τις γυμνασιακές σπουδές στο «Λεόντειο Λύκειο». Σπούδασε δημοσιογραφία και Πολιτικές Επιστήμες - Δημόσια Διοίκηση στην «Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών». Ασχολήθηκε επαγγελματικά αρχικά με τη δημοσιογραφία κι αργότερα με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Διετέλεσε Πρόεδρος της «Παγκρητίου Ενώσεως» και επί των ημερών του το 1996, η «Παγκρήτιος» τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Επίσης διετέλεσε Πρόεδρος των Ελλήνων Παραγωγών Κινηματογράφου και Τηλεόρασης, Γενικός Διευθυντής του ΟΠΑΠ και σήμερα είναι Πρόεδρος του «Αρχείου Κρήτης».
Η σχέση με τα ΜΜΕ ξεκινά με την έκδοση της φοιτητικής εφημερίδας «Φοιτητικός Τύπος», με τη ραδιοφωνική εκπομπή της «Σύγχρονης Γυναίκας» στο ΕΙΡΤ για θέματα σπουδών και επαγγελματικού προσανατολισμού, στο Ράδιο 5 -94,4 FM εκπομπή «Κρήτη» και στο σταθμό του Δήμου της Αθήνας 9,84 (2003-2011) με την εκπομπή «Ντοκουμέντα».

Η Ηρώ Σγουράκη - Αλεξιάδου είναι δημιουργός - σκηνοθέτης ταινιών στην ελληνική τηλεόραση.
Μικρασιατικής καταγωγής (Τσεσμές Μικράς Ασίας) γεννήθηκε στην Αθήνα, με γυμνασιακές σπουδές στο «Αρσάκειο». Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην «Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών» και είναι πτυχιούχος σκηνοθέτης.
Ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Σήμερα εργάζεται ως σκηνοθέτης και παράλληλα μελετητής δημοσίων εγγράφων τα οποία αναφέρονται στον κοινωνικό και προσωπικό βίο με σκοπό τη δημιουργία αρχείων δεδομένων ευρέως φάσματος θεμάτων της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Είναι συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών στο πρόγραμμα του «Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών» για την καταγραφή της Ιστορίας του ελληνικού Τύπου. Συμμετείχε ως κύριος σύμβουλος του «Αρχείου Κρήτης» για την υλοποίηση του έργου «Ντοκουμέντα Ιστορίας-Πνεύματος και Ελληνικού Πολιτισμού» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το συγγραφικό έργο της είναι το λεύκωμα «Γαύδος - οδοιπορικό στο χώρο και στο χρόνο» και «Ιστορία του Κρητικού Τύπου».
Είναι εταίρος της «Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας» των Αρσακείων Σχολείων, μέλος του «Ιδρύματος Μελετών Νίκος Καζαντζάκης», διετέλεσε μέλος των Δ.Σ. του «Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων» και του Δ.Σ. του ραδιοφωνικού σταθμού 9,84. Υπήρξε σύμβουλος του τότε υπουργού Επικρατείας Μίκη Θεοδωράκη.

Ο Γιώργος και η Ηρώ Σγουράκη από κοινού έχουν παράξει -εδώ και 35 χρόνια- δεκάδες εκπομπές στη δημόσια τηλεόραση.
Δημιούργησαν την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Αρχείο Κρήτης» και εξέδωσαν τα λευκώματα με dvd «Μίκης Θεοδωράκης - ντοκουμέντα της ζωής και του έργου του», «Γιάννης Ρίτσος - αυτοβιογραφία», την ταινία «Βιογραφία Ελευθερίου Βενιζέλου», τα βιβλία «Κρητικά Ημερολόγια» καθώς και την ειδική έκδοση σε cd με όλα τα διασωθέντα ηχητικά ντοκουμέντα με τη φωνή του Εθνάρχη.

Εμβληματικό έργο τους είναι οι αυτοβιογραφίες των προσωπικοτήτων της πνευματικής, καλλιτεχνικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής της Ελλάδας, το «Μονόγραμμα» εδώ και 30 χρόνια.

Η ΕΡΤ σε ειδική εκδήλωση (Φεβρουάριος 2012), βράβευσε τους δημιουργούς της εκπομπής «Μονόγραμμα», τον Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη, για τα 30 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας της εκπομπής στην ελληνική τηλεόραση.

Οι παραγωγές τους έχουν αποσπάσει ελληνικά και διεθνή βραβεία, όπως η ταινία «Θεόφιλος Γ. Χ΄΄Μιχαήλ» -Α΄ Βραβείο 20ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, «Μίκης Θεοδωράκης - αυτοβιογραφία» -Φεστιβάλ Ουκρανίας κ.ά.

Σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού αποτελούν θέματα μελέτης και διδασκαλίας ταινίες από το έργο τους όπως από τις σειρές: «Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική…», «Μονόγραμμα» και από τα ντοκιμαντέρ «Εδώ γεννήθηκε η Ευρώπη», «Η άλλη Ελλάδα» και «Αυτή είναι η Κρήτη».

Η ΕΡΤ προκειμένου να διαφυλάξει και διασώσει το σύνολο της τεράστιας παραγωγής της, από τότε που ξεκίνησε η λειτουργία της κρατικής τηλεόρασης, έχει εδώ και χρόνια προχωρήσει στην καταγραφή, αποκατάσταση, ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και ανάδειξη του ανεκτίμητου οπτικοακουστικού της αρχείου, με πρότυπο τις αντίστοιχες διεθνείς μελέτες και προδιαγραφές.
Το όλο έργο υλοποιείται συστηματικά από τη Διεύθυνση Μουσείου-Αρχείου και δημιουργείται με όλες τις τεχνικές και ποιοτικές προδιαγραφές προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη πρόσβαση των πολιτών στην οπτικοακουστική μας κληρονομιά. Η ανάδειξη αυτού του αρχείου αποτελεί μια πολιτιστική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Μεγάλο μέρος του «αρχείου Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη» περιλαμβάνεται στην ιστοσελίδα της ΕΡΤ: ert-archives.gr


Επιμέλεια: Δημήτρης Μπαλής