Κάτι παραπάνω από ένα απλό ποδοσφαιρικό παιχνίδι!

Oταν η μπάλα ξεπερνά τα όρια του φανατισμού και οι κοινωνικές προεκτάσεις ενός αγώνα είναι μεγαλύτερες από μια απλή κόντρα, όταν οι τέσσερις γραμμές του γηπέδου δεν σταματούν την έχθρα και οι μεν βλέπουν στους δε στην εξέδρα τον προαιώνιο αντίπαλο σαν απειλή, τότε βρίσκεστε στη Γλασκώβη και στο μεγαλύτερο ντέρμπι του πλανήτη.

Η αιώνια κόντρα της Ρέιντζερς με τη Σέλτικ άρχισε τον 19ο αιώνα και συνεχίζεται αδιάλειπτα. Οι οπαδοί της Σέλτικ είναι καθολικοί και εκείνοι της Ρέιντζερς προτεστάντες και η διαμάχη τους ξεπερνά τα όρια του ποδοσφαιρικού φανατισμού. «Είναι κάτι απερίγραπτο και μόνο αν το ζήσεις μπορείς να το καταλάβεις», μας έλεγε χθες το πρωί ο Γιώργος Σαμαράς στον NovaΣΠΟΡ FM 94,6, αναφερόμενος στις κοινωνικές διαστάσεις που λαμβάνει αυτό το ματς.

«Δεν είναι απλά ένα ντέρμπι. Είναι κάτι παραπάνω από ένα ποδοσφαιρικό ματς, είναι αληθινή μάχη, αλλά ως ποδοσφαιριστής μόλις ξεπεράσεις το αρχικό άγχος απολαμβάνεις και την τελευταία στιγμή», είπε ο διεθνής επιθετικός, ο ένας από τους δύο Ελληνες (ο άλλος είναι ο Σωτήρης Κυργιάκος) που είχαν την ευτυχία να βιώσουν αυτή την εμπειρία ζωής.

Σήμερα οι δύο ομάδες βρίσκονται για πρώτη φορά αντιμέτωπες φέτος και ήδη η Ρέιντζερς, έχοντας μείνει πίσω βαθμολογικά, θέλει να μην αυξηθεί και άλλο η διαφορά. Στο βιβλίο «ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΧΩΡΙΣ ΟΡΙΑ», που κυκλοφόρησε πέρυσι, στο πρώτο κεφάλαιο επέλεξα να βάλω αυτή την ιστορία, που είναι κάτι χειροπιαστό σχετικά με το πόσο διαφορετικά μπορεί να βλέπουν ένα απλό παιχνίδι σε κάποιες γωνιές της υφηλίου.

Προσωπικά δεν θεωρώ ότι υπάρχει άλλο παιχνίδι που να πλησιάζει έστω το μίσος και τη διαφορετικότητα αυτών των δύο αντιπάλων. Ούτε το Μπαρτσελόνα - Ρεάλ ούτε το Μπόκα - Ρίβερ, που έχουν μεν πολλά κοινά στοιχεία με αυτή την αναμέτρηση, αλλά ούτε στο ελάχιστο δεν υπάρχει το κοινωνικό και κυρίως το θρησκευτικό υπόβαθρο στη διαμάχη.

Οποιος ζήσει μέσα στο γήπεδο την ατμόσφαιρα ενός «Old Firm», όπως αποκαλείται λόγω της παλαιότητας στην αντιπαλότητα, θα το επιβεβαιώσει. Ομολογώ ότι τάκλιν στα πρώτα δέκα δευτερόλεπτα οποιασδήποτε αναμέτρησης σαν ένα... δολοφονικό του Γκρέιαμ Σούνες (τότε παίκτη και προπονητή στη Ρέιντζερς) το 1987 στον Ρόι Αϊτκεν της Σέλτικ δεν έχω δει ποτέ και πουθενά αλλού!

