Το παραμύθι άρχισε καλά, όμως...

Αρχή του παραμυθιού, καλημέρα σας (ή καλησπέρα σας, εξαρτάται από την ώρα που διαβάζετε). Κάποτε στην Αγγλία, όταν η νεοφιλελεύθερη «βαρόνη» Θάτσερ ξεκουμπίστηκε από το προσκήνιο της ιστορίας δίνοντας τη θέση της στον άχρωμο Μέιτζορ, πριν αρχίσει η κυριαρχία των «εργατικών», τα πράγματα στο ποδόσφαιρο ήταν απλά και όχι κατ’ ανάγκη όμορφα. Μετά το μικρό χρονικό διάστημα που ο Μέιτζορ βρέθηκε -χωρίς αξιώσεις- στο προσκήνιο, ήρθε η σειρά του Μπλερ και της δικής του συνταγής. Του «τρίτου δρόμου», που δεν είχε και πολλές διαφορές από τη συνταγή της Θάτσερ. Η οικονομική συνταγή του Μπλερ εφαρμόστηκε και στο ποδόσφαιρο.

Κάποιοι επιχειρηματίες, λοιπόν, από την απέναντι όχθη του Ατλαντικού, με διαφορετική αντίληψη για την οικονομία, είδαν την ευκαιρία. Και η ευκαιρία ήταν οι ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ, τότε. Και γιατί ήταν ευκαιρία; Γιατί το αγγλικό ποδόσφαιρο την εποχή που άρχισε το κύμα των εξαγορών ήταν –και αφού 190 χώρες έχουν αγοράσει τα τηλεοπτικά δικαιώματα της Πρέμιερ Λιγκ. Επομένως, αν κάποιος επιχειρηματίας αναζητούσε ένα όχημα για να μπει σε νέες αγορές -τις ανοικτές αγορές που λάτρεψε και λατρεύει η παγκοσμιοποίηση, μια αγγλική ποδοσφαιρική ομάδα θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ καλή επιλογή. Δεύτερος λόγος ήταν οι πολύ μεγάλες συμφωνίες πώλησης τηλεοπτικών δικαιωμάτων που υπέγραψαν οι ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ, που έφερνε αρκετά χρήματα στο ταμείο ενισχύοντας τα έσοδά τους. Ενας τρίτος λόγος είχε να κάνει με αυτό που ονομάζεται στην οικονομία των σπορ merchandising.

Την πώληση, δηλαδή, αντικειμένων με το σήμα της ομάδας. Την αγωνιστική περίοδο 2007-08 ο συνολικός τζίρος του merchandising για τις 20 ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ έφθασε τα 3 δισ. ευρώ, τριπλάσιος απ' ό,τι πέντε χρόνια πριν. Οπως γίνεται εύκολα κατανοητό, οι δημοφιλέστερες ομάδες έχουν και το μερίδιο του λέοντος σε αυτό τον τζίρο. Ενας τέταρτος λόγος είχε να κάνει με την πληρότητα των γηπέδων, ιδίως των μεγάλων ομάδων που αποτέλεσαν στόχο εξαγοράς, που κυμαίνεται σταθερά πάνω από 90%, με αποτέλεσμα να μπαίνουν στο ταμείο της ομάδας πολλά χρήματα από τις εισπράξεις των αγώνων (και τις διαφημίσεις). Ενας πέμπτος λόγος, και ιδιαίτερα σημαντικός, αφορούσε τη διεύρυνση των ευρυζωνικών συνδέσεων με το Διαδίκτυο και τις νέες δυνατότητες που έχουν οι χρήστες υπολογιστών να παρακολουθούν τηλεοπτικά προγράμματα μέσα από την οθόνη του υπολογιστή τους, άρα και ποδοσφαιρικά παιχνίδια.

Αυτή η τεχνολογική εξέλιξη παρείχε τη δυνατότητα στις ομάδες να μεγιστοποιήσουν τα έσοδα από τις πωλήσεις τηλεοπτικών δικαιωμάτων, διότι μπορούν έναντι μιας μικρής μηνιαίας συνδρομής να δίνουν εικόνα από τα παιχνίδια τους σε όλους τους συνδρομητές τους, παντού στον κόσμο. Αν κάποιος παρατηρήσει τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου των Αμερικανών κεφαλαιούχων που εξαγόρασαν αγγλικές ομάδες, όπως και αρκετών από αυτούς που λέγεται ότι ενδιαφέρονται, θα διαπιστώσει ότι έχουν άμεση σχέση με τη βιομηχανία των σπορ, μια και είναι ιδιοκτήτες ομάδων μπέιζμπολ, χόκεϊ ή ακόμη και ομάδων του αμερικανικού ποδοσφαίρου. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι με βάση την αμερικανική νομοθεσία απαγορεύεται στις ομάδες όλων των σπορ να συνδέονται με εταιρείες στοιχημάτων και παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, πράγμα που μπορούν να κάνουν οι αγγλικές ποδοσφαιρικές ομάδες και με αυτό τον τρόπο προσφέρουν ακόμη περισσότερες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Σε όλα αυτά συνυπολογίστε και τον τρόπο που γίνονται συνήθως οι εξαγορές. Φτιάχνω μια εταιρεία με έδρα -συνήθως- σε κάποιο φορολογικό παράδεισο και τη βάζω να δανειστεί και να αγοράσει την ομάδα, από τα κέρδη της οποίας αποπληρώνονται οι δόσεις του δανείου που πήρε η εταιρεία η οποία χρησιμοποιήθηκε για την εξαγορά (στην περίπτωση της Λίβερπουλ και της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ έτσι έγινε). Και η συνταγή αυτή ενδεχομένως να «δούλευε» όταν η οικονομία πήγαινε καλά. Τώρα που δεν πάει, η Λίβερπουλ ξεπουλιέται ενώ η Γιουνάιτεντ έχει ένα χρέος που φθάνει τα 780 εκατομμύρια, την ώρα που ο Γκλέιζερ είχε δανειστεί 650. Σημειώστε ότι οι Αμερικανοί ιδιοκτήτες της Λίβερπουλ θα πουλήσουν με κέρδος και θα φύγουν χωρίς χρέη (και ο Γκλέιζερ το ίδιο θα κάνει μόλις στριμωχτεί λιγάκι). Τα χρέη θα τα έχουν οι ομάδες. Το παραμύθι δεν έχει τελειώσει ακόμα. Και να δείτε που το τέλος του δεν θα είναι και τόσο ευχάριστο.

