Ολυμπιακοί Αγώνες και πολιτική

Από την αναβίωσή τους, ακόμα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνδέθηκαν άρρηκτα με την πολιτική και τα περιστατικά που το αποδεικνύουν είναι πολλά. Από τους πρώτους της Αθήνας το 1896, μέχρι τους τελευταίους του Πεκίνου το 2008, οι πολιτικοί φρόντισαν να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο, άλλοτε θετικό και άλλοτε όχι. Η πολιτική είχε πάντα τη δική της θέση στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Αν και όλοι ισχυρίζονται πως η πολιτική πρέπει να μένει έξω από τον αθλητισμό, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ειδικά αν η αναφορά περιοριστεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τη σημαντικότερη παγκόσμια αθλητική διοργάνωση, γίνεται σαφές πως οι πολιτικοί πάντα έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Αρχής γενομένης από τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το 1896.

Αθήνα, 1896

Το κόστος της διοργάνωσης των πρώτων Ολυμπιακών ήταν απαγορευτικό, κάτι που ανάγκασε τον διάδοχο Κωνσταντίνο να ηγηθεί της οργανωτικής επιτροπής και με δωρεές να συγκεντρώσει το ποσό των 330.000 δραχμών. Ο προϋπολογισμός, όμως, έκανε λόγο για περισσότερα από 3.700.000 δραχμές, κάτι που σήμαινε πως ο στόχος ήταν ακόμα μακριά.

Τελικά και με την παρέμβαση του Κωνσταντίνου, ο Γεώργιος Αβέρωφ συνέβαλε στην ανακατασκευή του Παναθηναϊκού Σταδίου, δωρίζοντας, στην ουσία, 920.000 δραχμές.

Παρίσι, 1900

Κατά γενική ομολογία, η οργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του Παρισιού ήταν η χειρότερη όλων των εποχών. Οι Γάλλοι πολιτικοί ηγέτες φρόντισαν να συμπεριλάβουν τους αγώνες στην Διεθνή Έκθεση που γινόταν κάθε χρόνο στη γαλλική πρωτεύουσα, οδηγώντας τους στην εμπορευματοποίηση, μόλις τέσσερα χρόνια μετά την αναβίωσή τους.

Σεν Λούις, 1904

Η 3η διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων ανατέθηκε αρχικά στο Σικάγο, αλλά αργότερα, με παρέμβαση του Αμερικανού Προέδρου Theodore Roosevelt, αποφασίστηκε να γίνει στο Σεντ Λούις, για να συμπέσει με τη Διεθνή Έκθεση της πόλης. Αποτέλεσμα, οι αγώνες για δεύτερη συνεχόμενη φορά απέτυχαν, αφού μετά το Παρίσι επαναλήφθηκε το ίδιο λάθος.

Πολλοί, μάλιστα, ισχυρίστηκαν πως οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες δεν θα συνεχίζονταν, αν μετά από τις δύο διοργανώσεις του Παρισιού και του Σεντ Λούις, δεν ακολουθούσε η Μεσολυμπιάδα της Αθήνας, που έδωσε ξανά αίγλη και κύρος στο θεσμό και συνετέλεσε στη μελλοντική επιτυχία του.

Λονδίνο, 1908

Στους Ολυμπιακούς του 1908 που έγιναν στο Λονδίνο, προέκυψε ένα διπλωματικό ζήτημα, όταν κατά την τελετή έναρξης δεν εμφανίστηκε η Αμερικάνικη σημαία στο στάδιο.

Οι Βρετανοί ισχυρίστηκαν πως δεν βρήκαν μια σωστού μεγέθους σημαία, κάτι που εξόργισε τους Αμερικανούς. Εκείνοι με τη σειρά τους, κατά την παρέλαση, δεν χαμήλωσαν τη σημαία, σε ένδειξη σεβασμού, όταν πέρασαν μπροστά από το Βασιλέα. Ανάλογο θέμα προέκυψε και με τους Σουηδούς, που αρνήθηκαν να παρελάσουν, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απουσία της δικής τους σημαίας.

Πρόβλημα παρουσιάστηκε και με τους Φιλανδούς, οι οποίοι δεν πήραν μέρος στους αγώνες ως τμήμα της Ρωσικής αποστολής, παρότι τα εδάφη της Φινλανδίας ήταν υπό Ρωσική κατοχή. Πολλοί αθλητές προτίμησαν να παρελάσουν χωρίς σημαία, μακριά από τους αθλητές της Ρωσίας.