Βαθιές οι ρίζες της κόντρας

Για να καταλάβει κανείς, η κόντρα Σέλτικ και Ρέιντζερς πηγάζει από τη θρησκευτική διαμάχη αιώνων στη Σκωτία. Ολα ξεκίνησαν από τον Τριακονταετή Πόλεμο στη Βρετανία, που ξέσπασε τον 17ο αιώνα και διήρκεσε από το 1618 έως το 1648 και αφορμή του ήταν οι διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις που είχαν οι καθολικοί με τους προτεστάντες.

Πολλοί έχασαν τη ζωή τους εκείνη την περίοδο υπερασπιζόμενοι τα πιστεύω τους. Οσο και αν αυτό ακούγεται περίεργο, η ίδια πίστη στον χριστιανισμό υπό διαφορετικό πρίσμα οδήγησε κατά καιρούς σε ακρότητες και για πάρα πολλά χρόνια ο σεκταριανισμός (δηλαδή ο διαχωρισμός των ανθρώπων ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους) στην Ιρλανδία και στη Σκωτία υπήρξε τόσο έντονος με αποτέλεσμα ακόμα και συγγενείς να μην αλλάζουν καλημέρα.

Ακόμη νωρίτερα, στον 16ο αιώνα, ο θρησκευτικός ηγέτης του προτεσταντικού ρεφορμισμού Τζον Νοξ και οι άνθρωποι που τον ακολουθούσαν πιστά εφάρμοσαν το δόγμα της εθνικής κάθαρσης από τους καθολικούς σε ολόκληρη τη Σκωτία, αλλά και την πάταξη κάθε μορφής αντίδρασης από επιστήμονες που ήγειραν ερωτήματα. Εκείνους τους κατηγόρησαν ότι ακουμπούν ή και ξεπερνούν τα όρια του αθεϊσμού. Στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου όποιοι ακολουθούσαν τον παπισμό ή εξέφραζαν την αντίθεσή τους στον προτεσταντισμό εκτελέστηκαν άμεσα για παραδειγματισμό.

Η ίδρυση της Ρέιντζερς

Η ομάδα της Ρέιντζερς ιδρύθηκε το 1873 ως μια πρεσβυτεριανή λέσχη αγοριών. Στην αρχή δεν εκπροσωπούσαν κάτι συγκεκριμένο από πλευράς θρησκευτικής, αλλά συνασπίστηκαν στις τάξεις τους όλοι εκείνοι που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την επιτυχία της Σέλτικ και των καθολικών που την ακολουθούσαν τα επόμενα χρόνια. Οι Κέλτες εξέφραζαν και εκφράζουν το καθολικό στοιχείο, όχι μόνο της Σκωτίας αλλά και της Ιρλανδίας.

Η ομάδα δημιουργήθηκε το 1887 και έγινε η πρώτη αγγλοσαξονική εκπρόσωπος που κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών το 1967 στη Λισσαβώνα με τη νίκη της επί της Ιντερ του Ελένιο Ερέρα, κλασικής αντιπροσώπου του κατενάτσιο που διέθετε σύμβολα όπως ο Ματσόλα, ο Κόρσο και ο Φακέτι. Τα χρώματα αλλά και τα σύμβολα της ομάδας, το πράσινο και το τετράφυλλο τριφύλλι, παραπέμπουν στις ιρλανδικές ρίζες της.

Ετσι άρχισαν όλα

Tο πρώτο ματς της Σέλτικ ήταν εναντίον της... Ρέιντζερς στις 28 Μαΐου 1888. Για να συμπληρώσει ομάδα ζήτησε οκτώ παίκτες δανεικούς από τη Χιμπέρνιαν του Εδιμβούργου, την ομάδα που εκπροσωπούσε έως τότε το ιρλανδικό στοιχείο στη Σκωτία. Μάλιστα το όνομα Ibernia στα λατινικά σήμαινε ακριβώς αυτό: Ιρλανδία. Οι δανεικοί παίκτες έκαναν μία χαρά τη δουλειά τους και νίκησαν 5-2 τους προτεστάντες της Ρέιντζερς ανοίγοντας τον χορό.