Η νέα εποχή...

Το Σάββατο το βράδυ συνέβη ένα γεγονός που φυσικά δεν αξιολογήθηκε ως τόσο σημαντικό. Και μπορεί αυτή η αξιολόγηση να έχει βάση όταν γίνεται με συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν να κάνουν με την τηλεθέαση ή την αναγνωσιμότητα. Τα αποτελέσματα κάποιων γεγονότων, ωστόσο, είναι πολύ πιο σύνθετα, κάπως περισσότερο μακροπρόθεσμα και δεν μπορούν να οπτικοποιηθούν όπως θα ήθελε η τηλεόραση για να μπορέσει να τα «σερβίρει» στο κοινό, διεγείροντας την περιέργειά του και τα νούμερα τηλεθέασης. Ομως το γεγονός έχει ήδη συμβεί, κινητοποιώντας τη μηχανή των συνεπειών του.

Το Σάββατο το βράδυ, λοιπόν, το παιχνίδι της εθνικής Αγγλίας για τα προκριματικά του Μουντιάλ του 2010 μεταδόθηκε μόνο μέσω Διαδικτύου. Οσοι ήθελαν να το δουν μπορούσαν να το κάνουν μόνο εάν είχαν σύνδεση με το Διαδίκτυο ή είχαν κάποιο γνωστό ή συγγενή που διέθετε μία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα, περίπου 500 χιλιάδες άνθρωποι παρακολούθησαν το παιχνίδι μέσω Διαδικτύου. Αν το ίδιο παιχνίδι μεταδιδόταν τηλεοπτικά από το BSKYB οι θεατές θα έφταναν τα 2 εκατομμύρια, νούμερο που θα ανέβαινε στα 7 εκατομμύρια, εάν το μετέδιδε παράλληλα και η ITV. Το κόστος της αγοράς του συγκεκριμένου παιχνιδιού της εθνικής Αγγλίας μέσω Διαδικτύου κυμαινόταν στις 4,99 -10,99 λίρες, ανάλογα με το πακέτο που επέλεγε κάποιος.

Για την ποιότητα της εικόνας υπήρχαν κάποια παράπονα, αλλά υποθέτω ότι αυτό θα διορθωθεί στο μέλλον. Περισσότερα επιμέρους στοιχεία γι’ αυτή τη μετάδοση –ηλικίες, περιοχές που το «είδαν», πακέτα που πουλήθηκαν- η εταιρεία που είχε τα δικαιώματα μετάδοσης του παιχνιδιού δεν έδωσε στη δημοσιότητα. Και ακούγεται λογικό. Από τη μελέτη τους βγαίνουν χρήσιμα συμπεράσματα, οικονομικού χαρακτήρα, που η εταιρεία θα αναλύσει για να προσαρμόσει τη στρατηγική της. Η σπουδαιότητα του γεγονότος έγκειται στην αποκλειστικότητά του. Σ' αυτό το «ΜΟΝΟ μέσω Διαδικτύου». Και στη χρέωση. Και τα δύο αυτά στοιχεία προαναγγέλλουν μια τάση που θα γενικευθεί. Τη χρέωση των υπηρεσιών που απολαμβάνει κάποιος μέσω Διαδικτύου, είτε πρόκειται για διασκέδαση, ενημέρωση, επιμόρφωση είτε για ό,τι αλλο.

Και όσοι την παρακολουθούν

Αυτές τις νέες εξελίξεις που σηματοδοτεί το γεγονός της αποκλειστικής μετάδοσης του παιχνιδιού της εθνικής Αγγλίας μέσω Διαδικτύου πρέπει περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες να τις λάβουν σοβαρά υπόψη τα νομοθετικά σώματα των κρατών, δηλαδή τα κοινοβούλια. Η Φινλανδία είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που αντιλαμβάνεται τη νέα πραγματικότητα και θεωρεί την πρόσβαση στο ευρυζωνικό Ιντερνετ ως ανθρώπινο δικαίωμα. Μάλιστα, νομοθετεί για να το κατοχυρώσει και να το προστατέψει.

Ετσι, με νόμο που εισηγήθηκε το φινλανδικό Υπουργείο Μεταφορών, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών θα είναι υποχρεωμένες μέχρι τον Ιούλιο του 2010 να παρέχουν σε όλους τους κατοίκους της Φινλανδίας γραμμές ευρυζωνικές και ταχύτητες που θα φθάνουν το 1 mbps. Υποθέτω πως η τάση, έστω και αργά, θα γενικευθεί. Και αναρωτιέμαι. Μήπως το νέο, παράλληλο, εικονικό σύμπαν του Διαδικτύου έχει ανάγκη από μια συνολική ρύθμιση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανάλογη με αυτήν του Habeas Corpus; Μήπως χρειαζόμαστε ένα Habeas Data, τώρα όμως;