Μέσι και Ρονάλντο: ο τρόμος των διαφημιστών

Aπό το προηγούμενο Μουντιάλ σκεφτόμουν τη σχέση που μπορεί να έχει το Παγκόσμιο Κύπελλο με το ποδόσφαιρο. Το κορυφαίο ποδοσφαιρικό γεγονός του πλανήτη αρχίζει να γίνεται όλο και περισσότερο ένα marketing event, παρά μια γιορτή για το δημοφιλέστερο παιχνίδι του κόσμου.

Ολα οργανώνονται μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Από την κλήρωση των ομίλων –που μοιάζει με ορισμό– και έχει στόχο να διασφαλίσει την πορεία των ισχυρών, να αποκλείσει τις εκπλήξεις και να διασφαλίσει τα γεμάτα γήπεδα και το τηλεοπτικό ενδιαφέρον, μέχρι το τι θα φοράνε και τι θα πίνουν μέσα στα γήπεδα οι φίλαθλοι-οπαδοί.

Από τις κερκίδες εξορίζεται ό,τι μπορεί να ενοχλήσει ή να χαλάσει την πανηγυρτζίδικη εικόνα της τηλεοπτικής κάλυψης, αν και αυτό δύσκολα θα επιτευχθεί στη Ν. Αφρική. Οι ποδοσφαιριστές στο γήπεδο ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο να διατηρήσουν τις δυνάμεις τους εν όψει της σεζόν που ακολουθεί, παρά να τα δώσουν όλα σε ένα μήνα, διακινδυνεύοντας κάποιο σοβαρό τραυματισμό.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο τείνει να γίνει ένα «απονευρωμένο» παγκόσμιο τηλεοπτικό γεγονός. Αυτό φαίνεται και από τον χαρακτήρα του ποδοσφαίρου που παίζεται. Ενα ποδόσφαιρο που δεν έχει να κάνει με το θέαμα, αλλά με την επίτευξη του αποτελέσματος. Κι ένα ποδόσφαιρο που επιλέγει το αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο ότι θα βασιστεί στο σύστημα, στη συνταγή, παρά στο άτομο.

Ετσι, στο πρώτο πλάνο βρίσκονται πια οι προπονητές κι όχι οι ποδοσφαιριστές. Και οι προπονητές, τουλάχιστον εκείνοι που διακινδυνεύουν πολλά, σπάνια ρισκάρουν. Η ποδοσφαιρική σιγουριά, όμως, μπορεί να φέρνει αποτελέσματα και χρήματα, αλλά συνοδεύεται από την ανία.

Η εμμονή και η εξάρτηση των προπονητών από το σύστημα κλείνουν τον δρόμο και στους νεαρούς ποδοσφαιριστές, οι οποίοι θα μπορούσαν να φρεσκάρουν την ποιότητα του θεάματος. Οι νέοι ποδοσφαιριστές, βλέπετε, δεν είναι δοκιμασμένοι. Είναι σαν τους άνεργους πτυχιούχους, οι οποίοι όταν αναζητούν δουλειά, οι πιθανοί εργοδότες τούς επισημαίνουν την έλλειψη εμπειρίας.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο είναι ως θέαμα ένα ετεροκαθοριζόμενο γεγονός. Την ποιότητα του θεάματος τώρα την καθορίζουν ένα σωρό εξωποδοσφαιρικοί παράγοντες, κυρίως οικονομικοί. Και νομίζω ότι δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Στον απολογισμό της διοργάνωσης από το 1998 και μετά εκείνο που κυριαρχεί είναι τα οικονομικά δεδομένα αποκλειστικά.

Πόσοι παρακολούθησαν από την τηλεόραση, πόσα εισιτήρια πουλήθηκαν, πόσα εισέπραξε η ΦΙΦΑ, πόσα ελπίζουν να αποκομίσουν οι χορηγοί, τι τζίρος έγινε στο στοίχημα, πόσοι τουρίστες επισκέφθηκαν τη διοργανώτρια κι άλλα τέτοια. Εχοντας μπροστά μας το Παγκόσμιο Κύπελλο, πολλοί διαφημιστές, οι άνθρωποι της ΦΙΦΑ και γενικά οι επαγγελματίες του μάρκετινγκ τρέμουν στο ενδεχόμενο να μην καταφέρουν να προκριθούν στο Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής η Αργεντινή και η Πορτογαλία.