Το «Old Firm» δεν άρχισε δυσοίωνα, ούτε είχε προβλήματα. Αντίθετα τα πρώτα χρόνια οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες ήταν καλές και τα ποδοσφαιρικά ματς βοηθούσαν στη σύσφιξη των σχέσεων. Σύντομα, όμως, άρχισε ο κύκλος του μίσους. Στις πρώτες δύο δεκαετίες του 20ού αιώνα προκλήθηκε ένταση από τη μετανάστευση πολλών Ιρλανδών από το Μπέλφαστ που δούλευαν στα ναυπηγεία επειδή η εταιρεία τους άλλαξε έδρα και πήγε στη Γλασκώβη.

Αυτό εκτόξευσε στα ύψη το μίσος για τους καθολικούς. Με την ανεργία και την οικονομική ανέχεια που ακολούθησε την περίοδο του Μεσοπολέμου να χειροτερεύει το βιοτικό επίπεδο, δεν ήταν δύσκολο να εντοπιστούν οι αποδιοπομπαίοι τράγοι. Κάθε Ιρλανδός εργάτης έγινε στόχος από τους προτεστάντες.

Οι «Billy Boys», οι οπαδοί της Ρέιντζερς, εμπνεύστηκαν το όνομά τους από τον Γουλιέλμο της Οράγγης (William of Orange). Το προσωνύμιο του Ολλανδού βασιλιά ακόμη και σήμερα σε πολλές περιοχές της Ιρλανδίας και της Σκωτίας είναι «King Billy» και ήταν αυτός που εγκαθίδρυσε με την απόβαση της 5ης Νοεμβρίου 1688 στο Μπρίξαμ της νοτιοδυτικής Αγγλίας τον προτεσταντισμό ξεριζώνοντας την καθολική μοναρχία.

Το πορτοκαλί λοιπόν συνδέθηκε με τη Ρέιντζερς, για αυτό και είχε προβλήματα ο Γιώργος Σαμαράς όταν φόρεσε παπούτσια με αυτό το χρώμα στο ξεκίνημα της καριέρας του στο «Σέλτικ Παρκ» και ο ίδιος χθες στον αέρα του NovaΣΠΟΡ FM 94,6 μάς εξηγούσε πως άθελά του δημιουργήθηκε τόσος ντόρος. «Πού να το φανταστώ, αλλά τελικά σκόραρα συχνά με αυτά τα παπούτσια και πήραμε τον τίτλο, οπότε μου το συγχώρησαν» ήταν τα λόγια του.

Οι «Billy Boys» έφτιαξαν τη δική τους έκδοση της Κου Κλουξ Κλαν όταν έγιναν κυνηγοί κεφαλών στη Γλασκώβη και έκαναν επιθέσεις σε κάθε Ιρλανδό μετανάστη. Οι «Fenians», δηλαδή οι Ιρλανδοί νασιοναλιστές που από τη δεκαετία του 1850 ήταν αντίθετοι στη βρετανική κυριαρχία στη χώρα τους, εντάχθηκαν στον στρατό των οπαδών της Σέλτικ, η οποία έγινε σύμβολό τους.

Πιστεύεις; Απόδειξέ το!

Επί χρόνια, άνθρωποι δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά σε εταιρεία που ο ιδιοκτήτης ήταν προτεστάντης (ή καθολικός ανάλογα) και τα παιδιά δεν μπορούσαν να κάνουν μάθημα στο ίδιο κτίριο στο σχολείο με άλλα που είχαν διαφορετικό δόγμα!

Στα μπαρ αν φορούσες σταυρό, για παράδειγμα (δείγμα εξτρεμιστικού καθολικισμού), δεν σε σέρβιραν στις γειτονιές των προτεσταντών! Ατυχοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους φορώντας τη λάθος φανέλα σε λάθος σημείο στην πόλη! Ακόμη και η αστυνομία μπήκε σε λάθος μονοπάτια για πολλά χρόνια, απαγορεύοντας στους οπαδούς της Ρέιντζερς να ανοίγουν βρετανικές σημαίες (την επίσημη του κράτους δηλαδή) μέσα στο «Πάρκχεντ» την έδρα της Σέλτικ διότι ήταν κάτι που μπορεί να προβόκαρε το πλήθος!