Αμβέρσα, 1920

Η ΔΟΕ είχε αρχικά αποφασίσει να αναθέσει τους Ολυμπιακούς του 1920 στη Βουδαπέστη, προτιμώντας την από τη Λυών και το Άμστερνταμ, που ήταν συνυποψήφιες πόλεις. Τελικά τον Απρίλιο του 1919, για να τιμήσει τους κατοίκους της Αμβέρσας που υπέστησαν πολλά δεινά από τον πόλεμο, άλλαξε την έδρα διεξαγωγής της Ολυμπιάδας, επιλέγοντας την βελγική πόλη.

Το Βέλγιο δεν προσκάλεσε επίσημα τις ηττημένες χώρες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αν και η ΔΟΕ δεν είχε προχωρήσει στον αποκλεισμό τους. Έτσι δεν πήραν μέρος η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία και η Τουρκία.

Μόναχο, 1936

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Μονάχου χαρακτηρίστηκαν από την προσπάθεια του Χίτλερ να προπαγανδίσει την ανωτερότητα της «Άριας» φυλής, καθώς και να αποδείξει πως το ναζιστικό καθεστώς υπερτερούσε έναντι των άλλων.

Για το λόγο αυτό η οργάνωση ήταν άψογη, με την κατασκευή υπερσύγχρονων αθλητικών εγκαταστάσεων και την κάλυψη των αγώνων τηλεοπτικά, επίτευγμα πρωτόγνωρο για την εποχή.

Πριν την έναρξη των αγώνων, η πόλη του Μονάχου «καθαρίστηκε» από τους τσιγγάνους, τους οποίους οδήγησαν σε ειδικά διαμορφωμένα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επίσης αφαιρέθηκαν οι πινακίδες που αναφέρονταν στην απαγόρευση που υπόκεινταν οι εβραίοι, κάτι που έγινε σε κάθε πόλη που είχε τουριστικό ενδιαφέρον. Ο Χίτλερ δεν ήθελε να κατηγορηθεί για αποκλεισμό συγκεκριμένων ομάδων, έτσι φρόντιζε να εξωραΐσει την εικόνα του.

Η μεγάλη ήττα, όμως, του Χίτλερ ήρθε στο αγωνιστικό κομμάτι. Η νίκη του μαύρου Τζέσε Όουενς σε τέσσερα αγωνίσματα του στίβου (100μ. 200μ. 4x100μ. και μήκος) κατέρριψε τις απόψεις του γερμανού περί ανωτερότητας της λευκής φυλής και τον εξέθεσε στα μάτια όλων των φιλάθλων.

Οι φήμες που ήθελαν τον Χίτλερ εξοργισμένο, να μην παραδέχεται τις νίκες των Αμερικανού, διαψεύστηκαν από τον ίδιο τον Όουενς, που απέδειξε την ανωτερότητα της ψυχής του.

Ελσίνκι, 1952

Εν μέσω του ψυχρού πολέμου, οι διοργανωτές φρόντισαν από την αρχή να ελαχιστοποιήσουν την πιθανότητα προβλημάτων ανάμεσα σε Ανατολικούς και Δυτικούς. Έχτισαν, έτσι, από την αρχή τρία ξεχωριστά Ολυμπιακά χωριά.

Ένα για τις χώρες που ήταν υπό την επιρροή των ΗΠΑ, ένα για όσες ήταν στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετική Ένωσης και ένα αποκλειστικά για τις γυναίκες. Η δημιουργία χωριστών Ολυμπιακών χωριών, τελικά, ήταν υπερβολική, αφού οι αθλητές με τη συμπεριφορά τους και το αθλητικό πνεύμα που επέδειξαν, δεν χρειάστηκαν ακραία μέτρα για να συνυπάρξουν.

Αντίθετα οι φιλίες που δημιουργήθηκαν και κράτησαν ήταν πολλές, ακόμα και ανάμεσα σε Αμερικανούς και Σοβιετικούς.