Ο λόγος; Αν απουσιάσουν αυτές οι δύο ομάδες, θα λείψουν από τη διοργάνωση οι δύο εμπορικότεροι ποδοσφαιριστές του κόσμου: ο Μέσι και ο Κριστιάνο Ρονάλντο. Κι αυτές οι απουσίες θα προκαλέσουν μεγάλες οικονομικές απώλειες στα έσοδα της διοργάνωσης και στις εταιρείες που έχουν επενδύσει –διαφημιστικά– πάνω στους δύο αυτούς ποδοσφαιριστές. Οι άνθρωποι της Ρεάλ εκτιμούν ότι πιθανή απουσία του Ρονάλντο από το Παγκόσμιο Κύπελλο θα σημαίνει οικονομική απώλεια της τάξης των 100 εκατομμυρίων δολαρίων για την επόμενη τριετία.

Κι αυτά τα έσοδα θα είναι απώλειες από χορηγίες, διαφημιστικά έσοδα, περιοδείες, τηλεοπτικά δικαιώματα και πωλήσεις από αντικείμενα με το σήμα της ομάδας. Το ποδόσφαιρο παίζεται –ακόμα και σήμερα– από ανθρώπους και όχι από τέλεια χαμογελαστά και καλογυαλισμένα ανθρωπάκια, που η πρώτη δουλειά τους είναι να προσφέρουν κοινό στους διαφημιστές και δευτερευόντως να χαρούν –αν αυτό συμβαίνει– το παιχνίδι.

Αυτό το παιχνίδι, που κάποιοι θέλουν να το απονευρώσουν για να το μεταβάλουν σε ένα είδος «καθωσπρέπει» διασκέδασης για όλους, που όλοι θα χειροκροτούν την ίδια στιγμή και θα καταναλώνουν τα ίδια προϊόντα, δεν είναι το ποδόσφαιρο που αγαπήσαμε. Το παιχνίδι όταν μεταβάλλεται σε προϊόν αναιρεί τον ίδιο τον εαυτό του. Και αν συμβεί αυτό, δεν το χρειαζόμαστε.

Η εθνική και το Μουντιάλ

Tο σημερινό παιχνίδι με το Λουξεμβούργο πρέπει να έχει ένα και μόνο αποτέλεσμα: τη νίκη, κι αν είναι δυνατόν με πολλά γκολ. Για να διασφαλιστεί η δεύτερη θέση που οδηγεί στα μπαράζ. Το αποψινό παιχνίδι θα είναι ο πρώτος μεγάλος σταθμός μιας προσπάθειας που στο ξεκίνημά της άρχισε με τους καλύτερους οιωνούς.

Και εξελίχθηκε άσχημα. Η κλήρωση του ομίλου ήταν «παραγγελιά» για την πρώτη θέση που οδηγούσε απευθείας στη Ν. Αφρική. Η μεγάλη ευκαιρία χάθηκε, αλλά στην πορεία ανακαλύψαμε κι άλλα πράγματα. Οτι το μοντέλο οργάνωσης της Εθνικής ομάδας και η αγωνιστική της φιλοσοφία παρέμειναν απαράλλαχτα στα χρόνια που ακολούθησαν την πολύ μεγάλη επιτυχία της Πορτογαλίας.

Με ευθύνη του προπονητή και της ΕΠΟ. Αντί εκείνη η επιτυχία να αποτελέσει το εφαλτήριο για να προχωρήσει το ελληνικό ποδόσφαιρο λίγο πιο μπροστά, να ανέβει κάποια σκαλιά, έγινε ένα βολικό απάγκιο για επανάπαυση. Και η επανάπαυση σε αυτές τις περιπτώσεις σημαίνει πισωγύρισμα.