Ενα πλήθος που κατέκλυζε τις εξέδρες με σημαίες της Ιρλανδίας! Από την άλλη, για χρόνια συνιστούσαν σε παίκτες και οπαδούς της Σέλτικ να μην κάνουν τον σταυρό τους (κάτι που εξοργίζει τους φανατικούς προτεστάντες) στην έδρα της Ρέιντζερς, το «Αϊμπροξ».

Φτάσανε πολλές φορές στα άκρα τα πράγματα σε αγώνες μεταξύ των δύο ομάδων. Το 1975 έγιναν δύο απόπειρες δολοφονίας, δύο επιθέσεις με μπαλτά, μία με τσεκούρι, εννέα μαχαιρώματα και 35 συμπλοκές με πέτρες, ρόπαλα, αλυσίδες. Το 1999 μέσα σε λίγες ώρες γύρω από το γήπεδο και στο κέντρο της πόλης είχαμε δύο νεκρούς από μαχαιρώματα και έναν από βέλος! Η πιο σκληρή εικόνα αφορούσε την επίθεση σε έναν 16χρονο, τον Τζέιμς ΜακΦάντεν, που μαχαιρώθηκε έξω από μία ιρλανδέζικη παμπ στο στήθος και στο στομάχι από οπαδούς της Ρέιντζερς!

Η αστυνομία τα τελευταία χρόνια αποφάσισε να δράσει. Τα μέτρα πριν, μετά και κυρίως κατά τη διάρκεια του ματς είναι δρακόντεια. Αλλά και πάλι το μίσος είναι τόσο μεγάλο και περνάει μέσα από τις οικογένειες που μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό τα όποια κατασταλτικά αλλά και προληπτικά μέτρα.

Χαρτί για τη θρησκεία

Το θρησκευτικό χάσμα μεταξύ των δύο συλλόγων υπήρξε τόσο μεγάλο για πάρα πολύ χρονικό διάστημα που δεν έδιναν συμβόλαια σε όποιον ήξεραν ότι πιστεύει σε αντίθετο δόγμα από εκείνο που πρέσβευαν. Οταν μια εφημερίδα έθεσε το ερώτημα «γιατί η ομάδα της Ρέιντζερς δεν παίρνει καθολικούς;» είδε την κυκλοφορία της να μειώνεται στο μισό και στη συνέχεια έκλεισε!

Η Σέλτικ πάντως υποχώρησε πρώτη σε αυτό το σημείο και από τη δεκαετία του 50 δειλά δειλά άρχισε να κάνει άνοιγμα σε καλούς παίκτες που δεν ήταν καθολικοί. Η Ρέιντζερς όμως παρέμενε ακραιφνώς ομάδα διαμαρτυρομένων. Ακόμη και οι γραμματείς που δούλευαν στα γραφεία έπρεπε να προσκομίσουν χαρτιά του θρησκευτικού δόγματος ακόμη και των γονιών τους για να βρουν δουλειά!

Ανάμεσα στα υπόλοιπα εκπληκτικά που διαπιστώνει κανείς αναλύοντας την ιστορία των δύο ομάδων είναι πως η Γκλάσγκοου Ρέιντζερς από το 1873 έως σήμερα έχει αλλάξει μόνο 14 προπονητές! Δεν είναι τυπογραφικό λάθος! Καλά διαβάσατε... Μόλις 14 προπονητές. Ο Γουόλτερ Σμιθ μάλιστα έχει ξαναδουλέψει στις αρχές της δεκαετίας του 90 κατακτώντας επτά πρωταθλήματα, συν τον Τζοκ Γουάλας, που επίσης πέρασε σε δύο διαφορετικές περιόδους από τον πάγκο, άρα ο αριθμός είναι 12 τεχνικοί σε 135 χρόνια!