Μελβούρνη, 1956

Στη Μελβούρνη είχαμε την πρώτη εμφάνιση μποϋκοτάζ για πολιτικούς λόγους. Απέχουν η Αίγυπτος, ο Λίβανος και το Ιράκ, λόγω των γεγονότων του Σουέζ. Η Ολλανδία, η Ισπανία και η Ελβετία, λόγω της εισβολής των Σοβιετικών στην Ουγγαρία. Η Κίνα λόγω της συμμετοχής της Ταϊβάν στην Ολυμπιάδα.

Μεξικό, 1968

Το γεγονός που στιγμάτισε τους αγώνες του Μεξικού ήταν η σφαγή περισσότερων από 40 φοιτητών, κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης διαμαρτυρίας, λίγες μόνο μέρες πριν την έναρξη των αγώνων. Οι φοιτητές, που ζητούσαν περισσότερη ελευθερία, δέχτηκαν τα πυρά των αστυνομικών.

Η κυβέρνηση του Μεξικού έριξε την ευθύνη στους συγκεντρωμένους και καταδίκασε τη βία. Αν και οι αγώνες λίγο έλλειψε να ακυρωθούν, εξαιτίας αυτού του περιστατικού, τελικά η ΔΟΕ έδωσε την εντολή να γίνουν κανονικά.

Ένα άλλο πολιτικό γεγονός χαρακτήρισε τους αγώνες του 1968. Ήταν η στιγμή της απονομής των μεταλλίων στους νικητές των 200μ. στο στίβο.

Οι Αμερικανοί αθλητές Tommie Smith και John Carlos, που είχαν κατακτήσει το χρυσό και το χάλκινο μετάλλιο αντίστοιχα, εμφανίστηκαν στο βάθρο των νικητών φορώντας μαύρα γάντια και ύψωσαν τις γροθιές τους κατά τη διάρκεια της ανάκρουσης του εθνικού ύμνου της Αμερικής. Ο λόγος της κίνησης αυτής ήταν η διαμαρτυρία για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο δεύτερος νικητής, Αυστραλός Peter Norman, φορούσε μία κονκάρδα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε ένδειξη συμπαράστασης στους άλλους δύο συναθλητές του.

Η ΔΟΕ μετά από αυτή την κίνηση, τιμώρησε τους δύο Αμερικανούς αθλητές με ισόβιο αποκλεισμό από τους Ολυμπιακούς αγώνες. Ο Αυστραλός τιμωρήθηκε από την Ομοσπονδία της χώρας του σιωπηλά, αφού δεν εκλήθη να πάρει μέρος στους επόμενους Ολυμπιακούς που έγιναν στο Μόναχο.

Μόναχο, 1972

Η «σφαγή του Μονάχου», όπως έμεινε στην ιστορία, είναι η σημαντικότερη στιγμή των αγώνων και αυτή που τους χαρακτηρίζει ακόμα και σήμερα. Στις 5 Σεπτεμβρίου μία ομάδα οκτώ Παλαιστινίων τρομοκρατών, μελών της οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης», εισέβαλλε στο Ολυμπιακό χωριό και έπιασε ομήρους έντεκα Ισραηλινούς αθλητές, προπονητές και επισήμους. Τους κράτησε μέσα στα διαμερίσματά τους και απειλούσε να τους σκοτώσει. Δύο μέλη της Ισραηλινής αποστολής είχαν ήδη πυροβοληθεί και σκοτωθεί, κατά τη διάρκεια της εισβολής των τρομοκρατών.

Μετά από διαπραγματεύσεις που κράτησαν για περισσότερες από 18 ώρες, οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλίτες όμηροι, μεταφέρθηκαν στο στρατιωτικό αεροδρόμιο Furstenfeldbruck, από όπου θα έπαιρναν αεροπλάνο για μια αραβική χώρα, που το όνομά της δεν είχε γίνει ακόμα γνωστό.

Οι Γερμανοί είχαν σχεδιάσει να επέμβουν και να σώσουν εκεί τους ομήρους, αλλά δεν είχαν κάνει σωστούς υπολογισμούς σχετικά με τον αριθμό των τρομοκρατών και την αποφασιστικότητά τους. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, όλοι οι όμηροι εκτελέστηκαν από τους τρομοκράτες, τέσσερεις από αυτούς όταν ένας Παλαιστίνιος εξερράγη με τα εκρηκτικά που έφερε πάνω του, ενώ και μέλη της Παλαιστινιακής οργάνωσης έπεσαν νεκρά από τα πυρά των Γερμανικών αρχών.

