Μπάσκετ και… «every picture tells a story»

Eμ, αυτά είναι… Βλέπεις φωτογραφίες όπως αυτές του δισέλιδου αφιερώματος στο μπάσκετ (Γ. Γαβριλάκης, «Sportday» περασμένου Σαββάτου) και συνειδητοποιείς πόσο γρήγορα κυλά ο χρόνος. Να πεις το κλασικό «σαν να ήταν χθες»; Ποιο «χθες»; Με τον Φάνη Χριστοδούλου αδύνατο και τον Βράνκοβιτς απόλυτο «baby face»;

Δίπλα, στην κεντρική φωτογραφία που παραπέμπει στη δύση των '70s ή τα πρώιμα 80s, ο –μακαρίτης πλέον– κόουτς της εθνικής σοβιετικής ομάδας, ο Γκομέλσκι. Με τα χέρια στη μέση τον ακούν δύο από τα «πουλέν» του. Ο Μίσχιν κι ο Τσατσένκο. «Every picture tells a story», όπως τραγουδούσε κάποτε ο Ροντ Στιούαρτ: όσες… παλιές καραβάνες είχαν απολαύσει το συναρπαστικό τελικό ΕΣΣΔ - ΗΠΑ (95-94) του Μουντομπάσκετ 1982 της Κολομβίας, τον οποίο -αν σωστά θυμάμαι- η ελληνική τηλεόραση είχε μεταδώσει σε μαγνητοσκόπηση, ίσως συγκράτησαν στη μνήμη τους αμφότερους. Και τον Μίσχιν και τον Τσατσένκο.

Τον πρώτο για ολόκληρο τον αγώνα: είχε τόσο εκπληκτική απόδοση, ώστε αναρωτιόσουν μήπως η τυποποιημένη έκφραση «πήρε το ματς μόνος του» διέθετε κάποια λογική βάση στην περίπτωση εκείνη. Τον Τσατσένκο, πάλι, εκείνον τον «αγαθό γίγαντα» που έγινε επιτομή της έννοιας «παλιομοδίτικο πεντάρι» μόλις άρχισε να… ζεσταίνεται το φαινόμενο Σαμπόνις, είχες λόγους να τον θυμάσαι για μια –μόνο– στιγμή στην εκπνοή του τελικού εκείνου…

Οι Σοβιετικοί είχαν προβάδισμα 7 πόντων, περίπου 1,5 λεπτό πριν από το τέλος. Ολα έδειχναν προδιαγεγραμμένα, αλλά κάτι η συγκινητική –σχεδόν απεγνωσμένη– τελευταία προσπάθεια των Αμερικανών, κάτι η… σφυρίχτρα που αποφάσισε να «παίξει» ΗΠΑ, η διαφορά μειώθηκε στον πόντο. Το τελευταίο σουτ, σχεδόν στην εκπνοή του χρόνου, το έκανε ο καλύτερος Αμερικανός παίκτης, ο Ντοκ Ρίβερς. Η μπάλα στο στεφάνι, από εκεί στα χέρια του Τσατσένκο κι εκείνος… έβγαλε το άχτι του. Τον έβλεπες και νόμιζες ότι θα καταβρόχθιζε την μπάλα. Νομίζω ότι κραύγασε κιόλας, αλλά δεν παίρνω κι όρκο. Το βέβαιο είναι ότι έκανε ένα μορφασμό τόσο θριαμβευτικό, αγριεμένο και εκτονωτικό συνάμα, ώστε αν τυχόν αποτυπωνόταν σε φωτογραφία, θα βρισκόταν μονίμως στην τσέπη κάθε μαμάς, της οποίας το παιδί συνήθως «κάνει κόνξες» μέχρι να φάει. Τέτοιον Τσατσένκο δεν είδαμε από τότε…