Το ελληνικό ποδόσφαιρο έχασε τη δυναμική της επιτυχίας του 2004 και δεν πρόκειται να την αναπληρώσει με μια πιθανή πρόκριση στην τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Δηλαδή, αν η Εθνική ομάδα προκριθεί στη Ν. Αφρική, τι θα παρουσιάσει εκεί;

Ποιο είναι το πρόσωπο του ελληνικού ποδοσφαίρου; Αυτό που παρουσιάστηκε στην τελική φάση του Euro 2008 και στη διάρκεια των προκριματικών του Μουντιάλ; Γιατί αν είναι αυτό, δεν χρειάζεται να πάμε εκεί. Η παρουσία των εθνικών ομάδων σε διοργανώσεις τέτοιου επιπέδου είναι μια «ποδοσφαιρική πρόταση».

Εμείς τι έχουμε να προτείνουμε; Ή, για να το θέσω ωμά, τι θα σημαίνει η πρόκρισή μας στο Μουντιάλ; Πρόοδο, διάκριση, οικονομικά οφέλη; Πιθανόν να έχει οικονομικά οφέλη για τους επαγγελματίες ποδοσφαιριστές και ίσως την Ομοσπονδία. Για το ελληνικό ποδόσφαιρο τι οφέλη θα έχει; Κι αν έχει, μπορούμε να τα εκμεταλλευθούμε; Η εμπειρία της Πορτογαλίας έδειξε ότι δεν μπορούμε.

Κι εκτός από αυτό έδειξε και κάτι ακόμα. Οτι από το λάθος δεν μάθαμε. Γιατί αν είχαμε μάθει, θα είχαμε αλλάξει πολλά πράγματα στην Εθνική ομάδα. Ελπίζω τώρα που κλείνει ένας κύκλος γι' αυτή την ομάδα –είτε προκριθεί είτε όχι–, να έχουμε το θάρρος και το σχέδιο για να κάνουμε τις αλλαγές που θα δείξουν ότι έχουμε ένα ζωντανό ποδόσφαιρο κι όχι ένα ποδόσφαιρο που αργοπεθαίνει τρώγοντας τις σάρκες του.

Ψέματα και χρέη

Παρακολουθώντας, λίγο αμήχανα είναι η αλήθεια, αυτό το τηλεοπτικό ξεκατίνιασμα στο οποίο επιδίδονται πολιτευτές, βουλευτές και στελέχη, διαπιστώνω πως η μόνη ιδεολογία των δύο μεγάλων κομμάτων –αφού την ίδια εικόνα παρουσίαζε και το ΠΑΣΟΚ το 2004– είναι η νομή της εξουσίας. Ή η προσδοκία της. Είναι το μόνο που μπορεί να «εγγυηθεί» αυτή την περίφημη ενότητα.

Τώρα όλοι ομολογούν ότι τα όργανα δεν λειτουργούσαν, οι υπουργοί είχαν αυτονομηθεί, ο πολίτης και η καθημερινότητά του είχαν αγνοηθεί εντελώς ή ακριβέστερα είχαν περιφρονηθεί και δεν υπήρχε κανείς έλεγχος στον κρατικό μηχανισμό και τη συμπεριφορά των ανώτατων κρατικών λειτουργών που αποτελούσαν κομματικές επιλογές.

Τα σκάνδαλα και η συσσώρευση χρεών ήταν τα φυσικά αποτελέσματα μιας τέτοιας «διακυβέρνησης» (η λέξη χρησιμοποιείται καταχρηστικά). Εκείνα, όμως, που συνεχίζουν να με εκνευρίζουν είναι το θράσος και η αγένεια ορισμένων –όπως ο πρώην υπουργός Εθνικής Οικονομίας– που, αντί να ντρέπεται για τα ψέματα που έλεγε δημόσια 15 μέρες πριν για το ύψος του δημόσιου χρέους, συνεχίζει να δίνει συνεντεύξεις.

Αλήθεια, για τα ψέματα –όχι μόνο ο συγκεκριμένος– και την ανικανότητά του, που έχουν οδηγήσει στην υποθήκευση του μέλλοντός μας, πώς θα τιμωρηθεί;