Τρεις τρομοκράτες επέζησαν, συνελήφθησαν, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι στις 29 Οκτωβρίου – και ενώ θα παραπέμπονταν σε δίκη – ως αντάλλαγμα για μια αεροπειρατεία που στο μεταξύ είχαν κάνει μέλη της Οργάνωσης για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης σε Γερμανικό αεροπλάνο.

Από τους τρεις επιζήσαντες, δύο δολοφονήθηκαν από τις Ισραηλινές μυστικές Υπηρεσίες – τη γνωστή Mossad – ενώ ένας, ο Jamal Al-Gashey πιστεύεται πως ακόμα είναι εν ζωή και βρίσκεται σε άγνωστη Αφρικανική χώρα, όπου ζει με τη γυναίκα και τα δύο του παιδιά. Το τραγικό αυτό περιστατικό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναβολή των αγώνων, αλλά η ΔΟΕ αποφάσισε πως οι αγώνες έπρεπε να συνεχιστούν. Μετά από μια τελετή μνήμης και τιμής προς τους νεκρούς, οι αγώνες συνεχίστηκαν, με μία μόνο μέρα αποχής των αθλητών.

Μόσχα, 1980

Η εισβολή των Σοβιετικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν, το 1979, οδήγησε τους Αμερικανούς στην απόφαση να μποϋκοτάρουν τους αγώνες σε ένδειξη διαμαρτυρία. Τελικά οι χώρες που συμμετείχαν στο μποϋκοτάζ ήταν 65, ανάμεσά τους η Δυτική Γερμανία, η Νορβηγία, η Κίνα, η Ιαπωνία και πολλές Αραβικές χώρες.

Λος Άντζελες, 1984

Σε απάντηση του μποϋκοτάζ των χωρών του λεγόμενου δυτικού κόσμου, που έγινε τέσσερα χρόνια πριν, η Σοβιετική Ένωση, με τη δικαιολογία της έντονης αντι-σοβιετικής «υστερίας» και της έλλειψης ασφάλειας, αποφάσισε να μποϋκοτάρει με τη σειρά της τους αγώνες του Λος Άντζελες. Μαζί με τους Σοβιετικούς τάχθηκαν και άλλες χώρες του ανατολικού μπλοκ, εκτός της Ρουμανίας.

Σεούλ, 1988

Η Γερμανία έστειλε για πρώτη φορά μετά το 1962 ενωμένη ομάδα. Είχε προηγηθεί η ένωση των δύο Γερμανιών.
Λόγω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, οι χώρες της Βαλτικής έστειλαν ομάδα για πρώτη φορά μετά το 1936. Οι υπόλοιπες χώρες συμμετείχαν με μία ομάδα με το όνομα «Ενωμένη Ομάδα» και σημαία την Ολυμπιακή.

Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας είχε ως αποτέλεσμα οι χώρες της Κροατίας, της Σλοβενίας και της Βοσνίας Ερζεγοβίνης να λάβουν μέρος ως ανεξάρτητες ομάδες στην Ολυμπιάδα. Η Γιουγκοσλαβία λόγω των κυρώσεων είχε αποκλειστεί, αν και μεμονωμένοι αθλητές είχαν το δικαίωμα να συμμετάσχουν υπό τη Σημαία των Ολυμπιακών αγώνων.

Ατλάντα, 1996

Στις 27 Ιουλίου εξερράγη βόμβα στο Ολυμπιακό πάρκο, σκοτώνοντας έναν πολίτη και προκαλώντας το θάνατο από ανακοπή καρδιάς σε άλλον ένα. Θα μπορούσε να είχε προκαλέσει πολύ περισσότερα θύματα, αν ο υπεύθυνος ασφαλείας δεν εντόπιζε τη βόμβα και δεν έκανε τα μέγιστα για να απομακρύνει όσους περισσότερους μπορούσε από το σημείο.

Οι λόγοι του τρομοκρατικού χτυπήματος δεν έγιναν γνωστοί, αλλά είναι ένα ακόμα περιστατικό που συνδέει τους Ολυμπιακούς Αγώνες με την πολιτική.

Κώστας Κουκάρας