Το αφιέρωμα του Γαβριλάκη εστιάστηκε στις δύο παλιές υπερδυνάμεις του ευρωπαϊκού μπάσκετ, την ΕΣΣΔ και τη Γιουγκοσλαβία. Τον ανταγωνισμό τους –πάντοτε σε επίπεδο εθνικών ομάδων– τον παρακολούθησα με εντονότατο ενδιαφέρον από τη δύση της δεκαετίας του 1970. Από την άνετη πρωτιά των Σοβιετικών στο Ευρωμπάσκετ του 1979 (Ιταλία) και το χρυσό μετάλλιο των Γιουγκοσλάβων στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας (1980). Από τότε μέχρι την κατάκτηση του ευρωπαϊκού χρυσού μεταλλίου στο Ζάγκρεμπ το 1989, δηλαδή επί μία δεκαετία παρά κάτι, οι «πλάβι» αποτύγχαναν να φθάσουν στην κορυφή, ευρωπαϊκή ή παγκόσμια. Ενίοτε, μάλιστα, καταβαραθρώνονταν: στα Ευρωμπάσκετ του 1983 (Γαλλία) και 1985 (Γερμανία) κατετάγησαν έβδομοι!

Ολα αυτά τα «πέτρινα χρόνια» τα καθιστούσαν βαρύτερα δύο παράμετροι. Η πρώτη: ήταν κοινή διαπίστωση πως, για να πάψουν οι Γιουγκοσλάβοι να «σπάνε τα μούτρα τους», συχνά πυκνά η διαιτησία έσπαγε τα… νεύρα του υπόλοιπου κόσμου! Ποιος ξεχνά την –τόσο ασυνήθιστη για ουδέτερο κοινό, αλλά και απολύτως δικαιολογημένη– οργή των Ισπανών θεατών με τα σφυρίγματα του κ. Ρίτσαρσον στον ημιτελικό (ΕΣΣΔ - Γιουγκοσλαβία) του Μουντομπάσκετ 1986; Ούτε κάτι τέτοια, όμως, «ξελάσπωναν» τους Γιουγκοσλάβους. Η δεύτερη παράμετρος: σε κάθε αναμέτρησή τους με τους Σοβιετικούς έχαναν. Το σκορ στις μεταξύ τους συναντήσεις στη δεκαετία του ’80 έφθασε το 7-1(!) κι αυτό ήταν ασήκωτο για τους «πλάβι», δοθείσης της «βεντέτας» ανάμεσα στις δύο εθνικές ομάδες.

Εν τω μεταξύ οι Σοβιετικοί γεύονταν πρωτιές: δύο ευρωπαϊκές (1981, 1985), μία παγκόσμια (1982) και μία Ολυμπιακή (Σεούλ, 1988). Εφθασαν στον τελικό του Μουντομπάσκετ 1986 και του Ευρωμπάσκετ 1987 και γενικώς σε κάθε διοργάνωση ανέβαιναν στο βάθρο. Το 1989, βεβαίως, παρουσιάστηκαν κορεσμένοι στο Ευρωμπάσκετ του Ζάγκρεμπ: με τον θρίαμβο στη Σεούλ, ένα χρόνο πριν, η ομάδα αυτή είχε ήδη φθάσει στο ζενίθ της και τα αστέρια της στα… ποθητά συμβόλαια με διάφορους συλλόγους. Κάπου εκεί έκλεισε ο κύκλος της ενιαίας σοβιετικής ομάδας, διότι στο Μουντομπάσκετ του 1990 (Αργεντινή) δεν εμφανίστηκαν τα τέσσερα λιθουανικά «ιερά τέρατά της». Οι Σαμπόνις, Μαρτσουλιόνις, Χομίτσιους και Κουρτινάιτις. Είχε ήδη αρχίσει το «ξήλωμα» της ΕΣΣΔ, που λίγο αργότερα εξελίχθηκε σε «Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών», έως ότου -πολύ σύντομα- διαλυθεί κι αυτή.

Γιατί, όμως, οι –κατά γενική ομολογία– «πλημμυρισμένοι» από ταλέντο Γιουγκοσλάβοι αποτύγχαναν συνεχώς, επί τόσα χρόνια (1980- 89), προς όφελος των Σοβιετικών, αλλά –σε ευρύτερο φάσμα– και των Αμερικανών; Οι απαντήσεις μάλλον παρουσιάζουν διαχρονικό και διδακτικό ενδιαφέρον, οπότε λέμε να επανέλθουμε στο θέμα. Ε, αφού μας ώθησε ο Γαβριλάκης στον χορό (των αναμνήσεων), ας τον κάνουμε διήμερο.