Ούτε η Σέλτικ πάντως πάει πίσω. Στον πάγκο της έχουν κάτσει συνολικά 16 διαφορετικοί άνθρωποι, με τελευταίο τον Τόνι Μάουμπρεϊ, κάτι επίσης εντυπωσιακό αφού μιλάμε για 120 χρόνια ιστορίας! Ενας λόγος που δεν άλλαζαν συχνά προπονητές οι δύο ομάδες ήταν θρησκευτικός. Μόνο φανατικοί ρεφορμιστές προτεστάντες μπορούσαν να κάνουν αίτηση για τη δουλειά στη Ρέιντζερς, οπότε δεν υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι.

Ο Μπιλ Στρουθ πάντως κατάφερε να μείνει 34 χρόνια στη θέση του, από το 1920 έως το 1954. Στη Σέλτικ ο πρώτος προπονητής, φανατικός καθολικός, ο Γουίλι Μάλεϊ, έμεινε στο πόστο του από το 1888 έως το... 1940, κατακτώντας 16 πρωταθλήματα!

Η πρώτη που έφτασε τους 100 τίτλους

Η Ρέιντζερς από άποψη τίτλων είναι η πιο πετυχημένη ομάδα στον πλανήτη έχοντας 110 τίτλους στη συλλογή της (52 πρωταθλήματα, 32 Κύπελλα, 25 Λιγκ Καπ και ένα Κύπελλο Κυπελλούχων το 1972). Μάλιστα το 1999, νικώντας την Αμπερντίν στον τελικό του Κυπέλλου Σκωτίας, έγινε ο πρώτος ποδοσφαιρικός σύλλογος που έφτασε τους 100 τίτλους. Το 2007 έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, αλλά ηττήθηκε από τη Ζενίτ με 2-0.

Η Σέλτικ, αντίθετα, είναι πιο επιτυχημένη στην Ευρώπη από την αιώνια εχθρό της με ένα Κύπελλο Πρωταθλητριών (1967) και άλλους δύο χαμένους τελικούς (1970 στο ίδιο Κύπελλο και το 2003 στο ΟΥΕΦΑ), αλλά στη Σκωτία υπολείπεται σε διακρίσεις. Εχει κατακτήσει 42 πρωταθλήματα, 34 Κύπελλα και 14 Λιγκ Καπ, δηλαδή συνολικά 91 τίτλους μαζί με το Κύπελλο Ευρώπης του 1967.

Πριν από μερικά χρόνια και οι δύο ομάδες υπέβαλαν αίτημα να φύγουν από το πρωτάθλημα Σκωτίας και να ενταχθούν στην Πρέμιερ Λιγκ, αλλά η ΟΥΕΦΑ απέτρεψε την αγγλική ομοσπονδία από το να αποδεχτεί την επιθυμία. Εκείνη την εποχή επίσης υπήρξε μία μοναδική σύμπνοια των διοικήσεων, με κοινό σπόνσορα την μπίρα Carling, καθώς και κοινή συμφωνία με το τηλεοπτικό καλωδιακό κανάλι NTL που είχε αποκτήσει τα δικαιώματά τους. Αυτή την προσπάθεια να έρθουν κοντά οι δύο διοικήσεις δεν την είχαν δει με καλό μάτι οι οπαδοί και σύντομα τράβηξαν και πάλι μοναχικούς δρόμους!

Από κάθε άποψη λοιπόν το 1989 είναι μια «ιστορική» χρονιά, σπάζοντας μια παράδοση 116 ετών. Ο Μο Τζόνστον έγινε ο πρώτος ρωμαιοκαθολικός που πήρε μεταγραφή στη Ρέιντζερς. Επαιζε στη γαλλική Ναντ και είχε περάσει και από τη Γουότφορντ στην Αγγλία, αλλά η καριέρα του στη Σέλτικ ήταν αυτή που πυροδότησε το φιτίλι.

Την πρώτη μέρα που υπέγραψε πολλοί φίλοι της Ρέιντζερς συγκεντρώθηκαν έξω από το «Αϊμπροξ» και έκαψαν τα εισιτήρια διαρκείας σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Οι αντιδράσεις συνεχίστηκαν για καιρό και ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Ο Μο Τζόνστον δεν κέρδισε ποτέ μια θέση στις καρδιές και την εμπιστοσύνη των οπαδών, αν και έκανε αυτό που ήξερε πολύ καλά: σκόραρε σχεδόν σε κάθε ματς.

Μην κάνετε τον... σταυρό σας!

Ωστόσο η ενέργειά του τρία χρόνια νωρίτερα, σε αγώνα της Σέλτικ κόντρα στη Ρέιντζερς, να χτυπήσει με κεφαλιά έναν αντίπαλο και να αποβληθεί δεν τον βοήθησε. Οχι για την αποβολή, αλλά διότι φεύγοντας για τα αποδυτήρια έκανε το σήμα του... σταυρού στους οπαδούς της Ρέιντζερς!

Κάτι που έγινε και με τον Πολωνό γκολκίπερ της Σέλτικ Αρθουρ Μπόρουτς, επίσης ρωμαιοκαθολικό, τον Φεβρουάριο του 2006 επειδή έκανε τον σταυρό του. Η αστυνομία θεώρησε ότι προβοκάρισε τους οπαδούς των «Gers» που τον μήνυσαν και η ιστορία έφτασε ως το δικαστήριο. Πρωτόδικα καταδικάστηκε σε δίμηνη φυλάκιση, αλλά έκανε έφεση.

Το αιτιολογικό της απόφασης εξηγούσε ότι σε έναν ανοικτό χώρο κάποιος οφείλει να προσέχει τις κινήσεις του για να μην εξάπτονται τα πάθη! Στην ήττα της Σέλτικ με 3-0 από τη Ρέιντζερς τον Οκτώβριο του 2007 ο Μπόρουτς αρνήθηκε να δώσει το χέρι του στο τέλος του ματς στον αρχηγό των νικητών, Μπάρι Φέργκιουσον.

«Δεν αισθάνομαι ότι οφείλω να συγχαρώ κάποιον προτεστάντη, ο οποίος δεν σέβεται τα πιστεύω μου και την προσωπικότητά μου», είπε, αλλά η ομάδα του τον τιμώρησε με πρόστιμο θεωρώντας ότι η πράξη του έκανε κακό στο προφίλ του συλλόγου!

Στην περίπτωση του Τζόνστον, πάντως, πριν από δύο δεκαετίες η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ενας σύνδεσμος οπαδών της Ρέιντζερς έκλεισε σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Ο ίδιος ο παίκτης φοβόταν για τη ζωή του και αποφάσισε να προσλάβει προσωπική φρουρά επί εικοσιτετραώρου βάσεως.

Οι οπαδοί της Σέλτικ βρήκαν τρόπο και επιτέθηκαν στον πατέρα του και του έκαψαν το αυτοκίνητο. Αν και έκανε τα πάντα για να γίνει αρεστός στους οπαδούς της νέας του ομάδας φτάνοντας στο σημείο ακόμα και να φτύσει το έμβλημα της Σέλτικ, οι αντιδράσεις παρέμεναν ακραίες, και έτσι ύστερα από μόλις ένα χρόνο αποφάσισε να φύγει!

Πέρυσι η Σέλτικ έχασε τον τίτλο αλλά και το Κύπελλο αφού η Ρέιντζερς έκανε νταμπλ, αλλά η νίκη επί της αιώνιας εχθρού στον τελικό του... ταπεινού Λιγκ Καπ πανηγυρίστηκε σαν Παγκόσμιο Κύπελλο! Οπως πάντα, άλλωστε, όταν αυτές οι δύο ομάδες βρίσκονται αντιμέτωπες...